Osmanlı dönemi el yazması deri cilt kitap süsleme örnekleri (Ankara Milli Kütüphane, Türk Tarih Kurumu ve Etnografya Müzesi)
Handwriting leather book binding examples Ottoman period (Ankara National Library, Turkish History Institution and Etnography Museum)
- Tez No: 41061
- Danışmanlar: PROF.DR. TACİSER ONUK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: El Sanatları, Crafts
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1994
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 191
Özet
El Sanatları, kültürümüzün en canlı ve anlamlı belgeleridir. Geleneksel El Sanatlarımız içerisinde yer alan deri sanatının bir kolunu oluşturan deri cilt sanatı, teknik, malzeme, renk, desen açısından Türk kültür ve süsleme sanatının en güzel örneklerindendir. Deri Sanatı, uzun bir geçmişe sahiptir. Türklerde deri işçiliği, büyük gelişme göstermiş ve her alanda kullanılarak sanatsal değer kazanmıştır. Deriden yapılan ürünlerin sağlam olması ile sanatsal özelliği taşıması, derinin iyi işlenmesine bağlıdır. Türklerin bu alandaki başarısını, günümüze ulaşan süslemeli el yazması kitapların deri ciltlerinden anlamak mümkündür. Dayanıklı ve üzerinde çeşitli teknikte süslemelerin yapılabilmesi deriyi, cilt sanatının en önemli malzemesi haline getirmiştir. Türklerde cilt sanatının ilk örneklerine Uygurlar 'da rastlanmış, tarih içerisinde İslamiyetin kabulü ve bilime verdikleri önemle gelişme göstererek çok güzel eserler oluşturulmuştur. Türklerde Cilt Sanatı, Osmanlı Döneminde zirveye ulaşmıştır. Deri ciltler üzerine yapılan süslemeler teknik, renk, motif ve kompozisyon uyumunda döneminin özelliklerini yansıtmaktadır. Süslemeleri açısından da çok önemli olan Osmanlı deri cilt sanatının teknik ve estetik bakımdan üstün bir seviye de olduğu görülmektedir. Kültür hazinemizi oluşturan el sanatları içerisinde yer alan deri cilt sanatının, günümüze ulaşmış çok sayıda örneği bulunmaktadır. Bu araştırmaya Ankara'da bulunan müze ve kütüphanelerden elde edilen 30 deri cilt örneği konu olmuştur.Bu çalışma ile deri ve cilt sanatı hakkında genel bilgi verilmiş, Osmanlı Dönemi deri cilt süslemeleri incelenerek özellikleri fotoğraf ve çizimlerle saptanmıştır. Araştırmada elde edilen deri cilt örneklerinin teknik, mazleme, renk, motif ve kompozisyon özellikleri üzerinde çalışılmıştır. Üzerinde çalışılan, Osmanlı Dönemine ait el yazması kitapların deri ciltlerinin en çok 17. ve 18. yüzyıla ait olduğu tespit edilmiştir. Bu ciltlerde meşin denilen koyun derisi kullanılmıştır. Kahverengi ve tonları olmak üzere bordo, yeşil, kırmızı, siyah renkli meşinle birlikte süslemede kullanılan altın yaldıza tüm örneklerde rastlanmıştır. Deri ciltler üzerinde yapılan süslemelerde, genellikle gömme tekniği uygulanmış, bu teknikle birlikte alttan ayırma, mülemma, mülevven, yazma, yek- şah ve zilbahar şemse teknikleri de görülmüştür. Cilt kapaklarında görülen süslemeleri, oval, salbekli kenarları dendanlı, tığ süslemeli şemse, köşebent ve geçmelerden oluşan bordur formları oluşturmuş, motifler bu formlar içerisinde şekil almıştır. Süslemede, bitkisel motiflerin yoğun olarak bu motiflerle birlikte; hayvansal sembolik ve geometrik motifler kullanılmıştır. Kompozisyonlar tek merkezli, merkezden kenara yönelmiş ve simetriktir. Süslemeler ön ve arka kapakta aynı şekilde tekrarlanmıştır. 17. yüzyılda cilt sanatında gerileme görülmekte, bu gerileme cilt sanatının da motiflerin işlenmesi ve kompozisyonda kendisini göstermiştir. Süsleme formlarının büyüklükleri arasında dengenin olmadığı, köşebentlerin kaldırıldığı ve kenarları çıkıntılı şemselerin kullanıldığı örneklere de rastlanmıştır. ıı18. yüzyılda klasik döneme eş değerde ürünler çıkarılmaya çalışılmış ve zemini dolgulu, altın yaldızla yapılmış dilimli yapraklardan oluşan düzenleme ile cilt kapağının merkezini veya tamamını kaplayan zilbahar tekniğinde ciltler görülmüştür. 19.yüzyıla ait, batının etkisi ile oluşmuş, rokoko üslubunu taşıyan, bitkisel motifler ile birlikte fiyonkların, kıvrımların olduğu süslemeye rastlanmıştır. Bu yüzyıldan sonra, cilt sanatı yerini modern ciltlere bırakmıştır. Bu çalışmanın Türk Sanatı Tarihi, Süslemesi ve kültürü alanlarında yeni boyutlar kazandırarak çok yararlı olacağına inanılmaktadır.
