Moğol istilası öncesi ve sonrasında Orta Asya'da ezoterist bir islam toplumu: 10-15. yüzyıllarda Bedahşan İsmailileri
An ezoteric islamic society in central asia before and after the Mongol invasion: İsmailis of Badakhshan in 10th-15th centuries
- Tez No: 337532
- Danışmanlar: PROF. DR. MUSTAFA DAŞ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Bedah?an, smaililik, Nasır-ı Hüsrev, Davet-i Nasır, Ahmed-i Yesevi, Penctani, Badakhshan, smailism, Nasir-i Khusraw, Dawat-i Nasir, Ahmed-i Yasawi, Panctani
- Yıl: 2013
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Bölümü
- Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 196
Özet
Bu çalışmanın tartışmaya çalışacağı problemlerden biri, Türk tarihçiliğinde ve ilahiyatçılığında bugüne kadar neredeyse hiç işlenmemiş olan İsmaili mezhebi ve tarihidir. İkincisi ve bizim açımızdan önemli olan diğeri ise, daha önce yüksek lisans tezimiz sırasında incelemeye çalıştığımız İran ve Anadolu'da Şii etkiler taşıyan topluluklar üzerindeki İsmaili etkisidir. Bu çerçevede amacımız, İsmaililiğin Bedahşan bölgesi ayağını inceleyerek, her üç bölgedeki tarihsel gelişmeleri mukayese edebilme imkânı yaratmak ve bu suretle İsmaililiğin Türkler üzerindeki etkileri problemini gündeme getirerek sorgulamak ve varsa bu etkilerin ipuçlarını ortaya çıkarmaya çalışmak olacaktır.Ancak bunu yapmak, takdir edileceği gibi, söylemesi kadar kolay değildir. Bunun en önemli sebebi, bu problemin son zamanlara kadar -bir istisna hariç- Türkiye'de hiç tartışılmamış olmasının ötesinde, yazılı kaynak sıkıntısıdır. Bir kere, Bedahşan tarihi, şu ana kadar dünya literatüründe çok da araştırılmış bir konu değildir. Bedahşan hakkında yapılan çalışmalar, çoğunlukla Rus oryantalistler tarafından gerçekleştirilmiş olup, daha ziyade etnografik ve folklorik mahiyettedir.Bedahşan tarihinin önemli bir kesitini içine alan bu çalışmayı yazarken ilk bölümümüz, Orta Asya'nın tarihsel gelişmelerini Bedahşan'la ilişkilendirerek kısmen Bedahşan merkezli bir Orta Asya tarihi denemesi mahiyetindedir. Nasır-ı Hüsrev'in biyografisi ve da'vesiyle ilgili faaliyetleri, mustakil bir bölümde işlendi. Bunun sebebi, Bedahşan İsmailileri için Nasır-ı Hüsrev'in onların kimliklerinin merkezinde yer alan birincil tarihsel kişilik olmasıdır. Aslında Nasır-ı Hüsrev dünya literatüründe oldukça çalışılmış bir konu olup, tezde bu çalışmalardan çok yararlanılmıştır. Ancak Nasır-ı Hüsrev hakkındaki bu araştırma eserlerinin hiçbiri, tıpkı çoğu kaynak eserlerde olduğu üzere, onun Bedahşan İsmailileri içindeki yerini aydınlatmamaktadır. Nitekim sadece bu literatürle yetinmenin, yukarıda açıkladığımız problemleri aydınlatma konusunda doyurucu olamayacağı görülmüştür. Bu sebeple bunlardaki verileri alan araştırmalarıyla takviye etmek gereği ortaya çıkmıştır.İşte Bedahşan'a yaptığımız değişik tarihlerdeki seyahat ve ikametlerimiz bu ihtiyaca cevap aramaya yönelikti. İkametlerimiz süresince bizzat İsmaililerin yaşamları gözlenmiş, kendileriyle iletişime geçilmiş ve alandan pek çok şifahi ve yazılı malzeme toplanmıştır. Böylece onların inanç ve öğretileri hakkında bilgiler içeren çeşitli mezhepsel şifahi ve yazılı kaynakları kullanmanın yanı sıra, değişik yıllarda yaptığımız bu saha araştırmalarından elde edilen gözlem ve veriler de kullanılmıştır. Onlara dayanarak, antropolojik bir yaklaşımla, tezimizin ?gelenek ve inançlar? başlıklı üçüncü bölümü oluşturulmaya çalışıldı.
