Otobiyografik bellekte mekânın kurulumu ve mekânsal durumlar: Sinematografik ve edebi üretimler üzerinden bir inceleme
Establishment of space in autobiographical memory and spatial situations: A research through cinematographic and literary works
- Tez No: 465453
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SIDIKA ASLIHAN ŞENEL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2017
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Mimari Tasarım Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 183
Özet
Mekânları nasıl hatırlarız? Deneyimlediğimiz mekânların bellekte ne şekilde bizimle var olmayı sürdürdüğü mekân algısı ve mekân deneyimi üzerine neler söyler? Bu tez çalışması, fiziksel mekânın deneyime katkı sağladığı düşünülen bazı bileşenlerinin mekâna ait belleğin kurulmasına etkilerini araştırarak bellek ve mekân ilişkisini ve bu ilişki bağlamında mekân deneyimini tartışmayı hedefler. Bellek, kişinin geçmiş deneyimlerinin, öğrenilmiş bilgilerin, alışkanlıkların, geçmişe dair olguların saklandığı bütündür. Bu bütünde bilgiler, birbirleriyle kurdukları bağlantılarla oluşturdukları örüntüler halinde saklanırlar. Her an yeni eklenen bilgilerle bu bütünün durmaksızın yeniden kurulduğu bilinmektedir. Her yeni deneyimin belleği yeniden kurmasının yanı sıra, bellek de geçmiş deneyimlerin bilgileriyle eşleştirdiklerini algılatmasıyla şimdideki deneyimi şekillendirir. Deneyimin bilgisinin belleğe zaman ve mekân ile ilişkili şekilde kodlandığı, hatta mekân bilgisinin hatırlamaya olumlu etkileri olduğu keşfiyle mekânlar, hatırlamayı güçlendirmek üzere geliştirilen, Antik Çağ'dan günümüze uzanan tekniklerin odağı olmuşturlar. Belleğin mekânla olan ilişkisi, deneyimlerde oldukça güçlü kurulmasının yanı sıra belleğin farklı işleyişlerinde de mevcuttur; evimizin olduğu sokağa düşünmeden dönmemizi mümkün kılan bellek türü olan motor becerilerde de belleğin mekânla ilişkisini görmek mümkündür. Mekânların belleğe nasıl kodlandığını ve hatırlandığını 'mekânsal durumlar' adı verilen fiziksel mekânın bazı bileşenleri yardımıyla inceleyecek olan bu tez çalışması, geçmiş deneyimin bilgisinin ve benlikle ilgili onu çevreleyen bilgilerin saklandığı otobiyografik belleğin işleyişi ve nitelikleri odağında yürütülecektir. Geçmiş deneyimlerle edinilmiş bilgilerle oluşagelmiş kişinin eşsiz belleğinin algı yoluyla şimdiye taşındığı ve şimdiyi şekillendirdiği biliniyorsa; o halde kişinin yaşıyor, konuşuyor, tasarlıyor veya üretiyor olduklarının geçmişinde karşılaştıklarının, yaşadıklarının, öğrendiklerinin bellekteki temsillerinden bağımsız olamayacaklarını düşünmek olasıdır. Bu sav, her üretimi kişinin benliğinin uzantısı olarak ürettiği otobiyografik işler olarak görmektedir. Üretimlerin kişinin özgün ve eşsiz belleğinden bağımsız olamayışı, mimari tasarım süreçleri ve mimarlık eğitimi için de önemli bir bağlam teşkil etmektedir. Bir kişi ve bir mekânın karşılaşması diyebileceğimiz her mekân deneyimi özgün ve eşsizdir; hem mekânın hem kişinin barındırdığı sayısız unsurun bir andaki veya bir süredeki durumları deneyimi tekrarlanamaz kılar. Mekânın zaman katmanları görünen veya görünmeyen fiziksel unsurlar, nesneler, başka kişiler gibi değişkenlere sahipken, kişinin zaman katmanları durmaksızın yeniden kurulan belleğiyle şekillenen algısı, duygular, düşünceler, hisler ve eylemler gibi değişkenlere sahiptir. Dolayısıyla mekân deneyimi, bir kişinin bir zaman katmanı ile bir mekânın bir zaman katmanının karşılaşması olarak görülebilir. Deneyimin barındırdığı deneyimin kendisiyle ilgili veya ilgisiz tüm unsurları, bellekteki mevcut bilgilerle bağlantı kurarak örüntülere dahil olabilmeyi, yani bellekte kalıcı olabilmeyi mümkün kılar. Bellekteki bilgilerin geri çağırılması, diğer bir deyişle hatırlanması ise yine bu örüntülerdeki unsurların bağlantılarına ulaşılması yoluyla istemli ve istemsiz şekilde olur. Dolayısıyla deneyimin barındırdığı unsurlar, hatırlamanın pratiğini oluşturur. Nesneler, kişiler, olaylar, kokular, sesler, düşünceler gibi deneyimin özgün ve eşsiz oluşunu mümkün kılan ve deneyimi özelleştiren kişi veya mekân kaynaklı birçok unsur olabilir. Bu tez çalışmasında fiziksel mekânın yapı elemanlarının yarattığı potansiyellerin deneyimi özelleştirdiği durumlar araştırılacak, bunların deneyime ve dolayısıyla mekâna ait belleğin kurulmasına olan etkileri incelenecektir. Fiziksel mekânın yapı bileşenlerinden kapı, pencere, koridor ve merdiven bu çalışmada mekâna ait belleğin kurulmasına etkilerinin inceleneceği mekânsal durumlardır. Bu yapı bileşenlerinin mekânın dışarıyla ve diğer mekânlarla ilişkilerini kuran ve böylelikle yapılarında hareketi barındıran mekânsal durumlar olmaları nedeniyle, mekân deneyimine sağladıkları katkıların bellek ve mekân ilişkisine ait verileri barındıracağı düşünülmektedir. Bununla beraber, mekânların sıklıkla rastlanan bileşenleri olmaları sayesinde, ancak bellekteki mevcut bilgilerle bağlantı kurabilen bilgilerin kalıcı belleğin parçası olduğu bu işleyişte, bu bileşenlere dair mevcuttaki bilgilerin çokluğu, yeni bilgilerin mevcut bilgilerle bağlantı kurabilme ihtimalinin de artmasına, yani hatırlamayı güçlendirmeye işaret eder. Sözü edilen mekânsal durumların otobiyografik bellekte mekânın kurulumuna farklı nitelikte etkilerinin oldukları önermesi üzerine kurulan tez çalışmasında, bellek ve mekânsal durumlar hakkında sunulacak literatür araştırmaları ve fikir ve önermeler sonrasında