Kırgız Türkçesinde soru
Questions in Kyrgyz Turkish
- Tez No: 330276
- Danışmanlar: PROF. DR. F. SEMA BARUTCU ÖZÖNDER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Kırgız Türkçesi, Soru, Soru Yapımı, Soru Parçacıkları, Nkkelimeleri, E/H Soruları, Nk-Soruları, Kyrgyz Turkish, interrogative/question, forming questions, question particles, Nk-words, Y/N Questions, Nk-Questions
- Yıl: 2013
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 609
Özet
Soru, dillerde yer değiştirme, ekler, parçacıklar ya da kelimeler gibi çeşitli dil bilgisel araçlarla oluşturulur. Soru yapımı araçları bakımından oldukça zengin olan Kırgız Türkçesinde soru, temel olarak soru parçacıkları, soru kelimeleri ve vurgu yoluyla yapılır. Kırgız Türkçesinde soru cümlesi türleri olarak E/H (Evet/Hayır) soruları, onay soruları, seçmeli sorular, nk-soruları, yansımalı sorular, retorik sorular ve bildirme soruları yer alır. E/H soruları bı soru parçacığı ile, ee, ?o, ıya, - çı, da, tura, turbaybı parçacıklarıyla, -sA, -bA son ekleriyle ya da sadece vurguyla yapılır. Nk-soruları kim“kim”, emne“ne”, kança“kaç”, kayda“nerede”, kanday ?nasıl? vb. soru kelimeleriyle yapılır. Hiçbir soru unsuru içermeyen, sadece ilgili bağlam ve vurgu ile yapılan nk-soruları da vardır. Kırgız Türkçesinde diğer soru türleri bu iki temel soru türüne dayalı olarak ortaya çıkmaktadır. Onay soruları, seçmeli sorular, E/H yansımalı sorular, E/H retorik soruları ve E/H bildirme soruları E/H sorularına, nk-yansımalı sorular, nk-retorik sorular ve nk-bildirme soruları ise nk-sorularına dayalı olarak oluşturulur. Kırgız Türkçesinde soru cümlelerinin temel işlevi soru sormak ve bilgi almaktır. Soru cümlelerinin gerçek anlamının ortaya çıkmasında konuşur ve işitirin sosyal konumu, bilgi düzeyleri, niyet ve tutumları, dilsel ve sosyal bağlam, yani iletişim ortamında bulunan dil içi ve dil dışı etkenler son derece önemlidir. Dolayısıyla anlam sabit olmayıp konuşur, işitir ve bağlama bağlı olarak ortaya çıkar. Bu etkenlerle ilgili olarak soru cümleleri soru dışında şüphe, merak, öfke, tehdit, yargı, alay, heyecan, aşağılama, küçümseme, sevgi, övgü, izin, rica, öneri, emir gibi soru dışı anlamları da bildirir. Dolayısıyla soru cümleleri dilin anlamını zenginleştiren çok önemli bir dilsel araçtır.
Özet (Çeviri)
Questions in languages are formed through a variety of linguistic tools such as relocation, affix, particles or words. In Kyrgyz Turkish, which is quite rich in terms of the tools of forming question, the questions are basically formed through particles of questions, question words and emphasis. In Kyrgyz Turkish the types of question sentences are Y/N (Yes/No) questions, tag questions, alternative questions, nk-questions, echo questions, rhetorical questions and declarative questions. Y/N questions are formed through bı question particle, ee, ?o, ıya, -çı, da, tura, turbaybı particles; -sA, -bA suffixes or just an emphasis. Nk-questions are formed through the question words; kim“who”, emne“what”, kança“how many”, kayda“where”, kanday“how”and so on. There are also types of nk-questions which do not contain any elements of question and just formed through the relevant context and emphasis. The other forms of questions in Kyrgyz Turkish are based on these two basic types of questions. The tag questions, alternative questions, Y/N echo questions, Y/N rhetorical questions and Y/N declarative questions are based on Y/N questions, and the nk-echo questions, nk-rhetorical questions and nk-declarative questions are based on nk-questions. The primary function of the question sentences Kyrgyz Turkish is to ask questions and acquire information. In revealing the real meaning of interrogative sentences, the social position, the information levels, the intents and attitudes of the hearer and speaker, linguistic and social context i.e. the inter-linguistic and extralinguistic factors in communication is extremely important. So the meaning is not fixed and emerges depending on the speaker, hearer and context. Regarding such factors, except question, the question sentences may also report meanings such as doubt, curiosity, anger, threat, judgment, ridicule, excitement, humiliation, scorn, love, praise, permission, request, order etc. as well. So the question sentence is a very important linguistic tool that enriches the meaning of the language.
Benzer Tezler
- Manas'ın Semetey kolunda (İsa Cumabek Uulu Varyantı) çekimli fiiller
Finite verbs in Semetey version (By İsa Cumabek Uulu) of Manas
YASİN ŞERİFOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Türk Dili ve EdebiyatıNiğde ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HİKMET KORAŞ
- Kırgız Türkçesinde bağlama edatları
Conjunctions in Kırgız Turkish
GÜLAYIM TEMİRALİEVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HÜLYA KASAPOĞLU ÇENGEL
- Kırgız Türkçesinde çekim edatları
Postpositions in Kırgız Tukish
KALMAMAT KULAMSHAEV
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÇETİN PEKACAR
- Kırgız Türkçesinde bilgi kipliği: Delile dayananlar diğer bilgi kipliklerinin ilişkisi
Epistemic modality in Kirghiz Turkish: The interaction with the other epistemic modalities of evidentials
FİLİZ KILIÇ
Doktora
Türkçe
2004
DilbilimAnkara ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. F. SEMA BARUTCU ÖZÖNDER
- Кыргыз тилинде энантиосемия кубулушу
Kırgız Türkçesinde enantiosemiya
AYZA ALİEVA
Yüksek Lisans
Kırgızca
2022
DilbilimKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MİRZAT RAKIMBEK UULU