Kronik hastalığı olan yaşlı bireylerde sağlık okuryazarlığı ve sağlık algısı ilişkisi
Health literacy and health perception relationship in elder individuals with chronic illnesses
- Tez No: 433168
- Danışmanlar: PROF. DR. AYLA BAYIK TEMEL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Hemşirelik, Nursing
- Anahtar Kelimeler: Sağlık okuryazarlığı, sağlık algısı, kronik hastalık, Health literacy, perceptıon of health, chronic disease
- Yıl: 2015
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Sağlık Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Halk Sağlığı Hemşireliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 188
Özet
Kronik hastalığı olan yaşlı bireylerde sağlık okuryazarlığı ve sağlık algısı ilişkisini incelemek için yürütülen tanımlayıcı ve ilişkisel tipteki bu çalışma; Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Dahiliye, Göğüs hastalıkları ve Gastroentoloji kliniklerinde yatarak tedavi gören 65 ve üzeri yaş grubundaki 550 bireyle yürütülmüştür. Araştırma verileri; bireylerin tanıtıcı özelliklerini belirlemek için yöneltilen 30 sorudan oluşan anket formuyla elde edilmiştir. Bireylerin sağlık okuryazarlığı düzeyleri geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılan Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği kullanılarak belirlenmiştir. Çalışma verileri görüşme tekniği kullanılarak bireylerle yüzyüze konuşarak toplanmıştır. Çalışmadan elde edilen veriler SPSS 15 paket programı kullanılarak değerlendirilmiştir. Araştırma kapsamındaki bireylerin; % 54.9'unun kadın, %69.6'sının evli ve %39.6'sının 65-74 yaş grubunda olduğu saptanmıştır. Bireylerin eğitim durumları incelendiğinde; % 46.4 'ünün ilkokul mezunu olduğu tespit edilmiştir. Bu bireylerin %44.0'ünün şehirde yaşadığı, %51.1'inin çalıştığı, %55.7'sinin gelirinin giderinden az olduğu ve bireylerin sadece %0.4'ünün sağlık güvencesinin olmadığı saptanmıştır. Bireylerin %71.7'sinin eşiyle yaşadığı ve sadece %0.4'ünün bakımevi/huzurevinde yaşadığı bulunmuştur. Bu bireylerin beden kitle indeksi (BKI) değerleri incelendiğinde; %43.4'ünün zayıf olduğu tespit edilmiştir. Araştırma kapsamındaki bireylerin %39.1'inin sigara kullandığı ve sigara kullanan bu bireylerden %22.4'ünün günde 1 paketten az sigara içtiği, %32.5'inin alkol kullandığı ve %18.0'inin haftada 2 günden az alkol kullandığı saptanmıştır. Sağlık hizmetlerine erişmede bireylerin %51.3'ünün çok zorluk çektiği, sağlığı algılama durumlarını incelediğimizde; %34.7'sinin sağlığını orta olarak algıladığı ve 'Yaşam kalitenizi nasıl değerlendiriyorsunuz?' sorusu bireylere sorulduğunda, %35.3'ünün orta olarak ifade ettiği saptanmıştır. Kronik hastalığı olan bireylerin %32.5'inin 5-10 yıldır kronik hastalıkla beraber yaşadığı, %82.5'inin ilaç kullandığı saptanmıştır. Bireylerin %37.1'inin 1-3 kez hastaneye yattığı ve hastanede yatan bireylerden %31.6'sının 1-2 hafta hastanede kaldığı, ayrıca bireylerin %73.3'ünün acil servise başvurduğu ve acil servise başvuran bireylerin %32.5'inin başvuru sıklığının 1-3 kez olduğuu görülmüştür. Araştırma kapsamındaki bireylerin sağlık okuryazarlığı ölçeği puan ortalaması 87.96±13.89'dır. Ölçek maddelerinin puan ortalamalarının 28.60±5.03 ile 17.73±3.28 arasında olduğu saptanmıştır. En düşük puan ortalamasının uygulama alt ölçeği (17.73±3.28) olduğu belirlenmiştir. En yüksek puan ortalamasına ise 28.60±5.03 ile değerbiçme alt ölçeği sahiptir. Ölçekten yaşlı bireyler min:51, max:125 puan almış olup değişim aralığı 74'dür. Standart sapma 13.89, varyans ise 192.99 olarak saptanmıştır. Alt ölçeklerin madde puan ortalamaları incelendiğinde; uygulama alt ölçeğinin puan ortalamasının 17.73±3.28 (min:9, max:25), erişim 18.48±3.30 (min:9,max:25), anlama 23.12±4.52 (min:12,max:35), değerbiçme 28.60±5.03 (min:15,max:40); ve ölçek toplam puan