Tabzon ili Gülbahar Hatun ve Tavanlı Camii hazireleri ile Küçük İmaret Mezarlığı'ndaki mezar taşları
The Tombstones of Gulbahar Hatun Mosque and the graveyards of Tavanli Mosque, the Graveyards of Küçük İmaret in the city of Trabzon
- Tez No: 292949
- Danışmanlar: DOÇ. DR. GÜL TUNÇEL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2011
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Sanat Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 708
Özet
Mezar taşları, kökeni inançlara dayanan kültürel bir geleneği yansıtmakla birlikte, Türk Tarihi açısından da önemli birer kimlik belgesi niteliği taşımaktadır.Trabzon ili Gülbahar Hatun Camii, Tavanlı Camii hazireleri ve Küçük İmaret Mezarlığında 340 adet mezar tespit edilmiştir. Çalıştığımız hazireler ve mezarlıkta 490 adet mezar taşı bulunmaktadır. Bunların 298'i baş taşı, 192'si ise ayak taşıdır. Bunların, 180 adedi erkeklere, 99 adedi ise kadınlara ait şahidelerdir.18 mezar taşında ise kimlik tespiti yapılamamıştır.İncelediğimiz eserlerin 196 adedinin tarihi mevcuttur. 102 adedinin ise tarih satırları toprak altında kaldığından belirlenememiştir. Bu eserlerin tarih sınırları H. 1060/ M. 1650 ile M.1927 yılları arasını kapsar. 17. yüzyıl ile 20. Yüzyıl arasında geniş bir zaman dilimine yayılan mezar taşlarından iki tanesi 17. yüzyıla 62 tanesi 18 Yüzyıla, 117 tanesi 19. Yüzyıla, 15 tanesi ise 20. Yüzyıla aittir.Eserlerde ağırlıklı olarak mermer malzeme kullanılmıştır. Oyma ve kazıma tekniğinin kullanıldığı mezar taşlarında işleniş niteliği olarak daha ziyade alçak kabartma, az sayıdaki eserde ise yüksek kabartma ve linear üslup görülmektedir. İncelediğimiz mezarlıklarda, şahideli, lahit biçimi, çerçeveli ve kapak taşlı olmak üzere dört tip mezar çeşidi belirlenmiştir. Form bakımından mezar taşlarında çeşitlilik söz konusudur. Plaka gövdeli, silindirik ve kare prizma gövdeli şahideler mevcuttur.Şahideler, ya sarık, kavuk, fes, mantar biçimi başlıklarla, ya da kemer, üçgen, rozet veya bitkisel motiflerden oluşan tepeliklerle taçlandırılmıştır. Şahidelerde görülen kitabe metni genel olarak kemer formu meydana getiren bir veya birkaç silme kuşağı ile üstten kuşatılmış; kitabe yanları ise silme, sütunce yahut da bordür ile sınırlandırılmıştır.Kitabe satırları, ince silmelerle oluşturulan panolar içine ya birbirine paralel, ya da sağa eğimli satırlar şeklinde düzenlenmiştir. Az sayıda mezar taşında ise kitabe metinlerinde şair ve hattat isimlerine de yer verilmiştir.Bezeme programında, bitkisel, geometrik motifler, çeşitli nesneler, süs eşyası, tekstil ve mimari unsurların yer aldığı geniş bir repertuar görülmektedir. Bitkisel bezemede, palmet, gül, lâle, yıldız, hatmi, mine, gelincik, papatya, kasımpatı, boru ve rozet çiçeği veya menşei belli olmayan çiçeklerden başka, akantus, kenger, eğrelti otu veya menşei belli olmayan yapraklar yanı sıra, servi, hurma, nar ağacı tasvirleri; asma-üzüm salkımları, çınar dalı, girland ve kase içinde meyve tasvirleri vardır. Yıldız, baklava dilimi, kabara, madalyon, dendane, çarkıfelek, testere dişi, rozet, ışınsal çubuklar ve ayyıldız motifleri şeklinde görülen geometrik süslemeler ise genellikle bitkisel motiflerle beraber kullanılmıştır. Gerdanlık, perde, kumaş, kurdele, sütunce ve mukarnas gibi unsurlarla bezeme az sayıda karşımıza çıkmaktadır.Trabzon Gülbahar Hatun Camii, Tavanlı Camii Hazireleri ile Küçük İmaret Mezarlığında mevcut şahideler, bulunduğu yöreye özgü üslup farklılığı göstermemekte; buna karşılık malzeme, teknik, işleniş niteliği, form ve bezemeleri ile başkent İstanbul üslubunu çok belirgin bir şekilde yansıtmaktadır. Bu eserler, çağdaşlarıyla beraber yapıldıkları dönemin ortak özelliklerini ve Türk sanatının mezartaşı geleneğini günümüze aktaran birer temsilci durumundadır.
