Çevrilemezlikten yeniden çeviriye: James Joyce'un Ulysses'inin Türkçedeki Odysseia'sı
From the untranslatable to the retranslation: The odyssey of James Joyce's Ulysses in Turkish
- Tez No: 451460
- Danışmanlar: DOÇ. DR. BETÜL PARLAK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mütercim-Tercümanlık, Translation and Interpretation
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2016
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Çeviribilim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 227
Özet
Yayımlanmasının üzerinden geçen yüz yıl boyunca hakkında pek çok efsane türetilen, üzerine sayısız araştırma, inceleme yazıları yazılan James Joyce'un Ulysses romanı, 'çevirilemezlik/çevrilebilirlik' tartışmalarını da beraberinde getirmiştir. Bu tez çalışmasında öncelikle Türkiye'de de uzun yıllar 'çevrilemez eser' olarak nitelendirilen James Joyce'un Ulysses romanının Türkçedeki çevirileri üzerinden çevrilemezlik/çevrilebilirlik ve yeniden çeviri tartışmalarının izleri sürülmüştür. Ardından Ulysses'in ve Joyce'un dünya edebiyatındaki ve edebiyat kanonundaki önemli konumu nedeniyle dünya edebiyatı kavramı, karşılaştırmalı edebiyat kavramıyla ilişkilendirilerek tartışılmıştır. Söz konusu kavramda çevirinin yeri, ardından yazarın ve yapıtın kanonlaştırılmasında yeniden çeviri olgusunun işlevi gibi konular odak noktasına alınarak incelenmiştir. Ulysses çevirilerini Türkiye'deki çeviri dizgesinde konumlandırmak için Ulysses'in çevrilemezlik tartışmalarının ortaya atıldığı 1980'li yıllardan yeniden çevirisinin yapıldığı günümüze kadar Türkiye'deki çeviri ve yayıncılık sektörünün gösterdiği değişim ve dönüşümler ayrıntılı bir biçimde incelenmiştir. Bu inceleme Berman'ın çeviri ufku kavramı ışığında değerlendirilip sunulmuştur. Ulysses kaynak kültürde modernist romanın öncülerinden sayıldığından modernizm ve modernleşme karşıtlığı ele alınmış, modernist roman ve modernist romanın ayırt edici özelliği sayılan bilinç akışı tekniğinin özellikleri açıklanmış ve bu özelliklerin çeviri açısından önemi vurgulanmıştır. Ulysses'in kaynak kültürdeki yeri, edebiyat kanonundaki konumu ve roman janrına getirdiği yenilikler bağlamında romanın diğer dillerdeki çevirileri de göz önüne alınarak“çevrilemezlik”bağlamında incelenmiştir. Çevrilemezlik tartışmasının farklı ülkelerde geçerliliğinin ve güncelliğinin izleri sürülmüştür. İnceleme kısmında Ulysses'in bilinç akışı tekniğini kullanma biçiminde belirleyici olan yapısal, biçemsel ve biçimsel özelliklerine göre farklı konumlanabilecek olan Penelope bölümünün Türkçedeki üç çevirisi çeviri kararları açısından değerlendirilmiştir.
Özet (Çeviri)
For over a century since it has been published, James Joyce's Ulysses which was subject to countless legends and numerous research brought along the discussions of“untranslatability/translatability”. In this regard, this study pursues primarily the discussions of untranslatability/translatability and retranslation over James Joyce's Ulysses which was considered as an 'untranslatable novel' for many years in Turkey as well. Afterwards due to the prominent position of Ulysses and Joyce within the World Literature and Comparative Literature, these two interlinked concepts has been discussed accordingly. Finally, the role of translation within those concepts and the function of retranslation in canonization process has been carefully analyzed. In order to locate the translations of Ulysses in Turkish literary polysystem, detailed analysis starting from the 1980s -the period in which the discussions of untranslability of Ulysses was brought forward- up to 2012 -the year in which the retranslation was published- portraying transformation and evolution of the Turkish publishing sector was performed. The analysis presents evaluations in the light of Berman's“translation horizon”concept. Since Ulysses is regarded as a vanguard of modernist novel in the source culture, sheding light to the dichotomy between the concepts of modernism and modernity was considered inevitable. After this discussion, the study turned its focus to the stream of consciousness technique which is a distinguishing feature of modernist novel and its importance in terms of translation was emphasized. Subsequently, the place of Ulysses in source culture, its position in the literary canon and novelties that it has brought along to the novel genre were contextualized to see how the concept of untranslability was percevied in Ulysses translations abroad. In the last chapter of this study, three different Turkish translations of Penelope episode of Ulysses which distinguishes itself according to structural, stylistic and formal linguistic features and special use of stream of consciousness technique, were evaluated according to translator decisions and strategies.
Benzer Tezler
- Çeviribilimde çevirilemezlik: Çevirilemezlik kavramının çoklu durum çalışmalarında görünürlüğü
Untranslatability in translation studies: The visibility of the concept of untranslatability through multicase studies
GÖKMEN GEZER
Doktora
Türkçe
2020
Mütercim-TercümanlıkSakarya ÜniversitesiÇeviribilim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İLYAS ÖZTÜRK
- Étude de la traduisibilité des fables analyse comparée des traductions en turc des fables de Jean de la Fontaine par Nazım Hikmet Ran, Orhan Veli Kanık et Sabahatti̇n Eyüboğlu
Öyküncelerin çevrilebilirliğinin incelenmesi Jean de la Fontaine'in öyküncelerinin (fabllarının), Nazım Hikmet Ran, Orhan Veli Kanık ve Sabahattin Eyüboğlu tarafından Türkçeye çevirilerinin karşılaştırmalı çözümlemesi
SERKAN DEMİRAL
Doktora
Fransızca
2012
Mütercim-TercümanlıkÇukurova ÜniversitesiFransız Dili Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. NURAN ASLAN