ortalamasının 17.73±3.28 ile 28.60±5.03 arasında olduğu belirlendi. En düşük ortalamaya sahip olan alt ölçeğin uygulama ve en yüksek ortalamaya sahip olan alt ölçeğin ise değerbiçme olduğu belirlendi. Araştırma kapsamındaki kadınların sağlık okuryazarlığı ölçeği puan ortalamasının erkeklere göre daha yüksek olduğu bulunmuştur. Aynı şekilde 65-74 yaş arası bireylerin ölçek puan ortalamasının diğer yaş gruplarındaki bireylerin puan ortalamalarına göre anlamlı bir farklılık saptandı. Bireylerin yaşları arttıkça sağlık okuryazarlığı ölçeği puan ortalamaları düşmektedir. Evli bireylerin ölçek puan ortalamaları daha yüksektir. Bu bireylerden lise ve üzeri eğitim almış grubun sağlık okuryazarlığı puan ortalaması en yüksek bulunmuştur; bu sonuca bakılarak eğitim düzeyi arttıkça bireylerin sağlık okuryazarlığı ölçeği puan ortalamaları da artmaktadır. Araştırmaya katılan bireylerin en uzun süre yaşadıkları yere göre kırsal kesimden kentsel yöne gidildikçe ölçek puan ortalaması artmaktadır. Çalışan bireylerin puan ortalaması daha yüksek bulundu. Meslek grupları ile sağlık okuryazarlığı ölçeği puan ortalamalarına bakılacak olursa; ev hanımları ve devlet memurlarında en yüksek ortalama görüldü. Gelir durumu ile sağlık okuryazarlığı ölçeği puanlarının ortalaması arasında istatiksel olarak fark saptandı. Gelirini giderinden fazla olarak ifade eden bireylerin oluşturduğu grubun puan ortalaması en yüksek bulundu. Sosyal güvenlik kurumuna bağlı olma durumları ile sağlık okuryazarlığı ölçeği puan ortalamaları da istatiksel olarak birbirleriyle ilişkilidir. Yeşil-Kart, Bağ-Kurlu bireylerin puan ortalamaları birbirleriyle benzer ve düşük, Emekli sandığı ve özel sağlık sigortalı bireylerinde birbiriyle benzer ve daha yüksek olduğu saptandı. Bu araştırma sonuçlarına göre, eşleriyle beraber yaşayan bireylerin puan ortalamalarının daha yüksek olduğu görüldü. Bireylerin BKI değerleri, sigara/alkol kullanma durumları ve sigara/alkol kullanma sıklıkları ile sağlık okuryazarlığı ölçeği puan ortalamalası değerlendirildiğinde, istatiksel açıdan fark saptanmadı. Bireylerin sağlıklarını algılama durumları ve yaşam kalitelerini değerlendirme durumları ile sağlık okuryazarlığı ölçeği puan ortalamaları arasında anlamlı bir fark gözlendi ve sağlıklarını iyi ve çok iyi algılayan bireyler ile yaşam kaitesinin iyi ve çok iyi olarak değerlendiren bireylerin puan ortalamaları daha yüksek bulundu. Sağlık hizmetlerine erişmede hiç zorluk yaşamadığını ifade eden bireylerin oluşturduğu grubunda benzer şekilde sağlık okuryzarlığı ölçeği puan ortalamaları daha yüksek saptandı. Araştırma kapsamındaki kronik hastalığa sahip olan bireylerin, kronik hastalık sayıları ve kronik hastalık süresi ile sağlık okuryazarlığı ölçeği puan ortalamaları arasında anlamlı bir ilişki gözlenmedi. Ancak ilaç kullanma durumlarına bakıldığında ise; ilaç kullanmayan bireylerin ölçek puan ortalaması daha yüksek bulundu. Aynı şekilde hastaneye yatmayan bireylerin sağlık okuryazarlığı ölçek puan ortalamaları daha yüksek ve hastaneye yatma sayısı arttıkça puan ortalamalarının düştüğü saptandı. Benzer bir şekilde acil servise başvurmayan bireylerin sağlık okuryazarlığı ölçek puan ortalamaları daha yüksek bulundu ve acil servise başvurma sayısı arttıkça puan ortalamasının düştüğü görüldü. Araştırmadan elde edilen bulgular doğrultusunda; daha genç yaşta olma, eğitim ve gelir düzeyinin yüksek olması, sosyal güvencenin olması, evli ve eşiyle birlikte yaşama, sağlık algılamasının yüksek ve yaşam kalitesinin iyi olarak değerlendirilmesi, ilaç kullanımının olmaması veya sınırlı olması ve sağlık kurumuna daha az başvurma gibi faktörlerin sağlık okuryazarlığını olumlu yönde sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmanın daha büyük örneklem gruplarında ve daha uzun sürede tekrarlanması önerilebilir.
