Ürgüp yöresinde yetişen tahar elması (Malus sylvestris spp. orientalis) genotiplerinin anaçlık özelliklerinin araştırılması
Investigation of the rootstock characteristics of tahar apple (Malus sylvestris spp. orientalis) genotypes grown in Ürgüp district
- Tez No: 343604
- Danışmanlar: PROF. DR. SEMİH ÇAĞLAR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Ziraat, Agriculture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2014
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Bahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 153
Özet
Bu araştırma 2010 ile 2013 yılları arasında Nevşehir ilinin Ürgüp İlçesinde bulunan bir yerel yazlık elma çeşidi olan Tahar elmaları üzerine yürütülmüştür. Tahar elmaları tek veya çok gövdeli olarak küçük ağaççık veya çalı şeklinde büyümektedir. Günümüzde bu elma tipi yöredeki bağların içinde veya çevresinde az sayıda kalmıştır. Yöre sakinleri yaz ortasında bağlarda çalışırken bu elmanın meyvelerini tükettiğinden Tahar elması“yaz elması”olarak da adlandırılmaktadır. Bu türün meyvelerinin standart elma çeşitlerine göre daha düşük kaliteli olması ve çabuk bozulması ticari değerini düşürmektedir. Yöredeki Tahar elması ağacı sayısı nüfusun baskısı ve tarım alanlarının genişlemesi sonucu giderek azalmaktadır. Bu tez çalışmasının amacı; Tahar elmasının kültürü yapılan ticari elma çeşitleri için yeni bir anaç olma potansiyelini değerlendirmektir.Çalışmadaki survey alanı 6 lokasyondan (Akköy, İltaş, Başdere, Yeşilöz (Tahar), Ortahisar, İbrahimpaşa) oluşmuştur. Tahar elmaları vegetatif olarak çoğaltılmaktadır. Yöre sakinleri köklü dip sürgünlerini ana bitkiden ayırıp bağların içine veya kenarına dikmektedirler. Zira Tahar elmalarının boyu geleneksel olarak yetiştirilen bir omcanın boyundan daha büyük değildir. Tahar elmaları vegetatif olarak çoğaltılmalarına karşın sürgün ve meyve rengi bakımından morfolojik olarak farklı tipler bulunmaktadır. Bu nedenle bölgedeki Tahar elması populasyonu incelenerek farklı genotipler belirlenmeye çalışılmıştır. İlk yıl birbirinden farklı olduğu gözlenen 17 genotip işaretlenmiştir. Bu etiketlenen ağaçların olası yaşları 4 ile 40 arasında tahmin edilmekte olup, en yüksek ağaç boyu 185 cm ölçülmüştür. İşaretlenen Tahar elması bireylerinin 6 tanesi tek gövdeli, 11 tanesi ise çok gövdelidir. Tüm genotiplerin boğum arası mesafelerinin çok kısa olduğu saptanmıştır. Ağaçların çiçeklenmesi erkenle geç arasında değişmiştir. Bitkilerin büyüme gücü habitusu, dallanma derecesi, boğum arası uzunluğu, dip sürgünü verme eğilimleri gibi bodur anaçlarda istenen özellikler dikkate alınarak tartılı derecelendirme metodu ile değerlendirilmiştir. Onyedi bireyin üçü yüksek puan almıştır. 50TE002 ile 50TE012 numaralı genotipler 880 puan ile birinciliği paylaşmış olup, bunları 795 puanla 50TE001 genotipi izlemiştir. En düşük puanı ise 295 ile 50TE005 numaralı genotipler almıştır. Değerlendirme sonunda yüksek puan alan 3 genotipin anaç olarak daha iyi özelliklere sahip olacağı dikkate alınarak selekte edilmiştir. Ancak bu tez kapsamında yapılan ilk çalışma sonuçları dikkate alınarak daha sonraki çalışmalar ön seçimi yapılmış olan 17 genotipe ait materyal kullanılarak yürütülmüştür. Tahar elmalarının çoğaltılma durumu yeşil çelik, yarı odun çeliği ve odun çeliği hazırlanarak incelenmiştir. Bu amaçla çelikler alttan ısıtma ve mistleme sistemi altında köklendirilmeye çalışılmıştır. Denemede IBA'nın değişik dozları kullanılmıştır. Çelikle çoğaltma çalışmalarına başlamadan önce selekte edilen ana bitkilerde sürgün sayısı çok az olduğu için bunlar şiddetli şekilde budanmış ve azotla gübrelenmiştir. Yaz sonuna doğru bu ana bitkilerden alınan aşı kalemleri ile fidanlık koşullarındaki elma çöğürlerine T göz aşısı yapılarak çoğaltma denemesi materyali sayısı arttırılmaya çalışılmıştır. Fidanlıkta tüm genotiplerden 1200 aşı yapılmıştır. Çöğür anacı üzerine yapılan bu aşıların başarısı % 95 kadar yüksek olmuştur. Çelikle çoğaltma çalışmalarında IBA'nın 0, 1000, 2000 ve 3000 ppm dozları köklenmeyi iyileştirmek amacıyla uygulanmıştır. Çeliklerin köklenme yeteneğinin yok denecek kadar az düzeyde olduğu bulunmuştur. Sadece odun çeliklerinden çok az sayıda köklü bitki