Özet (Çeviri)
There are two main intentions of this work. The first one is to open a new discussion area of the Ismaili sect and history which almost has never studied in both Turkish historiography and divinity studies until today. The second one is to elaborately illustrate the İsmaili effect on the Shia-effected societies in İran and Anatolia which was previously subject of the writer?s M.A. thesis. In this context, by adding the results of the investigations on Badakhshan region, it is tried to create an oppurtunity to collate historical progress of Ismaili sect in these three regions, and lastly to show effects of Ismaili thought on Turks if there is some.However, it is a hard task to achieve this as there is no survey on İsmaili sect in Turkey -except for one exception- until recent times. In addition to this, there is almost no writen sources concerning this subject. Besides, the history of Badakhshan hasn?t studied enough in the world literature until now. The most of the surveys on this subject conducted by Russion orientalists whose works usually ethnographic and fokloric.This work is composed of three main chapters. The first chapter is in fact an attempt to write a limited Central Asian history based on the historical progress in Badakhshan.In the second chapter, Nasir-i Khusraw and his mission (dawat) are taken in hand as a private chapter. The reason of this is that Nasir-i Khusraw is the main historical figure standing on the centre of their identity fot the Ismailis of Badkhshan. There are a good deal of surveys on Nasir-i Khusraw and his mission, and almost all of them were included in this research. However, this literature is not even enough for explaining Khusraw?s importance for the Ismailis of Badakhshan. In fact, to use only this inadequate literature has been seemed not enough to shed light on the problems named above. As a result of this, it has been needed that to support this data with field works, and another chapter was written in order to complete this gap.The third chapter, which mainly constitutes an anthropological approach, is named ?tradition?. In this chapter, along with the using many oral and written data represented their beliefs and doctrine, our observes and data which had been collected while our visits to Badakhshan several times have also been used.
Benzer Tezler
- Anadolu Selçuklu çağı mimarisinde Moğol istilası sonrası değişim dönüşüm ve süreklilik
Change transformation and continuity in Anatolian Seljuk architecture after Mongol invasion
AYŞEGÜL BEKMEZ
Doktora
Türkçe
2020
Sanat TarihiVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLSEN BAŞ
- XV. yüzyıl eğitim ve bilim çalışmaları bağlamında Akkoyunlu medreseleri
Madrasas of the Aqqoyunlu within the context of educational and scientific studies in the 15th century
YAŞAR ERTAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Eğitim ve ÖğretimDokuz Eylül ÜniversitesiOrtaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. RECEP YILDIRIM
- The situation and political position of Hungarian Kingdom during the Mongol invasion
Moğol istilası sırasında Macar Krallığı'nın durumu ve siyasi konumu
İLKER GÜRER
- موقف المغول الايلخانيين من العقائد والمذاهب الدينية من وفاة هولاكو إلى نهاية حكم أبي سعيد بهادرخان ٦٦٣-٧٣٦ه/ ١٢٦٥-١٣٣٥م
Hülagu'nün ölümünden Abou Sayed Bahader Khan hükümdarlığının sonuna kadar İlhanlı Moğollarının dini mezhepleri ve inanışları
NARJES KADRO
Yüksek Lisans
Arapça
2009
TarihAin Shams UniversityTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATHY ABDUELFATAH ABU SEİF
PROF. DR. AHMAD RAMADAN AHMAD
