Geri Dön

Bir iktidar modeli olarak neoliberal yönetimsellik ve neoliberal özne

Neoliberal governmentality as a power model and neoliberal subject

PDF İndir

  1. Tez No: 431489
  2. Yazar: BAŞAK COŞKUN
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. FERDA KESKİN
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Felsefe, Philosophy
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2016
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Bilgi Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Felsefe ve Toplumsal Düşünce Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 159

Özet

Bu tezin temel amacı, liberalizmin ve kapitalizmin girdiği krizlere bir cevap olarak doğan neoliberalizmin bir iktidar modeli olarak benimsediği“yönetimselliği”(governmentality),“öznellik”kavramı üzerinden analiz etmektir. Bunun için, öncelikle, Pierre Dardot ve Christian Laval'in Dünyanın Yeni Aklı-Neoliberal Toplum Üzerine Deneme adlı eserlerinden yola çıkarak neoliberalizmi“yönetimin sınırları”sorunsalı üzerinden“özel türde müdahaleci bir iktidar modeli”olarak ele alacağım. Ayrıca, David Harvey'in Neoliberalizmin Kısa Tarihi adlı eserinden faydalanarak dünya çapında rekabet, bireysel girişim, serbest ticaret ve özgürlük gibi normlarla işlev gören ekonomik dinamiklere, hangi siyasi amaçların ilintilendirildiğini belirleyeceğim. Daha sonra, Foucault'nun Güvenlik, Toprak, Nüfus başlıklı 1977-78 tarihli ve Biyopolitikanın Doğuşu başlıklı 1978-79 tarihli College de France derslerinde izlediği yolla yönetimselliğin soybilimsel bir analizini yaparak yönetimselliği“temel hedefi nüfus, baskın bilgi biçimi ekonomi politik, temel teknik aracı da güvenlik düzenekleri olan”bir iktidar modeli olarak belirleyeceğim. Foucault'ya göre 18 yy'de keşfedilmiş olan bir iktidar modeli olarak,“hükümranlık, disiplin ve yönetimsel irade”arasındaki bir üçgen gibi düşünülebilecek şekilde fonksiyon gösteren yönetimselliğin merkezinde“öznellik”kavramı yatar. Neoliberal yönetimselliğin başlıca stratejisi ve tekniği,“başkalarının muhtemel eylem alanını yapılandırmaktır”. Bu bağlamda homo economicus, kişiyi iktidara tabi tutan, hesap yapan ve varlığı ekonomikleştirilmiş bir ekonomik-özne olarak iktidar ile insan arasında bir ara yüz gibi faaliyet gösterir ve insanı yönetilebilir yapar. Homo economicus, neoliberalizmin ürettiği özel türde rasyonalitenin öznellik üzerinden iktidara bağlanmasını sağlar. Bu rasyonalitenin ve disiplinin en önemli veçhesi, neoliberalizmin, şirket olarak faaliyet gösteren insan modelini ve piyasa ekonomisinin kurallarını, ekonomik olmayan alana yani toplumsal alana da yaymasıdır. Şirket olarak faaliyet gösteren insan tek bir özne olmaktan çıkıp, özel hayatında, aile ilişkilerinde, iş hayatında, sosyal faaliyetlerinde, hobilerinde ve arkadaşlıklarında farklı küçük şirketçikler ve girişimler olarak eylem göstermeye başlar. Bu durum, neoliberal öznenin psişik olarak bölünmesinin ve parçalanmasının hem sebebi hem de sonucudur. Yönetimselliği bir rejim olarak inceledikten sonra neoliberal öznenin nasıl kurulduğunu, Foucault'nun öznel deneyim biçimlerinin sorunsallaştırmalar yoluyla geliştirilen ve dönüştürülen pratikler olduğu anlayışı çerçevesinde açıklayacağım. Foucault, sorunsallaştırmayı“herhangi bir şeyi doğru ve yanlış oyununa sokan ve onu bir düşünce nesnesi (ister ahlaki düşünce, ister bilimsel bilgi, isterse siyasi analiz vb. biçimde olsun) olarak kuran söylemsel ve söylemsel olmayan pratikler bütünü”olarak tanımlar. Burada kastedilen“doğru ve yanlış oyunu”ya da“hakikat oyunu”, sorunsallaştırılan şey hakkında belirli hakikatlerin üretilmesi için kullanılan kurallar bütünüdür. Tezin bu kısmında Foucault'nun çalışmalarından yola çıkarak ve bilgi-iktidar-etik eksenli bir sorunsallaştırma yöntemini kullanarak neoliberal özneyi bir girişimci özne olarak bilgi ve etik eksenlerinde iktidara bağlayan dinamik ve mekanizmaları ele alacağım. Bu çalışmam Foucault'nun,“...bireyi kategorize ederek, bireyselliğiyle belirleyerek, kimliğine bağlayarak, ona hem kendisinin hem de başkalarının