Doğu ve batı Türkçeleriyle yazılmış ilk tefsirli Kur'an tercümelerinde din terimleri
Religious terms at the first Qur'an translations with commentary
- Tez No: 441206
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SERKAN ŞEN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Türk Dili ve Edebiyatı, Religion, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2016
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ondokuz Mayıs Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 286
Özet
Kur'an-ı Kerim İslam dininin en temel kaynağıdır. Bundan dolayı Müslüman olan her toplumun yaptığı ilk iş, Kur'an'ı kendi diline çevirmek olmuştur. Karahanlı Devleti ile ilk kez resmi dini İslam olan Türkler de bir çok Kur'an tercümesi meydana getirmiştir. Tarih boyunca bir çok farklı coğrafyada hüküm süren Türk milleti, bir adet Kur'an tercümesinden ziyade, gittiği her coğrafyada Kur'an-ı Kerim'i tekrar tekrar tercüme etmiştir. Tefsirli Kur'an tercümeleri Türklerin yaptığı tercüme türlerinden biridir. Bu tip tercümelerde ayetlerin nüzul sebepleri, açıklamaları, ayetle ilgili kıssalar yer almaktadır. Ayrıca bu tercümelerde müstensihler Kur'an-ı Kerim'i halkın anlayabileceği Türkçe'ye çevirmeye özen göstermişlerdir. Bu yüzden tefsirli tercümeler Türkçe'nin bulunduğu coğrafyadaki dil zenginliğini sadece ayet tercümelerinden oluşanlara göre çok daha iyi yansıtır. Doğu ve Batı Türkçesiyle yazılmış ilk tefsirli tercümelerdeki din terimlerini karşılaştıran özgün bir eser günümüze kadar yapılmamıştır. Bu eksikliği gidereceğine inandığım tezimde Doğu ve Batı Türkçeleriyle yazılmış ilk tefsirli Kur'an tercümelerinde yer alan din terimlerinden hareketle bu iki coğrafyada hakim olan Türkçe söz varlığı karşılaştırılmıştır. Bu çalışmada ana planda Karahanlı Türkçesi özellikleri gösterirken, açıklamalarda ve kıssaların anlatıldığı kısımda, Kıpçak, Oğuz ve Çağatay unsurlarının yer aldığı Harezm Türkçesi izleri de gösteren Anonim Kur'an Tefsiri ile Eski Anadolu Türkçesi özellikleri gösteren Cevahirü'l-Asdaf din terimleri açısından incelemeye tabi tutulmuştur. İki eserde toplamda 934 adet farklı terim tespit edilmiştir. Bu eserlerde yer alan terimler köken yönleriyle araştırılmıştır. Anonim Kur'an Tefsiri'nde tespit edilen 531 adet terimin %32'si Türkçe, %59'u Arapça, %7.5'i Farsça, %1.5'i Soğutça kökenlidir. Cevahirü'l-Asdaf'ta tespit edilen 695 adet terimin %15.5'i Türkçe, %78.5'i Arapça, %5'i Farsça, %1'i Soğutça kökenlidir. Çalışma sonucunda, her iki eserde de Arapça terimlerin diğer dillere oranla çok sayıda olduğu, Türk dilinin, İslami terimlerinin bir kısmını kendi dil imkanlarıyla oluşturabilecek kabiliyete ve zenginliğe sahip olduğu, Doğu Türkçesiyle yazılmış tefsirli tercümenin Türkçe terim oranının Batı tercümesine göre çok daha yüksek olduğu, Batı tercümesinin terim zenginliği açısından Doğu tercümesine oranla daha ileri seviyede olduğu, Türklerin ana dili Arapça olan bir dinle tanışmasına rağmen Farsça terimler de kullandığı, Uygur Türkleri döneminde kullanılan Soğutça kökenli bazı terimlerden İslam dininin eserlerinde de faydalanıldığı görülmüştür.
Özet (Çeviri)
The religion of Islam's main source is Quran. Therefore, at the first job of Muslim society is to translate the Qur'an into their own language. Turks was accepted for the first time official religion İslam with Karahanlı State and they also have created a lot of translated Quran. Turks who have reigned a lot of country, transleted a lot of Qur'an. Qur'an translations with commentary is one type of the Turkish Qur'an translations. These type translations have; reasons revelation, explenation of verses, parable about verses. Furthermore, in these translations, transcribers eloborates using understandable Turkish language from Turkish society. Therefore, these translations reflects to Turkish language features well. There isn't any study about comparison of the Qur'an translations with commentary which translated East and West Turkish. That's why reason of the making this study. In this study, the Qur'an translations with commentary which are translated East and West Turkish compared with each other about religious terms. In this study, Anonymous Qur'an Commentray which has Karahanlı Turkish, Harezm Turkish, Oghuz Turkish, Kipchak Turkish and Çagatay Turkish's language features compared with Cevahiru'l-Asdaf which has Antolian Old Turkish language features about religious terms. It fixed 934 piece of religious terms from each translate totally. Origin of terms of the each translates examined. It fixed 531 piece of religion terms at Anonymous Qur'an Commentary and these terms origins are 32% of Turkish, %59 of Arabic, %7.5 of Persian, %1.5 of Soghud language. Also it fixed 695 piece of religion terms at Cevahiru'l-Asdaf and these terms origins are %15.5 of Turkish, %78.5 of Arabic, %5 of Persian, %1 of Soghud Language. These are this study's results; the majority of the origin of the terms is Arabic in each translate, Turkish language has ability about to satisfy to İslamic terms with it's own features, Turkish origin terms are much more in the East Turkish translate than West, West Turkish translate has much more religious terms than East Turkish translate, although İslam's native language is Arabic Turks uses some terms of Persian language, Turks uses Ughurist terms at İslamic books.
Benzer Tezler
- Kazak, Azeri ve Özbek Türkçelerinde ikilemeler
The reduplications in kazakh, Azerbaijan and Uzbek Turkish
SİNEM KÜÇÜKAĞAOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Türk Dili ve EdebiyatıCelal Bayar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FERHAT KARABULUT
- Çorum Müzesinde kayıtlı bir satır altı Kur'an tercümesi, 2r1-267v3 (giriş-inceleme-metin-analitik dizin)
An inter-linear translation of the Quran Registered İn Çorum Museum, 2r1-267v3 (introduction-analysis-text-analytical i̇ndex)
PINAR ULUSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıAkdeniz ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ CİN
- Batı Türkçesi ve Doğu Türkçesinde -sA biçimbirimi ve şart ifadesi üzerine karşılaştırmalı bir çalışma (15. ve 16. yüzyıllardan seçilen metinler örnekleminde
A comparative study on suffix -sa and condition expression at western Turkish and eastern Turkish (In the sample of selected texts from the 15th and 16th centuries)
ÇİĞDEM KALEGERİ
Doktora
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıÇukurova ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞEHAN DENİZ ABİK
- Mürekkebat inceleme- metin- dizin
Mürekkebat linguistic analysis- tranascription- index
MAIERYANMU SULITANG
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimAnkara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. JALE DEMİRCİ
- Sibîcâbî Gülistan çevirisi: Giriş-dil incelemesi-metin-çeviri-dizin-tıpkıbasım
Sibicabi translation of Gulistan: Introduction-language analysis-text-translation-index-facsimile
OĞUZ ERGENE
Doktora
Türkçe
2012
Türk Dili ve EdebiyatıÇukurova ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. A. DENİZ ABİK