Muhammed Rızâ Âgehî'nin Firdevsü'l-İkbâl'i [100b-200a] (giriş, transkripsiyonlu metin, dil-yazım özellikleri, dizin-sözlük)
Muhammed Rızâ Âgehî?s Firdevsü?l-İkbâl [100b-200a] (introduction, text with transcription, language-dictation features, index-vocabulary)
- Tez No: 289388
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MÜNEVVER TEKCAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Çağatayca, Hive Hanlığı tarihi, dilbilgisi, sözlük-dizin, Chagatay Language, The history of Khiva Dynasty, grammer, vocabulary-index
- Yıl: 2011
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kocaeli Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 1321
Özet
Bu çalışma, klasik Çağatay edebî dilinin son döneminde, Şîr Muhammed Mîrâb Mûnis ile onun halefi ve yeğeni Mu?ammed Rı?? Âgehî tarafından yazılan Firdevsü'l-İ?bâl'in 100b-200a arasındaki varağıyla ilgilidir. Bu dil, 15. yüzyıldan itibaren Orta Asya'da Türk dilinin en büyük temsilcisi olmuştur. Muhammed Rızâ Âgehî'nin Firdevsü'l-İkbâl'i [100b-200a] (Giriş, Transkripsiyonlu Metin, Dil-Yazım Özellikleri, Dizin-Sözlük) adlı çalışmanın dört amacı vardır: Yazma eserin transkripsiyonlu metnini ortaya çıkarmak, dil özelliklerini incelemek, söz varlığını belirlemek, böylece bu eserin Türk dili, edebiyatı ve tarihi açısından önemini ortaya koymak. Bu çalışma altı bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde, Çağatay edebiyatı, dili ve Orta Asya tarih yazıcılığı geleneği hakkında tarihsel bilgilerle eserin müelliflerinin yaşamı ve Firdevsü'l-İkb?l'le ilgili temel bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde eserin yazım ve dil özellikleri incelenmiştir. Üçüncü bölümde, Firdevsü'l-İkb?l'in transkripsiyonlu metni verilmiş, metnin kuruluşunda İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi'nde bulunan T 82 numaralı nüsha temel alınmış ve bu nüsha, Yuri Bregel'in Leningrad'da bulunan ve 571a ve E6 nüshalarını karşılaştırarak oluşturduğu matbû neşir ve Taşkent'te bulunan 821/1 numaralı yazma nüsha ile karşılaştırılmış, farklılıklar dipnotta gösterilmiştir. Dördüncü bölümde, eserde geçen Arapça ve Farsça ibare, metin ve ayetlerin Türkçe çevirileriyle şiir vezinlerinin kalıpları verilmiştir. Beşinci bölümde metnin sözlük ve dilbilgisel dizini verilmiştir. Dizin, Reşit Rahmeti Arat'ın Kutadgu Bilig adlı eserindeki dil bilgisi sıralama esas alınarak oluşturulmuştur. Altıncı bölümde metinde geçen özel kişi, yer ve topluluk adları ayrı başlıklar altında gösterilmiştir. Tezin sonunda metnin tıpkıbasımından örnekler verilmiştir.
Özet (Çeviri)
This study concerns with the folios 100b-200a of Firdevsü?l-İ?bâl written by Şîr Muhammed Mîrâb Mûnis, and his successor and nephew Muhammed Rı?? Âgehî in the last period of classical Chagatay literary language. This language has been the major candidate of Turkish Language in Central Asia since 15th century. The study with the title of Muhammed Rızâ Âgehî?s Firdevsü?l-İkbâl [100b-200a] (Introduction, Text with Transcription, Language-Dictation Features, Index-Vocabulary) has four main purposes: Revealing the exact transcription of the manuscript, investigating its language and dictation features, seting the vocabulary of work and demonstarating the importence of this work for Turkish language, literature and history. This study consists of six chapters. In the introduction part, it is given a brief historical information about Chagatay literature and language, and tradition of historiography in Central Asia as well as basic knowledges about Firdevsü?l-İ?b?l and its writers. In the second chapter, language and dictation features of the work are examined. In the third chapter, the text is established not only by transcribing concerned folios between 100b-200a in the hand-written copy of Firdevsü?l-İkb?l in İstanbul University Library registered with the number T 82, but also by comparing that copy with two counterparts of Firdevsü?l-İkb?l, the manuscript 821/1 in Tashkent and a critical edition in a printed form prepared by Yuri Bregel based on two manuscripts with the registration numbers 571a and E6 in Leningrad. Differences and wrong or missing parts in the texts are also shown by using footnotes. In the fourth chapter, Turkish translations of the expressions, passages or verses in Arabic and Persian and meter patterns in poetries are given in order. Fifth chapter includes a dictionary and grammatical index based on Reşit Rahmeti Arat?s Kutadgu Bilig. In the last chapter, all special names of personalities, places and social groups mentioned in the text are shown in separeted lists. At the end of the thesis, some copied folios of Firdevsü?l-İkb?l T 82 are added.
Benzer Tezler
- Mûnis Harezmî ve Rızâ Âgehî Firdevsü'l-İḳbāl [İ460b-524a] (Giriş, transkripsiyonlu metin, dil-yazım özellikleri, dizin-sözlük, tıpkıbasım)
Munis Harezmi and Rıza Agehi Firdevsul-Iqbal [I460b-524a] (Introduction, transcribed text, language-writing characteristics, index-dictionary, facsimile)
MUHAMMADULLAH HAJI MOH NASEEM
Doktora
Türkçe
2024
DilbilimKocaeli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MÜNEVVER TEKCAN
- Mûnis Harezmî ve Rızâ Agehî Firdevsü'l-İkbâl [300b-380a] (Giriş, transkripsiyonlu metin, inceleme, dizin-sözlük, tıpkıbasım)
Mûnis Harezmî ve Rızâ Agehî Fi̇rdevsü'l-İkbâl [300b-380a] (Introduction, text with transcription, language-dictation features, index-vocabulary, facsimile)
ALPER BAYINDIR
Doktora
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıKocaeli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ADNAN RÜŞTÜ KARABEYOĞLU
- Âgehî'nin Câmi'ü'l-Vâkıât-ı Sultânî adlı eserinin transkripsiyonu ve değerlendirilmesi
Transcription and assessment of the work 'Câmi'u'l-Vâkiât-i Sultâni̇' by Agehî
MUHAMMED İKBAL MÜMİNOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
TarihGaziantep ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. YUNUS EMRE TANSÜ
- Muhammed Rızâ Âgehî'nin Riyâzü'd-Devle'si (1b-61b) (giriş-metin-inceleme-dizin)
Muhammed Rızâ Âgehî's Riyâzü'd-Devle (1b-61b) (introduction-text-analysis-index)
DUYGU KOCA
Doktora
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıUşak ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TALİP YILDIRIM
- Muhammed Rıza Mirâb Agehî'nin Zübdetü't-Tevârîh adlı eserinin (vr.1b- 50a) transkripsiyonu
The transcription of Muhammed Riza Mirâb Agehî's work titled zübdetü't-tevârîh (vr.1b-50a)
EŞREF TEKE