onda tanımak zorunda olduğu bir hakikat yasası dayatarak doğrudan gündelik yaşama müdahale eden, ....bireyleri özne yapan iktidar”anlayışına hizmet eden rasyonaliteleri analiz etmeyi de kapsayacaktır. Bu rasyonaliteyi incelemenin en iyi yolu insanda belirli bir insan doğasını varsayan iktidar modelleri ile bu iktidar modellerinin ilişkisini anlamak ve neoliberalizmin insanda hangi a priori özellikleri varsayarak bunları tekrar tekrar ürettiğine odaklanmaktır. Bunun için öncelikle, Freud'un Haz İlkesinin Ötesinde Ben ve İd ile Melanie Klein'ın Haset ve Şükran eserlerinde ele aldıkları bazı teori ve bulgulara da başvurarak, neoliberal yönetimselliğin insanın bilinç ve bilinç dışı yapısında nelere temas ederek bunları nasıl tetiklediğini ve insanın tam da gerek neoliberalizm gerek daha önceki hükümranlık gibi iktidar modelleri tarafından üretilen psişik bölünmesinden nasıl faydalandığını ele alacağım. Bu bölünme ayrıca hem insanların dünya ile kurduğu ilişkiyi hem de kendi içlerinden dünyaya yansıttıkları parçalarla dolu olan dünyayı nasıl bir iktidar zemini haline getirdiklerini açıklamakta önemli adımlar atmamızı sağlar. Bu çalışmanın amacı insana belirli bir a priori öz veya doğa atfetmek değil, tarihsel olarak üretilmiş olan insan bilincinin ve bilinç dışına ait yapıların tam da içinde bulundukları dünya ve nesnelerle ile kurdukları ilişkilerle belirlenen mekanizmalar üzerinden çalıştığını anlamak ve bu mekanizmaların belirli iktidar modelleri çerçevesinde nasıl işlediğini ve kullanıldığını göstermektir. Bunu takiben Nikolas Rose'un Governing The Soul ve Inventing Ourselves yapıtlarından faydalanarak yönetimselliğin veçheleri olan rasyonaliteler (düşünce şekilleri ve hakikati anlama yolları) ve teknolojilerin (kişiler, kurumlar, teknikler, araçlar) iyi bir örneği olan 'psi' disiplinlerinin bir yönetimsellik aygıtı olarak tam da bu bölünmüşlükler üzerinden ve bu bölünmüşlüğün yol açtığı gerilimleri“tedavi etmek amacıyla”insanları yönetmek ve iktidara uyumlamak üzere nasıl kullanıldığını ele alacağım. Neoliberal öznenin nasıl yönetildiği sorusu tezimin ana sorularından biridir. Gerek psişik olarak gerekse de ekonomik ve öznel olarak bölünmüş ve yabancılaşmış özneler tam da bu bölünmüşlükleri üzerinden çeşitli tekniklerle yönetilebilir hale gelirler. Neoliberal özne herşeyden önce tüketici ve üretici özne olarak bölünmüştür. Üretici özne ise tıpkı 'psi' disiplinlerinin insan üzerindeki söz söyleme otoritesi gibi bir otoriteye sahip olan“yönetim biliminin”bir nesnesi haline gelmiştir. Yönetim bilimi esasen, derin bir kopukluğu, yabancılaşmayı ve kapitalist üretim ve iktidar ilişkilerinin yol açtığı müthiş iktidarsızlaştırmayı maskelemek, sermayedar-yönetici-çalışan üçlüsü arasındaki çıkar çatışmalarının su üzerine çıkmasını engellemek ve üretici özne olarak insanların yaşadıkları mutsuzlukları kendi performans ve uyum sorunları olarak sorunsallaştırmalarını sağlamak için kullanılan teknik ve stratejiler bütünüdür.“Kendini gerçekleştirme”,“bireysel başarı”,“ekonomik bağımsızlık”gibi hedefler peşinde koşan neoliberal özneler, tam da bu öznel amaçları üzerinden yönetim biliminin ve şirketselliğin bir nesnesi haline dönüşürler. Bu durumun iki örneği olarak, neoliberal politikalar çerçevesinde saptırılmış feminizm ve bir neoliberal pratik olarak finansal özgürlük söylemini de detaylı olarak ele alacağım. Özetle,“bilgi-iktidar-etik”ekseninde ele alındığında, neoliberal yönetimselliğin dayattığı“hakikat”ve“doğru-yanlış oyunu”nedir, yönetimsellik bir iktidar modeli olarak kendinin ve başkalarının yönetimini nasıl sağlar ve tüm bunlar insanın kendi kendisini bir etik özne olarak kurmasında nasıl bir rol oynar, neoliberal yönetimsellik özgürlükleri nasıl kullanır, bu özgürlüğün Foucault'nun ele aldığı anlamda“bir özgürlük pratiği olarak kendilik kaygısı etiğinden farkı nedir ”soruları tezimin ana sorularıdır. ANAHTAR KELİMELER: neoliberalizm, Foucault, yönetimsellik, özne, iktidar, şirket, etik, homo economicus, özgürlük, 'psi' disiplinleri, rasyonalite, haset, self-help, yönetim bilimi

