Erzurumlu İbrahim Hakkı's Ma'rifetname (1757): A case study in the Ottoman reception of modern science
Erzurumlu İbrahim Hakkı'nın Ma'rifetnâmesi (1757): Modern bilimin Osmanlı'da algılanışına dair örnek bir çalışma
- Tez No: 368704
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. DERİN TERZİOĞLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2005
- Dil: İngilizce
- Üniversite: Boğaziçi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 158
Özet
Bu çalışma, 18. yüzyıl Osmanlı kültürel ortamının en popüler eserlerinden biri olan Ma'rifetnâme'de işlenen modern astronomiden esinlenerek modern bilimin Osmanlı sınırlarında yayılmasını incelemektedir. Tezin önemli bir bölümü metin analizine dayanırken aynı zamanda müellif Erzurumlu İbrahim Hakkı'nın hayatı, entellektüel formasyonunu oluşturan etkenlere ışık tuttuğu ölçüde işlenmektedir. Belirtilen hayat şartlarının etkisiyle kendi entellektüel birikimini modern bilim ile nasıl bağdaştırdığı çözümlemeye çalışılmaktadır. Bu anlamda tezin dış cephesi, modern bilimin Batı Avrupa'daki oluşum süreci üzerinde şekillenmiştir. Bu sürece katkıda bulunan ve hızlandıran faktörler açıklanırken Osmanlı dinamikleriyle olan farklılıklar kadar benzerlikler üzerinde de durulmaya çalışılmıştır. Sonuçta ortaya çıkan tablo şunu gösterir ki, İbrahim Hakkı'nın entelektüel yapısı hem akla hem de dine yatkın ve açıktır. İbrahim Hakkı, Ma'rifetnâme metni içerisinde bir taraftan tamamen dini terimlerle örülü İslami bir evren tahayyül etmiş ve bunun akılla açıklanamayacağını kabul etmiştir. Diğer tarafta ise akla dayalı gözlem ve matematik üzerine kurulu dünyanın varlığını olanca detayıyla işlemiştir. İbrahim Hakkı dinden ayrı tuttuğu bu ikinci kategorinin içinde Batlamyus ve Kopenik sistemlerine yer vermiştir. Tanrı'nın yaratması ve yüceliği her şeyin üzerindedir. Ancak bunun dışında İbrahim Hakkı'nın bilimsel verilere dayalı sistemlerle bir alıp veremediği yoktur. Aksine, hepsini Tanrı'nın büyüklüğünün kanıtı olarak görür ve bu bağlamda inanç ve akıl arasında bir ikilem algılamaz. Şu iddia edilebilir ki, İbrahim Hakkı kısıtlı modern astronomi bilgisini hem klasik Batlamyus sistemi hem de dinsel verilerle bir arada işleyerek Osmanlı toplumunda yayılmasına ve daha ileride kabullenmesine zemin hazırlamıştır.
Özet (Çeviri)
This study examines the dissemination of modern science in the Ottoman Empire in the eighteenth century through an analysis of the presentation of modern astronomy within the body of a popular encyclopedia, the Ma'rifetnâme. While the analysis of this text constitutes a central concern, the life of its author, Erzurumlu İbrahim Hakkı, is also discussed with particular emphasis on his intellectual formation. The objective is to understand how İbrahim Hakkı, a provincial scholar and sufi, integrated modern science into his intellectual framework. To put the social, political as well as cultural factors that helped shape İbrahim Hakkı's attitude towards the new sciences in a broader perspective, the outer shell of the thesis also provides a more general discussion of the making of modern science in Western Europe and its dissemination in the rest of the world, including China, Japan and of course, the Ottoman Empire, the central focus of this study. The final picture suggests that İbrahim Hakkı developed an intellectual framework that was receptive to both faith and reason. On the one hand, he resorted to an Islamic model of the universe that relied on religious terminology, but could not be explained through reason, as he conceded. On the other hand, he was equally at home in the world of observation and mathematics both of which appealed to reason. It was in this category that İbrahim Hakkı treated the Ptolemaic and the Copernican universes as separate from the givens of religion. The creation and the glory of God was to be accepted, but apart from that, İbrahim Hakkı had no problem with the scientific articulations of the universe. All systems, in the end, testified to the unity and the glory of the Creator, and thus, there was no real differentiation between reason and religion. Through this flexible integration of his purely descriptive knowledge of modern astronomy into the same intellectual framework as the traditional Ptolemaic one, İbrahim Hakkı partook in the dissemination of modern science within the Ottoman Empire.
Benzer Tezler
- İbrahim Hakkı'nın tefsiri yönü
The Interpretative conception of İbrahim Hakkı
ALAADDİN BİÇİCİ
Yüksek Lisans
Türkçe
1996
DinAtatürk ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. LÜTFULLAH CEBECİ
- Ma'rifet-nâme transkripsiyon/inceleme/sözlük/dizin
Marifetname trancription evaluation directory
ELİF AĞCA COŞKUN
Doktora
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HÜLYA GÖKÇE
- Erzurumlu İbrahim Hakkı'nın Marifetname'sinde Tanrı alem ilişkisi
In İbrahim Hakkı's Marifetname god-flog relation
YUSUF POLAT
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
DinFırat ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. CEVDET KILIÇ
- Erzurumlu İbrahim Hakkı'ının Marifetname adlı eserinde ahlâk anlayışı
Topics discussed in his book about the moralityof Erzurumlu İbrahim Hakki right Marifetname
KÜRŞAT AKKUŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DinGaziosmanpaşa ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ALİ YILDIRIM
- Erzurumlu İbrahim Hakkı'nın ilim anlayışı
Erzurumlu İbrahim Hakkı's understanding of science
ESRA AKAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinErciyes ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SALİH YALIN