Batı'da, Osmanlı İmparatorluğunda ve Türkiye'de aydın kavramının gelişimi: 1750-1950
The development of the concept of intellectual in Europe, the Ottoman Empire and the Turkish Republic: 1750-1950
- Tez No: 333311
- Danışmanlar: DOÇ. DR. NAZIM İREM
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sosyoloji, Tarih, Sociology, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2011
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Karşılaştırmalı Tarih Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 326
Özet
Batı ile Osmanlı/Türkiye özelinde aydınların gelişimini karşılaştırdığımız bu çalışmada, aydının devletin karşısında takındığı tavrın, zamanla orta sınıfların güçlü bir şekilde kendine yer bulduğu ülkelerde olumlu karşılık bulduğu ve mutlakıyetçi devlet yerine, orta sınıfların hükümranlığında ortaya çıkan burjuva/kapitalist devletin gelişmesi ve burjuvanın, yani orta sınıfların özel çıkarlarının tüm toplumun iyiliği için genel çıkar olarak görülmesi işlevini yerine getirmekle sonuçlandığı görülmüştür. Orta sınıfların güçlü olduğu toplumlarda zaman içinde diğer sınıfların da ses çıkarmaya başladıkları, özellikle Fransa ve İngiltere örneklerinde incelenmiştir. Fransa'da önce orta sınıfların çıkarlarını savunarak ses getiren aydınların, Dreyfus olayı ve takip eden süreçte işçi sınıfı gibi sınıfların da güçlenmesiyle birlikte önce sınıfların aydınları, nihayetinde Sartre örneğinde görüldüğü üzere, evrensel aydına doğru ivme kazanan hüviyetlerinin gelişim süreci takip edilmiştir. Öte yandan, İngiltere'de devletin kendisinin burjuvalaşma/orta sınıflaşma sürecine fırsat vermesi ve iktidarı kendiliğinden paylaşması neticesinde, devrimden ziyade reforma önem veren bir aydın grubun örgütlenişi görülmüştür. Bu aydın grup, reform ihtiyacına yanıt veren söylemleri ve eserleriyle, kamusal alanı da gayet olumlu bir şekilde kullanarak, İngiltere'de oldukça verimli ve etki sahibi bir grup olmayı başarmışlardır. Almanya'da ise durum, orta sınıfların devlet tarafından yaratılma çabası ve ana akım devlet yönetim şekli olan Kameralizm'in etkisi sonucunda, aydınların devlet ve millet için, dolayısıyla Alman ulusu için söylemler geliştiren milliyetçi/ulusalcı bir tavır içinde olmalarına sebep olmuştur. Sınıfların aydını güçlenirken karşısında ulusçu/milliyetçi bir tavır sergileyerek ayakta duran Alman aydınları, 20. yüzyılın ilk yarısı için önemli bir özgünlüğü de temsil etmektedirler.Tüm bu gelişmeler ışığında Osmanlı'ya ve 1923-1950 arası Cumhuriyet dönemine baktığımızda, orta sınıfların eksikliğinden kaynaklanan kadük bir Osmanlı aydın tabakasıyla karşılaşırız. Devlet tarafından desteklenen, hatta önemli ölçüde devlet kadrolarında yer alan Osmanlı ve Cumhuriyet aydınları, çağdaşları olan Batılı aydınlar gibi, okuma salonlarını, cemiyetleri, gazeteleri, dergileri ve diğer unsurları okuyan kamuya ulaşmak için kullanmayı ihmal etmemişler; ancak okuyan kamu da kendileri gibi bürokrat, asker, tercüman ve/veya öğrencilerden müteşekkil olduğundan; diğer bir deyişle, iktidara talip olan bir orta sınıf/burjuvayı muhatap olarak bulamadıklarından, devletin daha iyi nasıl yönetilebileceği ve var olan durumun nasıl iyileştirilebileceği ile ilgili söylemlerini genelde daha az radikal bir tutum içinde dile getirmek zorunda kalmışlardır. Nihayet, Cumhuriyet ile beraber iktidarı ele geçirip, yeni devleti de kurma şansına erişmiş olan bu sınıf, bunu yaparken geçmişi ve geleneksel olanı topyekun inkar yo1una gitmiştir. Öte yandan, orta sınıflaşmayı yaratmaya çalışan genç Cumhuriyet'in bunu başarması ve beraberinde sınıfların aydınlarının ortaya çıkması ancak 1950'den sonraki zamanda olacaktır.
Özet (Çeviri)
In this study, we compare the development of the intellectuals in European and Ottoman/Turkish cases. It is concluded that the position of the intellectual standing against the state has by time received positive responses in the countries where the middle classes were strong; therefore, the intellectuals have played an important role to transform the private interests of the bourgeoisie as the general interest of the public for the common good, where the middle classes created a capitalist state. In the cases of France and England where the middle classes are strong, it was seen that the other classes have also started to appear. The development of the intellectuals in France first as defenders of the interests of the middle classes, then, after Dreyfus affair, as the social classes in the society were developed, as the intellectuals of the social classes; and finally, as we can see in the example of Sartre, into the universal type of intellectuals has been pursued. On the other hand, as the state itself has permitted the development of the middle classes and shared the authority with them, we see the formation of reformist/evolutionist intellectual strata in England. British intellectuals are considered as a productive and effective group in England as their speeches and publications responded to the needs of reform and as their usage of the public sphere was very positive. Whereas in Germany, with the effect of Cameralism as the mainstream government type and the effort of the state itself to create its own middle classes have resulted with a German intellectual stereotype developing a nationalist discourse for the German state and public. German intellectuals, who later stood against the classes? intellectuals with nationalist discourses, represent a unique case for the second half of the 20th century.When we look at the Ottoman Empire and to the Turkish Republic between 1923-1950; we witness a null Ottoman intellectual stratum as a result of the lack of the middle classes within the society. Both Ottoman and Republican intellectuals, supported and mostly employed by the state, have used the elements and institutions such as reading salons, associations, newspapers and magazines to reach the reading public like their European contemporaries; but as the reading public itself was either bureaucrats, soldiers, translators and/or students just like themselves, they could not find a group or class which claims to share the authority with the state. This resulted with a cropped radicalism in their writings and thoughts about how to restore the state and the institutions surrounding them. Finally, this intellectual stratum had the chance to govern the state with the beginning of the Turkish Republic. While doing this, they have chosen to deny the past and the traditional as a whole. On the other hand, the young Republic has by time gradually achieved the creation of a middle class, and the appearance of the intellectuals of the classes can only be seen in the time period after 1950.
Benzer Tezler
- Türkiye'nin demokratikleşme sürecinde Kemal Tahir'in yeri
The role of Kemal Tahir in the process of democratization in Turkey
İRFAN YİĞİT
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
FelsefeHitit ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. AYGÜN AKYOL
- دور الفكر الاسلامي بتركيا في إحياء المشترك الإنساني 'مصطفى صبري نموذجا
Türkiye'de İslam Düşüncesi Ve Ortak İnsanlığı Canlandırmadaki Rolü 'Model Olarak Mustafa Sabri'
MUSA UZGUR
- Türkiye'de üniversite reformları
University reforms in Turkey
HASİBE ÇETİN
Doktora
Türkçe
1997
Eğitim ve ÖğretimAnkara ÜniversitesiEğitim Programları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SABRİ BÜYÜKDÜVENCİ
- Türk Ocaklarının tarihi gelişimi (1912-1931)
The Historical developements of the Türk Ocakları (1912-1931)
EMİRHAN AYDIN
