Tanzimat'tan II. Meşrutiyet'e Uşak kazasında ilmȋ ve kültürel hayat (1839-1908)
Scientific and cultural life in the Uşak town from tanzimat upto second constitutional monarchy (1839-1908)
- Tez No: 441439
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET ŞEKER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Uşak, Education, Science, Culture, Madrasa School, Rushdie, Salnâme (Year-book), Meshikhat and Prime Ministry Ottoman Archives
- Yıl: 2016
- Dil: İngilizce
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 398
Özet
Bu tezde, Osmanlı Devleti'nin taşra teşkilatında kaza merkezlerinden biri olan Uşak'ın Tanzimat sonrası eğitim-öğretim ve kültürel hayatı ele alınmaktadır. Tez araştırması sırasında öncelikle tarih aralığı olarak seçilen 1839-1908 arasındaki arşiv malzemeleri taranmıştır. Bunun sonucunda İstanbul Müftülüğü Meşîhat Arşivi'nde bulunan Sicill-i Ahvâl dosyalarında Uşak'ta yetişen veya görev yapan ilim adamlarının özgeçmişleri, maaş, görev ve kadro bilgilerine ulaşılmıştır. Maˁârif Nezâreti ve Hüdâvendigâr Vilâyeti salnâmelerinden ise, Uşak kazasında eğitim işlerinden sorumlu görevliler, eğitim müesseseleri ve buralarda görev yapan öğreticiler ile öğrenim gören talebelerin sayılarına ulaşılmıştır. Ayrıca, Başbakanlık Osmanlı Arşivi ve Bâb-ı Ȃlî Evrak odasının Maˁârif ile ilgili yazışmalarından yararlanılarak Uşak medreselerinde uygulanan müfredat ile buralarda okutulan kitaplar da tespit edilmiştir. Buna göre, Uşak kazasında 1900'lü yılların başında 40 medrese, 130 civarında ibtidâî ve sıbyan mektebi, dört gayrı müslim mektebi, iki özel teşebbüs mektebi, 1 rüşdiye ve 2 kütüphane bulunduğu anlaşılmıştır. Ayrıca ilk, orta ve yükseköğretim kurumlarında yıldan yıla değişim göstermekle beraber XIX. yüzyılın son çeyreğinde 3500-4000; XX. yüzyılın ilk yıllarında ise 6500-7000 civarında talebenin tahsilini sürdürdüğü sonucuna ulaşılmıştır. 1839-1908 yılları arasında 70 senelik zaman dilimini kapsayan araştırmalarımıza göre, Uşak kazasının nüfus ve ekonomik faaliyetler bakımından Hüdâvendigâr Vilâyeti'nin önde gelen yerleşim yerlerinden biri olduğu görülmüş; Kütahya sancağı içinde ise Eskişehir kazası ile beraber en önemli eğitim- öğretim merkezi olduğu anlaşılmıştır. Ayrıca, Uşak'ta neşet eden Uşşâkîlik tarikatı ile Ahî ocaklarının yanı sıra, Bektaşî tekke-zâviyelerinin de dinî, ilmî ve kültürel hayata olumlu katkı sağladıkları görülmüştür. Çalışmalarımız sırasında kazaskerliğe kadar yükselmiş, rütbe, nişan ve madalya sahibi Uşaklı ilim adamları ve eser isimleri tespit edilmiş olmakla beraber eserlerin kendilerine şimdilik ulaşılamamıştır. Bundan sonra yapılacak olan çalışmaların bu eksikliğe çözüm üretmesi faydalı olacaktır. Anahtar Kelimeler : Uşak, Eğitim-Öğretim, İlim, Kültür, Medrese, Mektep, Rüşdiye, Salnâme, Meşîhat ve Başbakanlık Osmanlı Arşivi.
Özet (Çeviri)
In this thesis, one of the town center and provincial organization of Ottoman Empire, is examined with its education and cultural life of the city after the Tanzimat. During the dissertation research primarily scanned archive materials from selected date range from 1839 to 1908. As a result of this, the information regarding the background, salary, position and staff of the scholars who had been educated and worked in Uşak were obtained within the personal files in the Archives of The Chief Religious Offical of the Ottoman Empire in İstanbul Müfti Office of Meshikhat. Besides, in the yearbook of the Ministry of Education and Hüdavendigâr province yearbooks, the numbers of the personal on the education field, as well as the teachers who worked and the pupils studied in institutes of education could be reached. With the help of the correspondences between the Ottoman Arshives of the Prime Ministry and Bab-ı Ȃlî Registry Office about the Ministry of Education, the curriculum and the text books that were used in the Madrasas in Uşak could be determined. Accordingly, especially in the early 1900's there were 40 madrasas, around 130 rudimentary and primary school, four foreigners and the non -Muslim school, two private enterprise school, one Rushdie which for junior high school, two library in Uşak town. As a result of this resarch we have been learned that approximately 3500-4000 students in the XIX. last part century; 6500-7000 students in the XX. century had education in these schools. According to our research covering the 70 year period between the years 1839-1908, Uşak is seen a leading center as eceonomical and populational Hüdâvendigâr settlements in the province. Similarly, Uşak in Kütahya province with Eskişehir it proved to be the most important educational center. Also, Uşşâkîlik colt which grew up in Uşak, Ahî community, Bektashi dervish islamis lodges were improve to the scientific, cultural and religion life of Uşak. On the other hand the name and works of Uşak's scientists have been identified during our research but unfortunately it is impossible to reach their works. The effort will be useful to find a solution to this lock in the future.
Benzer Tezler
- Tanzimat'tan II. Meşrutiyet'e Bergama kazası (1839-1908)
Bergama district from Tanzimat to the second constitutional era (1839-1908)
ASUMAN KARABULUT
- Tanzimat'tan II. Meşrutiyet'e Türk romancılarının eserlerinde dönemin sosyo kültürel durumuna bakışı
From the second administrative reforms to legitimacy in the works of Turkish novelist of the period of socio-cultural situation overview
SÜLEYMAN YELOCAĞI
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
SosyolojiKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. MEMET YETİŞGİN
- Tanzimat'tan II. Meşrutiyet'e süreli yayınlarda tercüme tenkidi yazılarının izahlı bibliyografyası
From Tanzimat to II. constitutional era annotated bibliography of articles on translation criticism in periodicals
FURKAN COŞKUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ŞERİFE ÇAĞIN
- Tanzimat'tan II. meşrutiyet'e 'medeniyet' anlayışının evrimi
The evolution of perception of civilization from 'tanzimat' to 'II. meşrutiyet' in the Ottoman Empire
RUHİ GÜLER
Doktora
Türkçe
2006
Siyasal BilimlerMarmara ÜniversitesiKamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF.DR. FÜSUN ÜSTEL
- Tanzimat'tan II. Meşrutiyet'e Türk şiirinde kan
Blood in Turkish poetry from reformation to constitutional monarchy II.
SAMET ÇAKMAKER
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Türk Dili ve EdebiyatıSakarya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. OKAN KOÇ