Özet (Çeviri)

The main objective of my thesis is to analyse“neoliberal governmentality”- employed by neoliberalism as a power model and invented as a response to the crisis of liberalism and capitalism - through the concept of“subjectivity”. In my thesis, first, I will argue neoliberalism through the problem of“limits of government”by leveraging on Pierre Dardot and Christian Laval's The New Way of the World: On Neoliberal Society and I will define neoliberalism as a“specific interventionist power model”. Further, I will display which specific political targets are attached to the economic dynamics working through the global norms of competition, individual entrepreneurship, free trade and liberty by using David Harvey's A Brief History of Neoliberalism. Later, I will make a genealogical analysis of governmentality by following Foucault's Security, Territory, Population (1977-78 College de France lectures) and The Birth of Biopolitics (1978-79 College de France lectures) to define it as a form of“...power that has the population as its target, political economy as its major form of knowledge, and the apparatuses of security as its essential technical instrument.”According to Foucault,“subjectivity”lies at the center of governmentality - a power model invented in 18th century and operates like a triangle between“sovereignty, discipline and governmental power”. The main strategy of governmentality is“to constitute the possible action areas of others.”In this context,“homo economicus”functions as the interface between power and man, making man a calculating and economical being- an economic and governable subject of power. Homo economicus ties the specific rationality of neoliberalism to power, through the subject. The most important aspect of this rationality and discipline is the deployment of the market rules, with an understanding of human as an enterprise, to the non-economic and social area. Human operating as an enterprise is no longer a singular subject but acts like different little enterprises in his private life, family affairs, work and social activities, hobbies and friendships. This is the result and the reason of the psychic splitting and division of neoliberal subject. After analysing governmentality as a regime, I will focus on the constitution of neoliberal subject by using Foucault's understanding of subjective experiences as practices that are developed and transformed through problematizations. Foucault defines problematization as“discursive and non-discursive practices that place something into a game of truth and constitute it as an object of thought (moral thought or scientific knowledge or political analysis)”. Such games of truth comprise a set of rules that produces certain truths about the problematized thing. In this part of my thesis, by using a problematization method based on Foucault's studies, I will elaborate the dynamics and mechanisms that tie the entrepreneurial subject to power, through the“knowledge-power-ethics axes”. My analysis will also include Foucault's understanding of rationalities serving power that“...applies itself to immediate everyday life which categorizes the individual, marks him by his own individuality, attaches him to his own identity, imposes a law of truth on him which he must recognize and which others have to recognize in him.”The best way to analyse this rationality is to understand the relationship between the human nature assumptions of certain power models and the re-production of such assumed a priori natural attributes by the same power structures. In order to do that, by referring to Freud's Beyond The Pleasure Principle and Id and Ego and Melanie Klein's Envy and Gratitude , first, I will analyse the conscious and unconscious mechanisms that are triggered by neoliberal governmentality and how neoliberalism leverages on the psychic splitting and division. This very splitting and division will help us understand the relationships that human establishes between himself and the world and how he constitutes a power arena in a world filled with parts of his self. Following that, by referring to Nikolas Rose's Governing The Soul and Inventing Ourselves , I will analyse psy disciplines as an example of governmentality devices. I will explain how neoliberalism governs people and make them adaptable to governmentality through their divided selves, by employing psy disciplines as treatment devices that treat the very anxieties and tensions created by this division. The question of how the neoliberal subject is being governed is one of the main questions of my thesis. The divided and alienated subjects are being governed exactly through their divided selves by the employment of certain techniques. First of all, the neoliberal subject is divided as“producer”and“consumer”. The producing subject has become the object of“management science”which has a discursive authority on people just like psy disciplines. Management science is a set of techniques and strategies employed to mask the deep alienation, the impotence of workers and the conflicts between the capitalist-manager-worker and to convince the workers to problematize their unhappiness as their own personal performance and adaptability problems. The neoliberal subjects chasing“self-actualization”,“individual success”and“economic independence”become the objects of governmentality exactly by doing so. I will elaborate de-railed feminism and financial independence discourse as two examples of neoliberal practices. To summarize, through the axes of“knowledge-power-ethics”, my thesis searches the“truth”and the“games of truth”that neoliberal governmentality establishes, the ways it makes people govern others and the ways it makes people govern themselves, how man establishes himself as an ethical subject of governmentality, how neoliberal governmentality uses freedom and finally how this freedom differs from Foucault's understanding of“ethics of the concern of the self as a practice of freedom”. KEY WORDS: neoliberalism, Foucault, governmentality, subject, power, enterprise, ethics homo economicus, freedom, psy disciplines, rationality, envy, self-help, management science