Özet (Çeviri)
This descriptive and relational research carried out to investigate health literacy and health perception relationship in elder individuals with chronic illnesses was conducted with 550 individuals between the ages of 65 and over, who are treated in the clinical of Internal Diseases, Chest Diseases and gastroenterology in Medical Faculty at Ege University. The research data was obtained from the questionnaire form consisting 30 questions to find the descriptive characteristics of the individuals. Health literacy levels of the individuals were identified by using Health Literacy Scale whose validity and reliability had been tested. The research data was collected through face to face technique with the individuals. The data was evaluated by SPSS 15 Packet program. In the scope of research, it was detected that 54.9% is woman, 69.9% is married, and 39.6% is between the ages of 65-74. When the education level of the individuals is assessed, it was found out that 46.4% graduated from primary school. of these individuals, 44.0% lives in cities, 51.1% works, 55.7% has income lower than expenses, and only 0.4% of individuals does not have health insurance. 71.7% of the individuals' lives with their spouse, and only 0.4% lives in a care house. When the BKI values of these individuals are assessed, 43.4% was found out to be weak. In the scope of the research, it was detected that 39.1% smokes, and 22.4% of these people smoking consumes at least 1 packet a day, 32.5% consumes alcohol, and 18.0% consumes alcohol less than 2 days in a week. In terms of reaching health services, 51.3% has difficulty, and when their level of perceiving health is analysed, 34.7% perceives as medium, and when they are asked 'How do you find your life quality?' 35.3% responded that it is medium. Of the individuals with chronic illnesses, it was found out that 32.5% has chronic illnesses for 5-10 years, and 82.5% uses medicines. of these individuals, 37.1% was taken to the hospital 1-3 times, and 31.6% of those taken to the hospital stayed at the hospital for 1-2 weeks, as well as 73.3% was taken to the emergency department and 32.5% of those individuals taken to the emergency experienced it 1-3 times. In the scope of the research, the point average of the health literacy of the elder individuals is 87.96±13.89. The point average of the scale articles was found between 28.60±5.03 and 17.73±3.28. The subscale with the lowest average is application subscale with 17.73±3.28. The highest average is evaluation subscale with 28.60±5.03. The elder individuals took min 51, and max 125 from the scale. and the range is 74. Standard deviation is 13.89, variance is 192.99. When the article point averages of the subscales are analysed, application subscale has 17.73±3.28 (min:9, max:25) point average, access is 18.48±3.30 (min:9,max:25) understanding 23.12±4.52 (min:12,max.35), evaluation is 28.60±5.03 (min:15,max:40), total point averages was found out to be between 17.73±3.28 and 28.60±5.03. It was also found out that the subscale with the lowest average is application subscale and the subscale with the highest average is evaluation subscale. Of the individuals under the research, it was found out that health literacy among women has higher point average. Similarly the group comprised of the individuals between the ages of 65 to 74 has a meaningful difference than the other groups. As the age of individuals increase, the health literacy scale's point average is decreasing. The married individuals' scale point avarages are higher. Of these individuals, the group with high school and higher level education has the highest health literacy point average. Given this result, as the level of education increases, the individuals' health literacy point average also increases. Of the volunteers in the research, as the period of time the individuals spend increases from rural place to city, the scale point average also increase. The point average of the working individuals is higher. When the professions and health literacy scale's point average is taken into consideration, the highest average belongs to housewives and state officers. It was found out that there is a statistical meaningful difference between the level of income and health literacy. The group consisting of the individuals with income higher than