Geri Dön

Mu'tezile ile Eş'arîlik arasında kesb tartışmaları: Kādî Abdülcebbâr ve Ebu'l-Kāsım el-Ensârî örneği

The discussions of the consept of acquisition in Mu'tazila and Asharities: The case of Qādî Abdulcabbâr and Abu'l-Qāsim al-Ansârî

  1. Tez No: 451851
  2. Yazar: SAMİ TURAN EREL
  3. Danışmanlar: PROF. DR. MUSTAFA SİNANOĞLU
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Din, Religion
  6. Anahtar Kelimeler: Kādî Abdülcebbâr, Ebu'l-Kāsım el-Ensârî, Mu'tezile, Eş'ârilik, Kesb, İrâde, Kudret, Qadi Abd al-Jabbar, Abu Qasim al-Ansari, Mu'tazila, Ashariyya, Acquisition (Kasb), Intention (Irada), Power (Qudrah)
  7. Yıl: 2016
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Kelam Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 190

Özet

Kelâm tarihinin en temel konularından biri olan“insanın fiilleri”meselesi üzerine hem erken hem de geç dönem kelâmcıları önemli tartışmalarda bulunmuştur. Söz konusu tartışmaların çıkış noktasının,“İnsanın irâdî fiillerinin yaratıcısı Allah mıdır?”sorusu olduğu söylenebilir. Bu çerçevede, sahip oldukları Tanrı tasavvuruyla bağlantılı olarak bazı kelâmcılar bu soruya olumsuz cevap verirken bazıları da olumlu cevap vermiştir. Birinci grupta yer alan âlimler, Allah'ın insanın fiillerini yaratmadığını söylerken, insanı kendi fiilleri karşısında mûcid, hâlık ve muhdis olarak konumlandırmıştır. İkinci grupta yer alan âlimler arasında ise iki ayrı görüş ortaya çıkmıştır. Bir kısmı, Allah'ın insanın fiillerinin yaratıcısı olduğunu ve dolayısıyla bu fiillerin insana nispet edilemeyeceğini savunurken, diğer bir kısmı ise insanın fiillerinin yaratıcısı Allah olmakla birlikte yine de bu fiillerin insana nispet edilebileceğini savunmuştur. Bu ikinci grubta yer alan ve Allah'ın yaratmasına rağmen insanın fiillerinin kendisine nispet edilebileceğini savunan kelâmcılar, bir Kur'an terimi olan“kesb”kavramına başvurmuşlardır. En erken Ebû Hanîfe (ö. 150 / 767) ve Dırâr b. Amr'ın (ö. 200/815) yazılarında rastlanan ve insanın kendi irâdî fiilleri karşısındaki rolünü ifâde etmek için kullanılan“kesb”kavramı, Ebu'l-Hasen el-Eş'arî ve takipçileri tarafından geliştirilerek bir teori hâline getirilmiştir. Kesb teorisinin bu gelişimi karşısında, yukarıda birinci grup olarak zikredilen kelâm âlimleri, bilhassa Mu'tezilî âlimler tarafından kesb teorisine karşı sistemli eleştiriler geliştirilmiştir. Bu tez, kesb taraftarı olarak bilinen Eş'arî âlim Ebu'l-Kāsım el-Ensârî ile kesb karşıtı olarak öne çıkan Mu'tezilî kelâm âlimi Kādî Abdülcebbâr'ın görüşleri üzerinden kesb teorisini tartışmayı hedeflemektedir.

Özet (Çeviri)

The problem of human actions is one of the main topics in Kalam, on which strong debates were made by Muslim scholars from both earlier and later periods. The starting point of these debates seems to be the question“Are the voluntary actions of human-beings created by Allah?”Different answers, both positive and negative, have been given to this question by the Kalam scholars, depending on their concept of God. One group of scholars consider the human-beings as the sole inventor (mujid) and creator (hāliq/muhdis) of their own actions and therefore argue that Allah does not create the actions of human-beings. As for the second group, there are two different arguments. According to one, Allah is the sole creator of the human actions, so these actions cannot be referred to humans in any way, whereas for the other the human actions are created by Allah, yet it is possible to refer these to humans. Scholars who support this second argument use the Qur'anic term kasb (acquisition) in their arguments. The concept of kasb, which was first used by Abu Hanifa (d. 150/767) and Dirar b. Amr (d. 200/815), has been developed by Abu Hasan al-Ash'arī and his companions and evolved into a theory. In this process, the first group of scholars, mostly from the Mu'tazila school, who consider the human-beings as the sole creator of their own actions, carried out systematic criticism against the theory of kasb. In this study we aim to discuss the concept of kasb from both points of views, with reference to the views of Abu Qasim al-Ansari from the Ash'ariyya school and Qadi Abd al-Jabbar from the Mu'tazila school.

Benzer Tezler

  1. Eş'arîlik ve Schopenhauer düşüncesinde irade anlayışı

    The understanding of will in Ash'arism and Schopenhauer's thought

    RÜVEYDA ŞIVGIN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    DinYozgat Bozok Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. MEHMET TÖZLUYURT

  2. Kelami, felsefi ve tasavvufi açıdan kader (Fahreddin er-Râzî, İbn Sînâ ve İbnü'l-Arabî örneğinde bir karşılaştırma)

    Kalamic, philosophical, and sufic aspects of destiny (A comparison in the example of Fahreddin er- Razi İbn Sînâ and İbnü'l-Arabî)

    NURHAN ÖZ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    DinHitit Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. İSMAİL BULUT

  3. Büyük Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey döneminde Mu'tezile

    Mu'tazi̇lah in the period of Tughrul Beg who is the Sultan of Great Seljuk State

    ABDULLAH ÖMER YAVUZ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2015

    DinErciyes Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MUHARREM AKOĞLU

  4. İmam Mâtürîdî'nin rızık anlayışı

    Imam Mâturidî's understanding of rızık

    SEMA PERK

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    DinSivas Cumhuriyet Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. AHMET ÇELİK

  5. Hüsün-kubuh meselesinin Kâdî Abdulcebbâr ve Fahreddin er-Râzî'de karşılaştırılması

    Comparison of hüsün-kubuh issue in Qadi Abduljabbar and Fahraddin Alrazi

    SAADOON HUSSEIN AHMED

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    Sosyal Hizmetİstanbul Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. FİKRET SOYAL