Mûnis Harezmî ve Rızâ Agehî Firdevsü'l-İkbâl [300b-380a] (Giriş, transkripsiyonlu metin, inceleme, dizin-sözlük, tıpkıbasım)
Mûnis Harezmî ve Rızâ Agehî Fi̇rdevsü'l-İkbâl [300b-380a] (Introduction, text with transcription, language-dictation features, index-vocabulary, facsimile)
- Tez No: 433587
- Danışmanlar: PROF. DR. ADNAN RÜŞTÜ KARABEYOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2016
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kocaeli Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 1161
Özet
Bu tez, klasik Çağatay edebî dilinin son dönemine ait olan Firdevsü‟l-ikbâl adlı eserin 300b-380a varaklarını kapsayan bir dil çalışmasıdır. Hive Hanlığı‟nın tarihini anlatan eseri Şîr Muhammed Mûnis Mîrâb ve kendi yetiştirdiği yeğeni Muhammed Rıza Âgehî kaleme almıştır. Metnin kuruluşunda, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi‟nde T82 numarada kayıtlı olup 523 varaktan oluşan nüsha esas alınmıştır. Ayrıca bu nüsha, Yuri Bregel‟in Leningrad‟da bulunan C 571 ve E6-I nüshalarını karşılaştırmak suretiyle oluşturduğu matbu neşir ve Taşkent‟teki 821/1 numaralı yazma nüshayla karşılaştırılmıştır; farklılıklar dipnotta gösterilmiştir. İstanbul yazma nüshası İ, Yuri Bregel‟in matbu neşri B, Taşkent yazma nüshası T olarak adlandırılmıştır. Çalışma, beş bölümden oluşmaktadır: Giriş bölümünde Hive Hanlığı, Çağatay Türkçesi ve Edebiyatı, Hive Hanlığı Döneminde tarih yazıcılığı konusunda bilgiler verilmiştir. Yine bu bölümde Firdevsü‟l-ikbâl adlı eserin yazarları, eser ve nüshaları ile eser üzerine yapılan çalışmalar ele alınmıştır. İkinci bölümde Firdevs‟ül-ikbâl‟ in transkripsiyonlu metni verilmiştir. Üçüncü bölümde eserin yazım ve dil özellikleri incelenmiş; metinde yer alan Oğuzca ve Kıpçakça unsurlar belirlenmiştir. Dördüncü bölümde metnin sözlük ve gramer dizini yer almaktadır. Dizinin hazırlanmasında, Reşit Rahmeti Arat‟ın Kutadgu Bilig adlı eserdeki dilbilgisi sıralaması esas alınmıştır. Metindeki kişi ve yer adları, etnik adlar; âyet, hadis, dua vb. Arapça ibareler; Farsça manzumeler ayrı başlıklar altında gösterilmiş, Arapça ve Farsça ibarelerin Türkçe çevirileri de verilmiştir. Ayrıca metindeki manzum bölümlerde kullanılan vezin kalıpları da gösterilmiştir. Beşinci bölümde metnin tıpkıbasımına yer verilmiştir. Ekler bölümünde ise Hive Hanlığı‟na ait haritalar yer almaktadır.
Özet (Çeviri)
This language study written as a PhD thesis contains the folios between 300b- 380a of the work named Firdevsü‟l-İkbâl, one of the products of Chagatay Turkish‟s last period. The work, describing the history of Khiva Khanate, was penned by Şîr Muhammed Mûnis Mîrâb and his nephew Muhammed Rıza Âgehî, who he himself taught. The copy registered with the number T82 in the İstanbul University Library, consists of 523 folios and was used as the base for the text. This copy has also been compared with the handwritten and printed copies C 571 and E6-I, which belong to Yuri Bregel in Leningrad, and the printed form with the number 821/1 in Taşkent; differences have been pointed out in the footnotes. The written copy in İstanbul was named İ and the printed copy of Yuri Bregel B and the written copy in Taşkent T. The study consists of five parts. Background information on the Khiva Khanate, Chagatay Turkish and Literature, and historical writing during the Khiva Period is presented in the introductory section. The writers of the work Firdevsü‟l-ikbâl, the work itself, copies and studies about the work are also being discussed in this section. The second part is a transcribed text of Firdevsü‟ül-ikbâl. The third part analyzes the writing and language features of the work; elements of the Oghuz and Kipchak languages have been identified. The fourth part gives information about the vocabulary and grammar directory of the text. The grammar directory was based on the order of the grammatical structures in the work Kutadgu Bilig, which were identified by Reşit Rahmeti Arat. The names of people, places and ethnic groups, verses, hadiths, prayers, etc., Arabian expressions and Persian poems have been listed under separate headings and the translations of Arabian and Persian expressions have been provided. Prosodic devices used in verse sections of the text have also been shown. The fifth part contains information about the facsimile of the text. Attached are the maps belonging to the Khanate of Khiva.
Benzer Tezler
- Mûnis Harezmî ve Rızâ Âgehî Firdevsü'l-İḳbāl [İ460b-524a] (Giriş, transkripsiyonlu metin, dil-yazım özellikleri, dizin-sözlük, tıpkıbasım)
Munis Harezmi and Rıza Agehi Firdevsul-Iqbal [I460b-524a] (Introduction, transcribed text, language-writing characteristics, index-dictionary, facsimile)
MUHAMMADULLAH HAJI MOH NASEEM
Doktora
Türkçe
2024
DilbilimKocaeli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MÜNEVVER TEKCAN
- Mûnis Harezmî & Rızâ Âgehî, Firdevsü'l-İkbâl [380b-460a] (Giriş, transkripsiyonlu metin, dil-yazım özellikleri, dizin-sözlük, tıpkıbasım)
Mûnis Harezmî & Rızâ Âgehî, Firdevsü'l-İkbâl [380b-460a] (Introduction, transcriptional text, language-spelling features, index-dictionary, facsimile)
ERHAN ÇAKIR
Doktora
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıKocaeli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MÜNEVVER TEKCAN
- Mûnis Harezmî & Rızâ Agehî, Firdevsü'l-İķbāl [200b-300a] (Giriş, transkripsiyonlu metin, inceleme, dizin-sözlük, tıpkıbasım)
Mûnis Harezmî & Rizâ Agehî, Firdevsü'l-İķbāl [200b-300a] (Introduction, text with transcription, analysing,index-dictionary,facsimile)
SERPİL YAZICI ŞAHİN
Doktora
Türkçe
2016
Türk Dili ve EdebiyatıKocaeli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MÜNEVVER TEKCAN
- Mûnis ve Âgehî Firdevsü'l-İkbâl (vr. 1b-156b) (Giriş, İnceleme, Metin, Dizin)
Munis and Agahi Firdawsu'l-iqbal (vr. 1b-156b) (Introduction, Research, Text, Index)
HAYRULLAH KAHYA
- Firdevsü'l-İkbal, giriş-transkripsiyonlu metin: Vr. 336a-523a
Firdevsü'l-Ikbal
RABİA ŞENAY ŞİŞMAN
Doktora
Türkçe
2012
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MESUT ŞEN