expense has the highest point average. The state of belonging to a social insurance institution and health literacy scale's point average is relevant statistically. The individuals with Green card (health card for uninsured people in Turkey), Bağ-Kur (insuranced self-employed institution) have similar point averages with each other and it is low; the individuals with government retirement fund and with private health insurance are relevant and it is higher. Given these results, the individuals living with their spouses have higher point average. It was found out that there is not a statistically meaningful relationship between The BKI values of the individuals, smoking/drinking, and the frequency of smoking/drinking and health literacy. It was observed that there is a meaningful relationship between the individuals' perception of their health state and their evaluation of the life quality and health literacy scale's point average. It was also found out that the individuals perceiving their health good and very good and the individuals evaluating their life quality good and very good have higher point average. The group including individuals, who expressed that they do not have difficulty in access to health services, has similarly higher point average in health literacy. A meaningful relationship was not observed between the number of chronic illnesses of the individuals with at least one chronic illness in the scope of the research and the presence of the chronic illness and health literacy scale's point average. But, when the use of medicine is taken into consideration, the individuals, who do not use medicine, have higher point average. Similarly, the individuals, who were not taken to hospital, have also higher point average in health literacy scale, and as the number of being taken to hospital increases, the point average decreases. In a similar way, it was found out that the individuals, who were not taken to the emergency department, have higher point average in health literacy scale, and as the number of being taken to the emergency increases, the point average decreases. It is possible to suggest to repeat the research in higher sample groups and in longer process.
Benzer Tezler
- Kronik hastalığı olan bireylerde sağlık okuryazarlığının yaşam kalitesi ve ilaç uyumu ile ilişkisi
Relati̇onshi̇p of health li̇teracy with quality of li̇fe and drug compli̇ance i̇n i̇ndi̇vi̇duals wi̇th chroni̇c di̇sease
İDEAL BERAA YILMAZ
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2019
Aile HekimliğiAtatürk ÜniversitesiAile Hekimliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YASEMİN ÇAYIR
- Hipertansiyon hastalarının sağlık okuryazarlığı durumunun değerlendirilmesi
Evaluation of the health literacy status of hypertension patients
MELİKE ÇINAR
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2020
Aile HekimliğiSağlık Bilimleri ÜniversitesiAile Hekimliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TİJEN ŞENGEZER
- Ankara ili Polatlı ilçesinde aile sağlığı merkezlerine kayıtlı nüfusta kronik hastalık tanılı populasyonda sigara içme durumunun sağlık okuryazarlığı ile ilişkisi
In Ankara province Polatli district the relationship of smoking status and health literacy in the population diagnosed with chronic disease in the population registered in family health centers
CAN KARAKUL
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2022
Aile HekimliğiSağlık Bilimleri ÜniversitesiAile Hekimliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TİJEN ACAR
- Yaşlı bireylerin sağlık okuryazarlık düzeyleri ile aile sağlığı merkezine başvuru sıklıkları arasındaki ilişki
The relationship between the health literacy levels of elderly people and the frequency of application to A family health center
ALİ TÜMAY DEMİRSOY
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2021
Aile HekimliğiSağlık Bilimleri ÜniversitesiAile Hekimliği Ana Bilim Dalı
UZMAN ÖZGE TUNCER
- Aile sağlığı merkezine başvuran hastalarda sağlık okuryazarlığı ve akılcı ilaç kullanımının ilişkisinin değerlendirilmesi
Evaluation of the relationship between health literacy and rational drug use in patients admitting to a family health center
FAHRİ ÖZTÜRK
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2023
Aile HekimliğiSağlık Bilimleri ÜniversitesiAile Hekimliği Ana Bilim Dalı
UZMAN MERTHAN TUNAY