Üstün yetenekli öğrencilerin psikolojik danışma ve rehberlik ihtiyaçları, psikolojik danışma yaşantıları ve rehber öğretmenlerin üstün yeteneklilerle ilgili yeterlik düzeyleri
Counseling needs and experiences of gifted/talented students, and school counselors' professional competence related to gifted/talented students
- Tez No: 407688
- Danışmanlar: PROF. DR. HİKMET YAZICI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Psikoloji, Education and Training, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Üstün Yetenekli Öğrenciler, Psikolojik Danışma ve Rehberlik, RehberÖğretmenler, Ebeveynler, PDR Hizmetlerine Yönelik Ölçme Araçları, Gifted/Talented Students, Psychological Counseling and Guidance, School Counselor, Parents, Scales for Counseling Services
- Yıl: 2015
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Karadeniz Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 296
Özet
Üstün yetenekli öğrencilerin belirlenmesi, yönlendirilmesi ve eğitimi konularında araştırmacıların görüşleri arasında belirgin farklılıklara rastlanmaktadır. Buna karşı, gelişimsel özellikleri ve psikolojik ihtiyaçları bakımından akranlarından farklılaştıkları hususunda ise, geniş bir uzlaşı bulunmaktadır. Gelişimsel özelliklerle ve psikolojik yapıyla ilgili inceleme ve müdahaleler psikolojik danışma ve rehberlik (PDR) alanı içinde yapılmaktadır. Bu çalışma ile üstün yetenekli öğrencilerin PDR ihtiyaçları, psikolojik danışma yaşantıları ve onlara bu süreçte yardım eden okul rehber öğretmenlerinin yeterlik düzeyleri incelenmektedir. Bu incelemeyi yapmak için geliştirilmiş olan ölçme araçlarını Türk kültürüne uyarlamak, araştırmanın temel amaçları arasındadır. Bunların yanı sıra; öğrencilerin PDR ihtiyaçlarının, psikolojik danışma yaşantılarının ve rehber öğretmenlerin üstün yeteneklilerle ilgili yeterlik düzeylerinin çeşitli değişkenlerle ilişkilerinin araştırılması bu çalışmanın diğer amaçlarıdır. Bu çalışma, karma araştırma yöntemlerinin ardışık açıklayıcı desenine uygun olarak düzenlenmiştir. Araştırmada ebeveyn (N=242), öğrenci (N=343) ve iki farklı rehber öğretmen grubu (N1=193, N2=8) olmak üzere dört örneklem bulunmaktadır. Çalışmada Üstün Yetenekliler için Problem Tarama Envanteri, Üstün Yeteneklilerin Psikolojik Danışma Yaşantıları Ölçeği, Rehber Öğretmenlerin Üstün Yeteneklilerle İlgili Bilgi, Algı ve Aktivitelere Katılma Ölçekleri kullanılmıştır. Ölçek uyarlama ve diğer işlemlerle ilgili olarak farklı analiz teknikleri kullanılmıştır. Kültürel unsurlar ve psikometrik özellikler dikkate alınarak yapılan geçerlik ve güvenirlik işlemleri sonucunda, ölçekler Türk kültürüne uyarlanmıştır. Ölçeklerin yeniden uygulanması ile elde edilen bulgular;“eğitim planlamaları”ve“özel yetenek programları”ebeveynler tarafından üstün yetenekli çocukları için PDR hizmetlerine ihtiyaç duyulan ilk konular olarak belirtilmiştir. Ebeveynler tarafından ifade edilen ihtiyaçlar, çocuğun yaşına bağlı olarak farklılaşmaktadır. Buna göre ergenlik öncesinde; aşırı