Özet (Çeviri)
Handicrafts are the most living and meaningful documents of our culture. Leather binding art which is a branch of leather art that takes place in handicrafts gives the most beautiful example of Turkish culture and decoration art from the view point of technical material, colour and design. Leather art has a long historical background. Turks have achieved great success in producing operations of leather and this ability has been used in every field and at the end it gained artistical value. The strongness and having an artistical value of leather products is depend on the successful producing operation of leather. Turks1 accomplishment in this field can be seen from the leather bookbind of well-decorated manuscript books that are reached to novadays. Strongness and giving the opportunity of doing decorations by several technics on it, makes the leather öne of the most significant material of binding art. The first examples of binding art in Turks had been seen in üygurs. Acceptance of the Islamic religion by Turks in a certain historical period and given importance to the selence by them caused to formation of very graceful work of arts. Turkish binding art has reached to its peak point during the Ottoman Empire er a. The work of arts of this era have the characteristics of this period from the point of decorations, tecnic, colour, motif and harmony of composition. it can be seen easily that the Ottoman Empire era leather binding art has a dominant place in tecnic and aesthetic side as well as decoration part of this art branch. ivSeveral examples of leather binding art which is a sub-branch of handicraft that is the most significant part of our culture treasure has reached to our century. in this research effort merely 30 binding examples that are obtained from different museums and libraries of Ankara had been considered as a subject. in this worksheet we give information about leather and binding arts and we examined the decoration of Ottoman Empire era leather bindings and show their pecularities by photographs and drawings. We vorked on the tecnic, material, colour, motif and composition characteristics of the obtained leather binding samples. The leather bindings of mamıscript books that are related to the Ottoman Empire era vrhich are the subject of our research mostly belong to the seventeen ör eighteen century. in these bindings mostly sheepskin leather whichs is called roan had been used. Usage of brown and its tones, claret red, green, red and black colour roan with golden gild in decoration can be seen in ali samples. it is observed that while doing the decorations on the leather bindings generally burying (embedding) tecnic as well as seperating from dovm side, parti-coloured, coloured, manuscript,“yekşah”,“zilbahar”and rosette technic had been used. The decorations of the binding covers have been formed by“bordur”forms that has been consisting oval,“salbekli”, serrated sided, crocket needle rosette angle- iron overtakings. The motifs takes their shape in these context of forms. Along with these motives; animal, symbolic and geometric motives had been used. The compositions vere öne centered, through center to the borders and symmetric. The decorations had been copied on both front and back side covers identically.There is a regression in binding art in seventeenth century and this regression shows itself in the field of motif operating and composition. There are some examples that have no balance between the size of forms as well as samples having cancelled angleirons and varied borders. in the eighteenth century, there was an effort to achieve the eguivalent samples as in the classic era and in this century bindings comprising golden gild filled base, stripped layer organization and binding lid that the center ör ali parts of it covered by the“zilbahar”technic. in the nineteenth century it is observed that there were decorations having the“rococo”style, plant motives as well as bows and twists which had been made after the strong influence of Western art. After this century the classic binding art had been replaced with the modern binding art. We hope that this research will be very useful to the readers by providing new dimensions in the fields of Turkish Art History, Decoration and Culture.
Benzer Tezler
- Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı- Kitap Şifahanesi ve Arşiv Dairesi Başkanlığınada yapılan Osmanlı dönemi 15. ve 16. y.y. ait 2 cildin konservasyon uygulamaları
Department of conservation and archive applications, presidency of Turkey Manuscript Instution conservation of the manuscripts of 2 bookbinding of Ottoman period 15th and 16th century
PINAR TERKEŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Halk Bilimi (Folklor)Erciyes ÜniversitesiKültürel Çalışmalar Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HASAN ALİ ŞAHİN
DOÇ. DR. MÜYESSER NİLÜFER KİRAZ
- Sivas Ziya Bey Kütüphanesi'ndeki kitap kapakları
The book covers in the library of Ziya Bey in Sivas
SÜMEYYE SARITEPE
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
Sanat TarihiErciyes ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. CELİL ARSLAN
- Osmanlı minyatür sanatında Nakkaş Levni'nin saray ve halk tiplemeleri
Nakkash Levni̇'s palace and folk figures in the Ottoman art of miniature
BURCU KOÇAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
El SanatlarıSüleyman Demirel ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. MEHMET ÖZKARTAL
- Ahmed el-Menînî'nin (1089-1172 h-1678-1759 M.) hayatı, eserleri ve hadis ilmindeki yeri
The life and works of Ahmad al-Manînî and his position on the science of hadith,
MEDET COŞKUN
Doktora
Türkçe
2018
DinAnkara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSMAİL HAKKI ÜNAL
- Süleymaniye Kütüphanesi'ndeki Ahmedi Divanı'nın Tezhip Özellikleri (HAMİDİYE 1082)
The illumination feautes Of Ahmedi Divan (HAMIDIYE 1082) at Suleimanie Library
BELMA LEBLEBİCİ NURTEKİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
El SanatlarıSakarya ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Bölümü
YRD. DOÇ. M. HÜLYA DOĞRU