Benzer Tezler

  1. Tez No

    749863

    Psychoanalysis as a truth game in the constitution of the neoliberal subject

    Neoliberal öznenin kurulumunda bir hakikat oyunu olarak psikanaliz

    ZEYNEP DUYGU YEŞİLDAĞ

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2022

    Felsefeİstanbul Bilgi Üniversitesi

    Felsefe ve Toplumsal Düşünce Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. FERDA KEMAL KESKİN

  2. Tez No

    854568

    Türkiye'de ruh sağlığı alanındaki tertibatlar üzerine inceleme

    An investigation on dispositive in the mental health field in Turkey

    BALKIR UYSAL

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Sosyal HizmetMimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi

    Sosyoloji Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. YILDIRIM ŞENTÜRK

  3. Tez No

    798960

    Biyopolitikadan psikopolitikaya: Byung Chul Han'da özne ve iktidar fikri

    From biopolicy to psychopolitics: The subject and the opinion of power in Byung Chul Han

    ZEYNEP ŞAHİN BEYKE

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    Siyasal BilimlerNiğde Ömer Halisdemir Üniversitesi

    Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. MUSTAFA CEM OĞUZ

  4. Tez No

    633525

    Televizyon dizilerinde kültürel temsiller: Mardin dizileri örneği

    Représentations culturelles dans les séries télévisées: Exemple de les séries télévisées de Mardin

    SEZER AHMET KINA

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2020

    Radyo-TelevizyonGalatasaray Üniversitesi

    Radyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ ECE VİTRİNEL

  5. Tez No

    358597

    Kamu yönetiminin halkla ilişkiler anlayışı ve yönetişim: Kadına yönelik şiddetle mücadelede alternatif halkla ilişkiler stratejileri

    Public relation's perception of public administration and governance: Alternative public relations strategies in combating violence against women

    ŞENGÜL ALTAN ARSLAN

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2014

    Halkla İlişkilerGazi Üniversitesi

    Halkla İlişkiler ve Tanıtım Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HANİFE GÜZ

Geri Dön