duyarlılık ve mükemmeliyetçilik, ergenlik döneminde ise dikkatsizlik ve çabuk sinirlenme daha sık gözlenmektedir. Öğrencilerin PDR ihtiyaçları yaş ve cinsiyet etkileşimine bağlı olarak farklılaşmaktadır. Ortaya çıkan sonuçlar çocuklarının PDR ihtiyaçları konusunda anne ve babaların görüşleri arasında anlamlı fark olmadığını göstermiştir. Buna karşılık ebeveynlerin eğitim düzeylerine bağlı olarak manidar farklar gözlenmiştir. Psikolojik danışma deneyimlerinin incelendiği bu çalışmada öğrencilerin eğitsel, mesleki ve kişisel-sosyal alanlarda çeşitli sorunlar yaşadıkları tespit edilmiştir. Bu tür sorunlara sahip olan öğrencilerin PDR servislerinden yardım alma düzeylerinin düşük olduğu saptanmıştır. Psikolojik danışma yaşantılarının cinsiyet ve eğitim kademesine göre anlamlı düzeyde farklılaşmadığı görülmüştür. Rehber öğretmenlerin üstün yetenekli öğrencilerle ilgili aktivitelere katılma düzeylerini açıklamaya dönük kurulan regresyon modelinin toplam varyansın %41'ini açıkladığı tespit edilmiştir. Bu modelde rehber öğretmenlerin üstün yeteneklilere dönük bilgi ve algı düzeylerinin anlamlı yordayıcılar olduğu belirlenmiştir. Rehber öğretmenlerin kıdemleri ve üstün yetenekliler hakkında eğitim alma durumlarının ise hedef değişkeni anlamlı düzeyde açıklamadığı tespit edilmiştir. BİLSEM'de çalışan rehber öğretmenlerin üstün yeteneklilerle ilgili bilgilerinin ve aktivitelere katılma düzeylerinin normal okullarda çalışanlardan anlamlı derecede yüksek olduğu bulunmuştur. PDR lisans programlarından mezun olan ve olmayan rehber öğretmenlerin üstün yeteneklilerle ilgili bilgi, algı ve aktivitelere katılma düzeylerinde ise anlamlı farklılık olmadığı saptanmıştır. Rehber öğretmenlerle yapılan görüşmelerden elde edilen sonuçlar, nicel bölümdeki bulguları destekler niteliktedir. Görüşme içerikleri, rehber öğretmenlerin üstün yetenekliler konusunda yeterli bilgi ve beceri düzeyine sahip olmadıklarını göstermiştir. Rehber öğretmenler mevcut uygulamalarla şekillendirilen rehberlik hizmetlerinin üstün yetenekli öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılamadan uzak olduğunu bildirmişlerdir. Beş ölçeğin Türk kültürüne uyarlanması ile gerçekleştirilen bu çalışmada, ebeveyn, öğrenci ve rehber öğretmenler, üstün yetenekliler için farklılaştırılmış PDR hizmetlerine ihtiyaç duyulduğunu ancak mevcut uygulamaların ihtiyaçları karşılamada yetersiz kaldığı belirtmişlerdir. Bu çalışmadaki üstün yetenekli öğrencilerin PDR ihtiyaçları literatür bulgularıyla benzerlik göstermektedir. Ancak ülkemizdeki üstün yeteneklilere dönük PDR uygulamaları ile gelişmiş ülkelerdekiler arasında farklılıklar vardır. Ortaya çıkan sonuçlar; üstün yeteneklilere dönük PDR hizmetlerinin planlanmasında ve uygulanmasında daha güncel yaklaşımlara yer verilmesi gerektiğini göstermektedir. Bunun yanında farklı gelişim dönemlerinde ve eğitim kademelerinde öğrenim gören üstün yeteneklilerin psiko-sosyal ihtiyaçlarını belirlemeye dönük disiplinler arası çalışmaların yapılması önerilmektedir.