elde edilmiştir. Buna karşılık Tahar elmaları sıra üzeri hendek daldırma yöntemiyle başarılı bir şekilde çoğaltılabilmiştir. Tüm genotiplerden toplam 90 adet sağlıklı köklü yeni bitki elde edilmiştir. Bu köklü bitkiler M 9 anacı ile birlikte arazideki bir parsele 1 x 2 m arayla dikilmiştir. Büyüme dönemi boyunca bu bitkiler üzerinde UPOV kriterlerine göre morfolojik karakterizasyon çalışmaları yapılmıştır. Bu çalışma ile genotiplerin özellikleri ayrıntılı bir şekilde belirlenmiştir. Genotiplerin bazı morfolojik özelikleri M 9'a benzemekle birlikte, tüm özelikler birlikte değerlendirildiğinde M 9'dan oldukça farklı oldukları anlaşılmıştır. Aynı zamanda tipler arasındaki genetik akrabalığı belirlemek amacıyla AFLP analizi yapılmıştır. Ön seçim yapılmış olan genotipler dört filogenetik grup oluşturmuştur. Bu genotiplerin M 9 ile kısmen benzer oldukları bulunmuştur. Genotipler ile M 9 arasındaki genetik farklılık % 11 ile % 78 arasında değişmiştir. Tahar elması genotiplerinin birbirinden belirgin olarak farklı olduğu belirlenmiştir. Seçilen üç Tahar elması genotipinin (50TE001, 50TE002 ve 50TE012) elma için yeni bodur anaç adayı olarak ümitvar olduğu düşünülmektedir. Bu genotiplerin ticari elma çeşitlerine anaç olarak uygunluğunun belirlenmesi için çalışmalar yapılması gerekmektedir. Bu amaçla, her bir genotip klonuna standart çeşitler aşılanarak bir parsele dikilmeli ve burada anaç-kalem uyuşması, genç ağaçların dallanma özelliği, verimlilik ve meyve kalitesi gibi özellikleri belirlenmelidir. Ayrıca bu genotiplerin çoğalma özellikleri farklı çoğaltma yöntemleri kullanılarak incelenmelidir.
Özet (Çeviri)
This study was conducted between 2010 and 2013 on a local apple cultivar,“Tahar Apple”, grown in Ürgüp District of Nevşehir Province of Turkey. Tahar apples are dwarf growing small trees or bushes with single or multi stems. These apples are found in or around the local wineyards with a limited number. Farmers consume it during mid summer while working in wineyards and therefore call them“Summer Apple”. The fruit of this local apple are not commercially important, because the fruits are of lower quality with a shorter storage life than those of commercial apples. The numbers of Tahar apple in the region have been decreasing because of fast expansion of human settlings and agricultural areas. The aim of this study was to evalute the potential of Tahar apples as a dwarfing rootstock for cultivated apples. The study area was consisted of six locations (Akköy, İltaş, Başdere, Yeşilöz (Tahar), Ortahisar, İbrahimpaşa) in Ürgup district. Tahar apples trees are propagated by vegetative means. People often remove rooted suckers and plant them in wineyards, because the size of a Tahar apple is not much higher than traditionally grown grape cane. Although Tahar apples are vegetatively propagated, several morphologically different types are appearent with different shoot and fruit color. Therefore the population in the region was surveyed in order to determine different genotypes. In the first year seventeen putative different genotypes were labeled. The estimated ages of labeled trees ranged from 4 to 40 years with a maximum tree height of 185 cm. The trees were productive for fruit. Six individuals had one stem, while eleven trees had multi stem. Internode lenghts was very short in all genotypes. Flowering time ranged from early to late within the genotypes. The morphological characteristics of these plants such as plant vigor, growth habit, ramification degree, internode lenght and root suckering status were evaluated with using Weighted Ranking Method with an emphasis to the requirements of dwarfing rootstock. Three individuals had high scores. 50TE002 and 50TE012 had the same scores (880) closely followed by 50TE001 with a score of 795. 