Türkiye Türkçesinde örtmeceler
Euphemism in Turkish
- Tez No: 353260
- Danışmanlar: PROF. DR. MUSTAFA ARGUNŞAH
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Türkiye Türkçesi, Türk lehçeleri, örtmece, tabu, etnolengüistik, söz varlığı, Turkish, Euphemism, Turkic dialects, Taboo, ethnolinguistics, lexicology
- Yıl: 2014
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Erciyes Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 422
Özet
Kökü tarihin derinliklerine kadar giden“tabu”yani söylenmesi yasaklanan kelime ve ifadeler ile bunları dile getirmek için başvurulan örtmeceler bütün dillerde görülen önemli bir dil olayıdır. Başlangıçta dinî inanç ve korku ile ilgili olarak ortaya çıkan yasaklamalar, zaman içerisinde toplum yaşamının çeşitli sahalarında da görülmeye başlamıştır. Günümüzde ise tabu ifadeler sadece inanç ve korkuyla ilgili olmayıp, konuşma ve yazışma esnasında doğrudan kullanılması uygun olmayan, yani kaba, korkutucu, ürkütücü, iğrenç, müstehcen, ayıp, nahoş ve ahlaka aykırı sayılan, ayrıca söylendiğinde iletişimde sıkıntı yaşatabileceği, insanları rahatsız edebileceği düşünülen kavram ve davranışların daha yumuşak, güzel, kibar, olumlu, uygun söz ve sözcüklerle değiştirildiği görülmektedir.Çalışmada Türkiye Türkçesinde kullanılan örtmece söz ve sözcükler ele alınarak yapısal ve anlamsal özellikleri, örtmecelerin ortaya çıkmasına neden olan sosyolojik ve psikolojik etkenler ve örtmece yapma yolları incelendi. Ayrıca örtmecenin deyim, argo, mecaz ve edebî sanatlarla ilgisi üzerinde duruldu. Türkiye Türkçesi yazı dili esas alındı. Ancak örtmecenin önem ve özelliklerini belirtmek açısından ve bütün dillerde var olan, kullanımına neredeyse her zaman ihtiyaç duyulan evrensel bir dil olayı olmasından hareketle diğer Türk lehçelerinden ve başta Rusça olmak üzere dünya dillerinden benzer örtmece örneklerine yer verildi. Daha güzel konuşmayı amaç edinen, tabu, nezaket ve görgü kuralları çerçevesinde şekillenen örtmecelerin güzel adlandırma alt katmanının tam tersi olan ve kaba, küfürlü, aşağılayıcı ifadeleri içeren kötü adlandırmalardan bahsetmek suretiyle bunların dildeki yeri ve önemi belirlendi. Ayrıca çalışmada insanları kandırmaya, aldatmaya ve olumsuz durumları örtbas etmeye dayalı gizli örtmecelere de yer verildi. Türkiye Türkçesindeki örtmecelerin büyük bir kısmını kapsamayı amaç edinen sözlük çalışması yapıldı.
Özet (Çeviri)
Euphemism, going back to the early history, mostly coming into being with taboo, is a mild, indirect, or vague term substituted for one considered harsh, blunt, or offensive, especially one concerned with religion, sex, death, or etc. As a concept, euphemism comes from the Greek word euphemismos, from eu- 'good' + pheme 'speech' meaning good-speech or good-word. Since every society has its own secret and holly rules, euphemism, at the beginning, aroused from societies' religious and belief systems and also from apprehension, and later times it has got access to general use of daily language in different social areas. Today euphemism has a broad use and popularity among people. While people trying to say something bad, terrible, horrible, disgusting, shameful, dirty, filthy or immoral thing which causes unwanted communication, bad connotations and terrible results; they always tend to change the bad one with a good, positive, gentle one which has always positive connotations. In this study, by dealing with the euphemistic words and terms used in Turkish, the structural and semantic characteristics, the historical, sociological, psychological and economic reasons causing the appearance and use of euphemism is analyzed from different perspectives. In addition, relationship taking place between euphemism and idiom, proverb, term, slang and metaphor has been handled. Only written texts or materials in Turkish has been noted and examined. Since euphemism is a universal phenomenon, samples from other Turkic dialects and other world languages compiled and presented in order to show similarities and differences. As mentioned above, euphemism is a concept used for a good-speech substituted for a speech which has a bad meaning or connotation. On the other hand, sometimes, people can use a bad speech for good one such as dying like a dog (gebermek) for just dying (ölmek). This kind of uses can be termed bad-named speeches / dysphemism (kötü adlandırma). And also some people use words to camouflage some secret agendas. This kind of uses can be named as secret speeches or secretphemisms. In this study, these two different uses of euphemism is also examined and termed.
Benzer Tezler
- Azerbaycan Türkçesinde örtmeceler ve Türkiye Türkçesi ile karşılaştırmalı çalışma
Azerbaijan and Turkey Turkish with Turkish euphemism comparative study
TURKAN JAFAROVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DilbilimManisa Celal Bayar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FERHAT KARABULUT
- Yeni Uygur Türkçesinde eş anlamlı kelime ve kelime grupları
Synonymous words and words group in New Uyghur Turkish
HİLAL ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DilbilimGazi ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYSUN DEMİREZ GÜNERİ
- Türkiye Türkçesinde soru sözcüklerinin çekim morfolojisi
Inflectional morphology of question words in Turkish
AİYM KUZENBAYEVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. PAŞA YAVUZARSLAN
- Türkiye Türkçesinde yapım eki işleviyle kullanılan çekim ekleri
Inflectional suffixes with the fuction of derivation in modern Turkish
ÜMMÜ NUR ARSLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıMersin ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜRRİYET GÖKDAYI
- Türkiye Türkçesinde kullanılan batı kaynaklı (Almanca, İngilizce) kelimeler üzerinde ses bilimsel ve anlam bilimsel bir inceleme
An phonological and semantical analysis of the Eest origin (German, English) words used in Turkey Turkish
BERRİN AKÇALI
Doktora
Türkçe
2017
Dilbilimİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HATİCE TÖREN