Özet (Çeviri)
There are distinct differences between the views of scholars in terms of gifted students' identification, orientation and education. However, there is a broad consensus that developmental and psychological characteristics of gifted students differ from non-gifted peers. Examination and interventions on the developmental characteristics and psychological needs are conducted in psychological counseling and guidance area. In this study, counseling needs and experiences of gifted students, and school counselors' professional competence related to gifted students were investigated. Adapting the scales, developed for this aim, to Turkish culture was among the main aims of this study. In addition, to investigate the relationships between several variables and gifted students' counseling needs and experiences, and school counselors' competence about gifted students were the other aims of the study. This study was designed in accordance with the sequential explanatory pattern of mixed research methods. The sample of the study consist of four groups including parents (N=242), gifted students (N=343), and two different school counselor groups (N1=193, N2=8). Problem Inventory for Gifted/Talented, Scale of Gifted Students' Experiences in Counseling and School Counselors' Knowledge, Perceptions and Involvement Concerning Gifted/Talented Students Scales were used to gathering data. Different analysis techniques were used to adapt the scales and to investigate other research questions. The scales were adapted to Turkish culture as a result of validity and reliability analyses by considering cultural factors and psychometric properties. According to the findings obtained by the application of the adapting scales;“education panning”and“special talent programs”were expressed by parents as the first issues that guidance and counseling services were needed for their gifted children. Counseling needs expressed by parents were varied depending on the age of child. According to this finding, hypersensitivity and perfectionism were more common in preadolescence while inattentiveness and irritability were more often observed during adolescence. Counseling needs of gifted students were varied depending on age and gender interaction. The result showed that there was no significant difference between the views of parents about their children's counseling needs. However, significant differences were observed in the counseling needs depending on the parents' educational levels. In this study examining students' experiences in school counseling, it was revealed that gifted students have some educational, career and psycho-social concerns. It was determined that the levels of help-seeking from counseling services for these students with these kinds of problems were low. It was seen that counseling experiences were not different based on gender and educational level. The regression model established to explain the level of school counselors' involvement activities related to gifted students explains 41% of total variance. In this model, it was determined that school counselors' levels of knowledge and perception on gifted students were significant predictors. It was determined that school counselors' experience and education for gifted students don't explain the dependent variable significantly. It was found that the level of knowledge and involvement for gifted students of school counselors, working at Science and Art Centers, were significantly higher than working at other schools. There was not a significant relation between the level of knowledge, perception and involvement activities about gifted students for teachers with counseling bachelor degree and without counseling bachelor degree. The results of the interviews with the school counselors supported the results of the quantitative part of this study. The interview content showed that school counselors didn't have enough knowledge and skill about gifted students. The counselors mentioned that guidance services formed with current practices were far away from meeting gifted students' needs. In this study consisting of five scales' Turkish adaptation, it was determined that counseling services differing by parents, students, school counselors and gifted students were needed however current practices were not enough to meet their needs. The counseling needs of gifted students in this study were similar with the literature. Besides, there were differences between counseling practices for gifted students in Turkey and developed countries. The results showed that more recent practices were needed in terms of the planning and practices of counseling services for gifted students. Also, it was suggested to do interdisciplinary studies for gifted students' psycho-social needs, in different developmental stages and educational levels.
Benzer Tezler
- Psikolojik danışma ve rehberlik bölümü öğrencilerinin üstün yeteneklilere yönelik bilgi düzeyi ve görüşlerinin incelenmesi
Analysis of the knowledge levels and opinions of psychological counseling and guidance candidates towards the gifted students
YAĞMUR FIRAT
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Eğitim ve ÖğretimBahçeşehir ÜniversitesiÖzel Eğitim Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AYŞİN KAPLAN SAYI
- Üstün yetenekli öğrencilerin okul sosyal hizmetini ilgilendiren problemleri üzerine bir araştırma
A research on the problems of gifted students about the school social work
ENGİN GÜNEŞ
Doktora
Türkçe
2020
Sosyal HizmetlerYalova ÜniversitesiSosyal Hizmet Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ RIZA ABAY
- Özel eğitime gereksinimi olan öğrencilerin sosyal destek düzeyleri
Social support levels of students who have necessity of special education
YALÇIN DEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
Eğitim ve ÖğretimHacettepe ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İBRAHİM YILDIRIM
- Farklı yetenek düzeyindeki ortaokul öğrencilerinde sınav kaygısı ile yaşam doyumu arasındaki ilişkide umudun aracı rolü
The mediating role of hope in the relationship between test anxiety and life satisfaction in middle school students at different aptitude levels
FATMA NUR ARAS KEMER
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Eğitim ve ÖğretimGazi ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAYRİYE GÜZİN SÜBAŞI
- Psikolojik danışmanlık ve rehberlik eğitimi alan öğrencilerin empatik eğilimlerinde gözlenen değişmeler (Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi örneği)
The Changes, watched for the empatic tendencies of the counselling and guidance (Education Faculty example of Selçuk University)
GÜLTEN ÜNAL
Yüksek Lisans
Türkçe
1997
Eğitim ve ÖğretimSelçuk ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HASAN YILMAZ