50TE005 received the lowest (295) score. The first tree genotypes with a better rootstock characteristics were selected out of seventeen genotypes, however, further experiments were carried out using all 17 genotypes. The propagation ease of Tahar apples by green cuttings, soft wood cuttings and hard wood cuttings was investigated using mist propagaton and bottom heat system with IBA treatments. Before starting the propagation experiments, the original individual plants were severe pruned and fertilized with nitrogen, since there were very limited or few shoots on the pre-selected 17 genotypes. The budsticks from new shoots were collected in late summer and T-budded on apple seedlings in the nursery to increase the shoot numbers for propagation experiments. A total of 1200 buddings from all genotypes were done in the nursery. The budding success of the Tahar genotypes on seedling rootstock was very high (95 %) which might indicate a good affinity between both grafting parts. Different IBA concentrations (0, 1000, 2000 and 3000 ppm) were applied for improving rooting percents. The rooting ability of cuttings collected from genotypes was found to be very low or none; only few plants were rooted from hardwood cuttings. However, propagation by stoolbed was successfull. A total of 90 new healthy plants from different genotypes were obtained. They were planted along with M 9 in a plot with a distance of 1 x 2 m. During the vegetation period, morphological characterization work was performed on these plants using UPOV criteria. With these criteria the characteristics of the plants were detailed. Some of the morphological characteristics of the genotypes were resembled to those of M 9, however, when all characteristics were considered, these genotypes were very different from M 9. Also, molecular analysis was done by AFLP in order to determine the genetic relativeness. The pre-selected genotypes fell into four phylogenetical groups. These genotypes were found to be genetically partly close to M 9. The genetical difference between genotypes and M 9 rootstock ranged from 11 % to 78 %. There were distinct differences among the individuals. The selected three Tahar apple genotypes (50TE001, 50TE002 and 50TE012) were considered as promising materials for developing new dwarf apple rootstocks. Further work is needed to determine their suitability for use as apple rootstocks for standart commercial cultivars. To realize this, cultivar buddings should be done onto each genotype clone and they should be planted in an orchard plot for evaluating affinity, branching habit, productivity and fruit quality. Also, different propagation methods of these clones should be investigated.
Benzer Tezler
- Emir ve Kalecik karası üzümlerinin şaraba işlenmesinde maya florasındaki gelişmeler ve fermantasyonda kullanılan mayaların kalite üzerine etkileri
Yeast flora during the vinification Emir and Kalecik Karası cultivars and effect of inoculation of selected yeasts on wine quality
CANAN NURGEL (ATEŞÇİ)
Doktora
Türkçe
2000
Gıda MühendisliğiÇukurova ÜniversitesiGıda Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET CANBAŞ
- Nevşehir' in güney ilçelerinde (Acıgöl, Derinkuyu, Gülşehir, Nevşehir-Merkez, Ürgüp) etnobotanik araştırmalar
Ethnobotanical investigations in southern districts (Acıgöl, Derinkuyu, Gülşehir, Nevşehir-Central District, Ürgüp) of Nevşehir
İSMAİL ŞENKARDEŞ
- Nevşehir-Ürgüp yöresinde yetiştirilen beyaz emir üzümünün ve bu üzümden elde edilen şarapların aroma maddeleri üzerinde araştırmalar
Research on aroma components of white emir grape variety grown in Nevşehir-Ürgüp region (cappadoce) and of the wines obtained from this variety
TURGUT CABAROĞLU
Doktora
Türkçe
1995
Gıda MühendisliğiÇukurova ÜniversitesiGıda Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET CANBAŞ
- Ürgüp (Nevşehir) yöresinin geleneksel halk ilacı olarak kullanılan bitkileri
Folk medicinal plants of ürgüp (Nevşehir)
İSMAİL ŞENKARDEŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
Eczacılık ve FarmakolojiMarmara ÜniversitesiFarmasötik Botanik Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERTAN TUZLACI
- Ticari Saccharomyces cerevisiae mayasının emir üzümünden elde edilen şarabın aroma aktif bileşikleri üzerine etkisi
The effect of Saccharomyces cerevisiae commercial wine yeast on aroma active compounds of wine obtained cv. emir grape
BERFU BAĞATAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
BiyoteknolojiÇukurova ÜniversitesiBiyoteknoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SERKAN SELLİ