Özet (Çeviri)
Tombstones, based on the origin of beliefs reflect a cultural tradition, but also in terms of Turkish history constitute an important proof of identity.There were 340 graves established in Trabzon Gulbahar Hatun Mosque, Tavanlı Mosque?s graveyard and Küçük Imaret?s graveyard. In the graveyards it?s been worked on, were 490 gravestones established. 298 of them are head stones and 192 of them are footstones. 180 of them belong to men and 99 of them belong to women. But 18 of those gravestones could not identified.196 of the established stones have dates on. Because the date lines of 102 of the stones are remained under the ground, their dates could not identified. But the gravestones date between 1060 A.H. / 1650 A.D. The gravestones belong to the era between the 17th and 20th century. 2 of them belong to the 17th century, 62 of them to the 18th century, 117 of them to the 19th century and 15 of them to the 20th century.Mainly, marble was used for the gravestones. As technique was used carving and scraping. Linear style, high and low reliefs are seen at a small number of works. In the cemeteries which were examined, were established four kind of grave styles: tombstones, sarcophagis, framed and covered graves. There are also diversities for the forms of the tombstones: plate-bodied, cylindrical and square prismed tombstones.The tombstones are crowned with turban, fez and mushroom formed heads or with arches, triangles, badges or floral motifs. The text inscriptions on the tombstones are shown in general between an arch form, surrounded by borders or columns.The lines of inscriptions are placed between arc moldings, parallel to each other. On a small number of grave stones are also the names of poets or calligraphers.The tombstones have a wide repertoire for their ornamental program like floral and geometric motifs, a variety of objects, ornaments, textiles and architectural elements. The floral decoration involves palmette, roses, tulips, stars marshmallows, enamel, poppy, daisy, chrysanthemum or, besides them, acanthus, cypress, palm, depictions of pomegranate tree, vine-grape clusters, sycamore branch, girland and depictions of bowls full of fruit. Geometric forms such as stars, diamonds, studs, medaillons, passion flower and rosettes are used together with floral decorations. Necklaces, curtains, fabrics, ribbons or muqarnases are used less.Neither the Trabzon Gülbahar Hatun Mosque, the Tavanlı Mosque nor the Küçük Imaret?s graveyard show any style differences peculiar to their region. Whereas the material, techniques, forms and decoration reflects the style of the capital city Istanbul. These works, reflect the common characteristics of their era and also the gravestone tradition of Turkish art.
Benzer Tezler
- Tarih öğretiminde öğrencilerin somut kültürel miras farkındalığına ilişkin görüşleri: Bir yerel tarih çalışması
Students' views on tangible cultural heritage awareness in history teaching: A local history study
CELALEDDİN BABA
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimAtatürk ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYDIN GÜVEN
- Sosyal bilgiler öğretmenlerinin hukuk okuryazarlığı düzeyleri ve hukuk okuryazarlığına yönelik görüşleri
Social studies teachers' legal literacy levels and their views on legal literacy
GÜLBAHAR ÖZKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Eğitim ve ÖğretimTrabzon ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ KEREM ÇOLAK
- Sanat eğitimcisi ve ressam Aydın Ayan'ın resimlerine estetik bir yaklaşım
An aesthetic approach to art teacher and artist Aydin Ayan's painting
ZÜHAL ARDA
Doktora
Türkçe
2007
Güzel SanatlarSelçuk ÜniversitesiGüzel Sanatlar Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. MEHMET BAŞBUĞ
- Trabzon ili kullanımı, imar planı-mülkiyet kıyı kenar çizgisi-mülkiyet ilişkileri
Land usa of coastal regions, relations between coast line, zonning plan and land ownership in the city of Trabzon
FAİK AHMET SESLİ
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
Jeodezi ve FotogrametriKaradeniz Teknik ÜniversitesiJeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NİHAT AKYOL
- Trabzon İli Karadere ve Küçükdere yöresindeki orman ekosistemlerinde kestane 'Karakabuk' ağacının ekolojik durumuna ilişkin araştırmalar
Investigations on Relationships Between Chestnut (Castanea sativa (Mill.)) Stands and Site Factors at Karadere-Küçükdere Region in Trabzon
ÖMER KARA
Doktora
Türkçe
1998
Ormancılık ve Orman MühendisliğiKaradeniz Teknik ÜniversitesiOrman Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. H. ZEKİ KALAY