Bürün, bilgi yapısı ve sözcük dizilişi etkileşimi: Türkçe-Sırpça örneği
Prosody, information structure and word order interaction: Examples from Turkish and Serbian
- Tez No: 302724
- Danışmanlar: PROF. DR. İCLAL ERGENÇ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2011
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Dilbilim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 332
Özet
Bu tez, bilgi yapısı bağlamlarının ve değişik sözcük dizilişlerinin, Türkçe ve Sırpçada bürünü nasıl etkilediğini incelemektedir. Çalışma, aşağıdaki sorulara yanıt bulmayı amaçlamaktadır: (i) Dar-yeni odağın belirlenmesine hangi akustik araçlar katılmaktadır? (ii) Değişik sözcük dizilişleri odağın bürünsel gerçekleşimini etkilemekte midir? (iii) Odak-öncesi ve odak-sonrası verilmiş bilgi gibi bilgi yapısı birimlerinin tonsal özellikleri nelerdir ve tümcedeki konumuna göre odağın tonsal özellikleri değişmekte midir? Bu sorulara yanıt vermek üzere iki deneysel çalışma yapılmıştır.Bulgulara göre her iki dilde odaklanan öğe üzerindeki süre ve yoğunluk değerleri sistematik olarak artmaktadır. Ancak, iki dilde perdenin, odağın belirlenmesinde farklı özellikleri taşımaktadır: Sırpçada perde, odaklanan öğe üzerinde yükselmekteyken Türkçede perde yükselişi, odak-önü konumundaki öğe üzerinde gerçekleşmekte ve bu öğede bürünsel sınır oluşmaktadır. Bu sonuç, Sırpçadan farklı olarak Türkçede bürünsel öbekleşmenin, odağın belirlenmesinde önemli rol oynadığını göstermektedir.Bulgular, değişik sözcük dizilişlerinin, odaklanan öğenin F0 değerlerini iki dilde genellikle etkilemediğini göstermektedir. Ancak, sözcük dizilişlerinin, Türkçedeki perde hizalama ile ilgili bulguları etkilediğini görülmüştür: odağın eyleme bitişik olmadığı sözcük dizilişlerinde perde hizalama geç gerçekleşmektedir. Bu durumun, deneklerin eyleme bitişik olmayan odağı karşıtsal olarak algıladıklarından kaynaklandığı varsayılmıştır.Türkçede tümce düzeyinde tümce tonları, sözcüksel vurgudan daha baskın olmakta ve bulunduğu konumlara bağlı olarak odağın tonsal özellikleri de değişmektedir. Öte yandan, Sırpçada sözcüksel vurgu, odağın tümce içindeki yerine bakmaksızın tonsal özellikleri her zaman korumakta ve tümce tonları ile birlikte karmaşık tonsal yapıyı oluşturmaktadır. İki dilin bu farklı tonsal özelliği, Türkçenin ezgisel, Sırpçanın perde vurgulu dil grubuna ait olduklarını göstermektedir.
Özet (Çeviri)
This study investigates the effects of information structural contexts and word order changes on prosody of simple declarative sentences in Turkish and Serbian. The study reports results of two experiments aimed at addressing questions about the interaction between prosody, information structure and word order in these two languages: (i) What are the prosodic features associated with narrow-new focus? (ii) Do word order changes effect prosodic realization of focused word? (iii) Do tonal characteristics of focus change according to its sentential position, and what are tonal characterictics of pre-focal and post-focal elements?According to the main results, duration and intensity are systematically increased if constituent is narrowly focused in both languages. However, results concerning pitch show different tendency: while fundamental frequency of focused element when compared to an element in relevant position in broad focus sentences increases in Serbian, pitch of pre-focal element is increased in Turkish. Prosodic boundary on pre-focal element in Turkish shows that prosodic phrasing plays an important role in expression of focus in this language.It was found that word order changes have no effect on values of F0 on focused element in both languages. However, we saw that word order may effect pitch alignment of focused element in Turkish: when element in focus is not in immediately pre-verbal position, peak alignment is realized later in stressed syllable. It is assumed that this focus has been regarded as contrastive among the speakers participated in this study.Lexical pitch accents in Turkish have been dominated by sentence tones in Turkish, and, as a result, tonal properties of focus are changing according to its position in sentence. On the other side, lexical pitch accent in Serbian preserves its tonal characteristics regardless of its position in a sentence. This tonal property places Turkish among intonational, and Serbian among pitch accent languages.
Benzer Tezler
- Bilgi yapısı açısından Türkçe ile Sırpçanın dil öğretimi amaçlı karşılaştırması
Comparision of information structures in Turkish and Serbian for the purpose of language learning
MILOJE DESPIC
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
Eğitim ve ÖğretimAnkara ÜniversitesiTürkçenin Eğitimi ve Öğretimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NADİR ENGİN UZUN
- Vowel recognition in neural networks
Başlık çevirisi yok
HAKAN GÜCÜMOĞLU
Yüksek Lisans
İngilizce
1995
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrolİstanbul Teknik ÜniversitesiDOÇ.DR. BÜLENT ÖRENCİK
- Kulturspezifische wörter im Deutschen und ihre vermittlung ins Turkische
Başlık çevirisi yok
HACI YILDIZ
- Word order and information status
Kelime sıralaması ve bilgi statüsü
ABBAS FADHİL JABBAR ALZUBAİDİ
Yüksek Lisans
İngilizce
2016
DilbilimSüleyman Demirel ÜniversitesiBatı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. Prof. Dr. Huseynagha RZAYEV
- Türkçede adöbeği ve bilgi yapısı
Nominal phrases and information structure in Turkish
ECE ATAMBAY ERTÜRK
