Çeviribilimde çevirilemezlik: Çevirilemezlik kavramının çoklu durum çalışmalarında görünürlüğü
Untranslatability in translation studies: The visibility of the concept of untranslatability through multicase studies
- Tez No: 649901
- Danışmanlar: PROF. DR. İLYAS ÖZTÜRK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mütercim-Tercümanlık, Translation and Interpretation
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Sakarya Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Çeviribilim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 287
Özet
Çevirilemezlik, Antik Dönemden günümüze çevirinin olanaksızlığı tartışmasının anahtar kelimesi olmuş çeviri fenomenidir. Batı çeviri geleneğinde Humboldtla başlayan tartışma çevirilebilirlik kavramıyla yürütülmektedir. Ses-kavram ilişkisinin anlamlandırılmasındaki eşdeğerlik arayışından, anlamın doğası-dil felsefesi düzlemlerine taşınan tartışma, Evrenselci, Monadist ve Yapısökümcü felsefi yaklaşımlarla yürütülmüştür. Her şey çevrilebilir-hiçbir şey çevrilemez gibi mutlak uçlarda gezen tartışmada, yapısökümcülük ara bir konumdadır. Göstergenin nedensizliğiyle açıklanan“anlam farklılıklar üzerine kuruludur”Saussüre'ün söylemiyle, Catford'un çevirilemezlik ayrımı çalışmanın dilbilimsel ayağını oluşturmaktadır. Quine'nin çevirilemezlik tezi ve nihai gösterilenin olamayacağı Derrida'nın savı, tezin felsefi ayağını teşkil etmiştir.“Hiçbir şey çevrilemez mi?”ve“herşey çevrilebilir mi?”soruları tezin araştırma sorularındandır. Çevirilemezlik kavramını kapsamlı bir çalışmayla tanımlamak, çevrilemezliği sınıflandırmak tezin amaçlarıdır. Nitel araştırma desenlerinden çoklu durum çalışmasına uygun nitel bir araştırma yöntemi kullanılmıştır. Farklı durumları temsil ve çoklu bakış açısısı için“amaçlı örnekleme”stratejisi uygulanmıştır. Böylece oluşturulan bütüncedeki yazılı-görsel metinler çevirilemezlik durumları başlığı altında türlerine göre sınıflandırılmışlardır. Kavram 4 türe ayrılmıştır. Dilsel çevirilemezlik 4 alt bölümden oluşmaktadır. Sesbilimsel çevirilemezlikte, ses-kavram ilişkisi, sırasıyla yansımalı sözcük, portmanto sözcük, ses benzeşmesi, sözcük oyunu gibi dil retorikleri üzerinden incelenmiş, fonolojik-grafolojik aktarım durumlarına bakılmıştır. Sözcüksel çevirilemezlikle, göstergenin nedensizliği ve dilin tarihselliği vurgulanmış, anlam farklılıkları tablolanmıştır. Sözdizimsel çevirilemezlikte, iki dilbilgisel dizimin yüzeysel yapıda kesişmesinin ve diller arası uyumsuzluğun yol açtıkları çeviri güçlükleri gösterilmiştir. Metinsel çevirilemezlikte, metinsellik ve edimsellik şartlarının erek kültüre ne derece taşındığı, bir üst dilin eksikliği bağlamında incelenmiştir. Kültürel çevirilemezlikte, çevirinin metonimik yüzü ve dilin davranış üzerindeki etkisi işlenmiştir. Mutlak çevirilemezlikle, çevirinin ideolojik boyutu yansıtılmış, travma ürünü bir dünyayla gerçeklik arasındaki his farkını çevirinin kapatamayacağı saptanmıştır. Edebi çevirilemezlikte, yapıtları saran dildeki yüzey-derin yapı örüntülerinin dengelenmesinin güçlüğü gösterilmiştir. Bütüncenin analizinde, tümdengelim-tümevarım yaklaşımları kullanılmıştır. Çevirilemezlik, niteliğe ve olguya dayalı iki farklı anlam taşımaktadır; her iki anlam çeviriye karşı bir tutumdur. Çevirilemezlik tanımı, anlamları arasındaki farkı kapsamaktadır. Kavrama, mutlak çevirilemezlik türü yeni bir boyut olarak eklenmiştir.
