Teori kavramı üzerine bir inceleme
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 4532
- Danışmanlar: PROF. DR. İOANNA KUÇURADİ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Felsefe, Philosophy
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1988
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 120
Özet
I 'QZEH Günümüzde, çeşitli bilgi alanlarında, kimi terimlerin kullanımlarına ilişkin bir kargaşa sözkonusudur. Bu kargaşanın kaynağı olarak, bu terimlerle dile getiri lenlerin açık olmaması, farklı anlamlarda kullanılması görülebilir. Bu çalışmanın amacı felsefede ve bilimlerde çeşitli anlamlarda kullanılan böyle bir kavramı, teori kavramını ele alıp, felsefe tarihinde, kimi bilimlerde ve bilimsel teoriler üzerine konuşan bilim felsefeci lerinde, bu kavramın ne anlama geldiğine bakmak ı bu kavrama ilişkin kargaşanın nereden kaynaklandığını; bu gün teoriden ne anlaşıldığını ortaya koymaktır. Bu çalışmanın birinci bölümünde felsefe tari hinde 'teori 'den ne anlaşıldığına ve ' teori 'nin geçir diği anlam değişmelerine bakılmıştır. 'Teori 'den Antik- çağda, Aristoteles'te görüldüğü gibi, bir bilme etkin liği anlaşılmıştır. Plotinos'la birlikte bu etkinlik bir bilme etkinliği olmaktan çıkmış, onun varlıklar sıralamasında bir önceki varlığın bir sonraki varlığı türettiği bir etkinlik olmuştur. Ortaçağda 'teori' sözcüğü kullanılmamış, yine bir tür etkinliğin anlaşıldığı contemplatio ile böyle bir etkinlik sonucu ortaya konan ürünün anlaşıldığı doctrina sözcükleri kullanılmıştır. Aquinas 'ta contem platio tanrısal hakikatin görülmesi için gerçekleştiri len bir etkinliktir. 0, contemplatio üzerine söyledik-II leriyle de bu konuya ilişkin öğretisini (doctrina) oluşturur. 'Teori' den bunların anlaşılması bu terime ilişkin kargaşanın kaynağıdır. Ortaçağdan sonra bu iki anlam yüklenerek kullanılır. Bunun bir örneğini Kant 'ta görürüz. Bu çalışmanın ikinci bölümünde kimi bilim lerde 'teori' den ne anlaşıldığına bakılmıştır. Doğa bilimlerinde 'teori 'den Darwin, Weizsacker, Kuiper'in teorilerinde de görüldüğü gibi oluş açıklamaları} Ptolemaios ve Kopernikus'un teorilerinde olduğu gibi modeller anlaşılmaktadır. Sosyal bilimlerde ise teoriler kimi durumla rı, toplumsal süreçleri v.b. açıklamakta, bunlar da -izmlere, ideolojilere dönüşebilmektedirler. Doğa bilimlerinde ve sosyal bilimlerde 'teo ri 'den bir etkinlik sonucu ortaya konan ürün anlaşılmak tadır. Çalışmanın üçüncü bölümünde, günümüzde kimi bilim felsefecilerinin teorilere ilişkin söylediklerine bakılmakta; örnek olarak alınan Popper, Kuhn ve Feyera- bend'in doğa bilimlerindeki teorileri gözönünde bulun durup teoriler üzerine teoriler kurdukları söylenmek tedir. Çal^manm sonucu olarak, bugün, yalnızca felsefede,“bilgi teorisi”,“değer teorisi”gibi alan lar dışında 'teori 'den bir etkinlik anlaşılmadığı; on dan açıklamalar, modeller, açıklama modelleri anlaşıl dığı söylenmektedir,,
Özet (Çeviri)
Ill SUMMARY There is a certain confusion in various branches of knowledge as to the use of certain terms. One mignt say that the confusion originates from the fact that those terms are used with different meanings and what; is meant by them is not always clear. The aim of this study is to take up one such concept, used in differing ways, both in philosophy and the sciences, viz. that of theory, in order to see what it means in the history; of philosophy, in certain sciences and what it means for those philosophers of science who speak of scientific theories so that we may pinpoint whence the confusion concerning this con cept originates and what is meant by 'theory' at present, In the first chapter of this study, we in vestigate the meaning of 'theory' throughout the his tory of philosophy and consider the changes of mean ing the term 'theory' has undergone. In ancient times 'theory* meant a cognitive activity, as Aristotle, for instance, construes the term. With Plotinus 'theory1,, no more a cognitive activity, becomes an activity in terms of which one being emanates from another, prior to it, in the hierarchy of beings established by this philosopher. In the Middle Ages the word 'theory' is used no more, giving place to contemplatio, by which a cer tain kind of activity is understood, and to doctrina by which the product of such an activity is understood.IV J?or Aquinaa, contemplatio is an activity of getting sight of the divine truth, and what he says about oon templatio constitutes his doctrine upon this issue. This twofold interpretation of 'theory' is responsible for the confusion created around the term. Following the Middle Ages the term has come to bear both these mean ings, a use to which Kant gives a good example. In the second chapter, we consider how, 'theory' is construed in certain sciences. In the natural sci ences 'theory' designates either an explanation for a process of becoming, as is the case with Darwin's, Weizsacker's,and Kuiper's theories, or a model, as is the case with Ptolemaic and Gopernican theories. In the social sciences, however, theories are used to explain certain social 3tates, processes, etc., and can easily become“-isms”or ideologies. Both in the natural and social sciences 'theory' is considered to be a product put forward as a result of an activity. In the third chapter of our study we deal with what some contemporary philosophers of science say a- bout theories; considering, namely, Popper, Kuhn, and IPeyerabend, we claim that they manage to construct the ories of theories as they examine the theories in the natural sciences. As a conclusion, we maintain that what is un derstood by 'theory' today is not activity (exept for such philosophical disciplines as“theory of knowledge”or“value theory”) but explana t ions., models, and models of explanation.
Benzer Tezler
- Kişisel özdeşlik kavramı üzerine felsefi ve psikolojik bir inceleme
A philosopical and psychological investigation on the concept of personal identity
BERRİN GÖKSU
- Beyond digital labour: A theoretical inquiry into value and abstraction in communication
Dijital emeğin ötesinde: İletişimde değer ve soyutlama kavramları üzerine teorik bir sorgulama
MÜSLÜM GÖKHAN ASLAN
Doktora
İngilizce
2021
Sosyolojiİstanbul Bilgi Üniversitesiİletişim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YAŞAR AYDIN UĞUR
- Caz vokalistin doğaçlama araçları üzerine bir inceleme
A study on the improvisation tools of a jazz vocalist
MELDA BULUT
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
MüzikBaşkent ÜniversitesiSahne Sanatları Ana Sanat Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ KAAN YÜKSEL
- Kamusal alanda kadının özgürlüğü problemi: Arendt ve Beauvoır üzerine bir inceleme
The problem of women's freedom in the public sphere: An examination of Arendt and Beauvoir
İREMSU DURAN
- Eleştiri, toplum ve bilim: Frankfurt Okulu üzerine bir inceleme
Critique, society and science: An examination on Frankfurt School
KURTUL GÜLENÇ