Özet (Çeviri)
Untranslatability, coterminous with translatability, as a translation phenomenon has been the keyword for translation impossible since Ancient times. The discussion in Western tradition was initiated by Humboldt. Equivalence seeking attempts regarding the sound image-concept relationship has been shifted towards philosophical approaches, viz. Universalist, Monadist and Deconstructivist, which is interlocated on the continuum that runs the gamut of the discussion that everything/nothing can be translated. Saussüre's principle of arbitrariness of the linguistic sign and Catford's distinction between linguistic and cultural untranslatability form the linguistic leg of the study. Quine's untranslatability thesis and Derrida's theory of the sign form the philosophical leg.“Is nothing translatable”-“Is everything translatable?”are the research questions. We aim to define and classify untranslatability, studying the term comprehensively. Suitable for multiple case study,“purposeful sampling”strategy as part of a qualitative research method has been applied for multiple perspectives. Written-visual texts classified according to their types fall under 4 types. Linguistic untranslatability is composed of 4 sub-sections. Phonological untranslatability was examined through language rhetorics namely onomatopoeia, portmanteaus, paromasis and paronomasia. Lexical untranslatability covers the relationship between the arbitrariness and historicity of translated words. Syntactic untranslatability studies translation difficulties caused by the intersection of two grammatical sequences on the surface structure. Textual untranslatability examines textuality conditions devoid of a meta language. Cultural untranslatability studies language impact on behaviour. Absolute untranslatability reflects translation's ideological dimension, claiming that translation cannot cover the difference in feelings between a traumatic world and reality. Literary untranslatability displays the difficulty transferring the works interwoven with surface-deep structure patterns. Throughout the analysis, deductive-inductive approaches were used. Bearing two distinct meanings based on the quality and the fact, unranslatability is a translation strategy. Its definition encompasses the discrepancy in between. Absolute untranslatability was added as a new framework.
Benzer Tezler
- Çevrilemezlikten yeniden çeviriye: James Joyce'un Ulysses'inin Türkçedeki Odysseia'sı
From the untranslatable to the retranslation: The odyssey of James Joyce's Ulysses in Turkish
JAVID ALIYEV
Doktora
Türkçe
2016
Mütercim-Tercümanlıkİstanbul ÜniversitesiÇeviribilim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BETÜL PARLAK
- Phraseologismen als übersetzungsproblem eine Türkisch-Deutsche analyse auf der grundlage von Yaşar Kemal's werk ?Firat suyu kan akiyor baksana? und cornelius bischoffs Deutsche übersetzung die ameiseninsel
Çeviri sorunu olarak deyimler Yaşar Kemal?in ?Fırat suyu kan akıyor baksana? eserini ve cornelius bischoffun die ameiseninsel Almanca çevirisini temel alarak Türkçe-Almanca bir analiz
PERVİN ALKOK
Yüksek Lisans
Almanca
2007
Mütercim-TercümanlıkMersin ÜniversitesiÇeviribilim Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. SERGÜL VURAL KARA
- Edebi metinlerin çevirisinde dilsel, kültürel çokanlamlılıktan kaynaklanan çeviri kayıpları
Bedeutungsverluste in der literarischen ubersetzung wegen sprachlicher, kultureller mehrdeutigkeit
GÜL YİĞİT
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Mütercim-TercümanlıkMersin ÜniversitesiÇeviribilim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CEMAL SAKALLI
- A descriptive approach to (im)possibility of poetry translation: A case study on pseudotranslation
Şiir çevirisinin olabilirliğine (olmazlığına) betimleyici bir yaklaşım: Sözdeçeviri üzerine bir vaka çalışması
ABDULLAH TANYILDIZ
Yüksek Lisans
İngilizce
2021
Mütercim-Tercümanlıkİstanbul 29 Mayıs ÜniversitesiÇeviribilim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. IŞIN ÖNER
- Étude de la traduisibilité des fables analyse comparée des traductions en turc des fables de Jean de la Fontaine par Nazım Hikmet Ran, Orhan Veli Kanık et Sabahatti̇n Eyüboğlu
Öyküncelerin çevrilebilirliğinin incelenmesi Jean de la Fontaine'in öyküncelerinin (fabllarının), Nazım Hikmet Ran, Orhan Veli Kanık ve Sabahattin Eyüboğlu tarafından Türkçeye çevirilerinin karşılaştırmalı çözümlemesi
SERKAN DEMİRAL
Doktora
Fransızca
2012
Mütercim-TercümanlıkÇukurova ÜniversitesiFransız Dili Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. NURAN ASLAN