tüm bunlar seçilen sinematografik ve edebi işler üzerinden yapılacak incelemeler yoluyla tartışılacaktır. Otobiyografik üretimler olmaları ve sinema ve edebiyatın sağladıkları benzer ve farklı niteliklerle güçlü birer bellek temsilleri olarak karşımıza çıkmaları nedeniyle filmlerin ve edebi işlerin sübjektif ve değişken oluşun zorluklarını barındıran konuyu tartışmaya olanak tanıyacakları düşünülmektedir. Seçilen sinema ve edebiyat işlerinin incelenmesinde mekân deneyiminin mekânsal durumlar sayesinde özelleşmesinin mekânların belleğe kodlanmasında ve hatırlanmasında nasıl roller oynadığı aranacaktır. Çalışma kapsamında incelenecek iki üretim Michel Gondry yönetmenliğindeki Eternal Sunshine Of The Spotless Mind (2004) filmi ve Virginia Woolf'un çocukluk anılarını yazdığı otobiyografik denemesi A Sketch Of The Past (1985) metnidir.
Özet (Çeviri)
How do we remember spaces? Could the way they continue to exist within us in our memory tell us something about the perception and the experience of space? The perception and the experience of space have been a frequent interest for architectural design studies; discovering the correlation of space with time and with person, laying emphasis on subjectivity, praising the 'moment', the 'movement', the 'event'. Yet, a wide range of them is in tendancy to exclude the personal memory of the person perceiving and experiencing, which plainly leaves the 'self' out of the context. Although there are abundant studies on collective and/or urban memory, it is rarely encountered that personal memory is a part of these research or it is the main research interest in architectural design studies. This thesis study aims to discover the human personal memory and its relation with space and architecture, both with the experience and the production of it. The study investigates it through the effects of some components of the physical space thought to contribute to the experience and to the establishment of space in memory, and to discuss the memory-space relation and the experience of space within the context of this relation. Memory is the whole of one's past experiences, learned knowledge, habits, past events and so on. The knowledge of this whole is stored in the form of patterns they compose with each other. It is known that as new data added with each new moment, memory uninterruptedly re-established as a whole. Not only does each new experience re-establish the memory, memory also shapes the experience at hand through perception. Consequently, to discuss the spatial experience it is explicitly crucial to have a deep understanding of human memory and its engagement with perception and experience. As carrying on with research, memory does not seem to belong to or to be about one's past anymore, but more about the whole of past, present and future, more about connecting the past and the future at 'now'. However the question may be how do we remember spaces that had been experienced in the past, it is asked for a better understanding of the present and the future –the forthcoming present. If it is known that the unique memory of a person comprised of the knowledge gained through the past experiences is carried towards present by perception; then it is possible to think that what they are living, talking, designing or producing, what they encounter and what they learn will not be independent of their representations in the memory. This argument suggests each production as autobiographical, produced as an extension of one's self. The fact that productions cannot be independent of one's unique and exclusive memory, constitutes an important context for architectural design process and architectural education. A literature review on memory in the history of psychology and philosophy showed that there are various types of memory, and autobiographical memory is the one that comprises of a person's phenomenal experiences relevant to the 'self', hence triggered the re-composing of the research question of the study. Autobiographical memory, a particular fraction of human memory of the information of phenomenal experience and the thematic knowledge surrounding it, involving the spatial information in its functioning could deliver better asked questions on the subject. However, the encoding and remembering or recollecting occure together with the spatial information not only in the functioning of autobiographical memory but of human memory in general. Space has became the focus of the mnemonic studies and everyday use techniques since the Ancient Age as the early discoveries of the encoding of an experience in memory accures in relation to time and space, moreover the spatial knowledge has positive effects on remembering. The relationship of the memory to the space is also present in the different processes of the memory, in spite of its strong establishment in experience; it is possible to see the relationship between memory and space as well in motor skills, a type of memory which enables us to find our way home without consciously endeavouring to. This thesis study will examine how the spaces are encoded and remembered in memory through selected components of the physical space called 'spatial situations', focusing specially on the functioning and features of the autobiographical memory, where knowledge of past experiences and data surrounding it related to the self are stored. Each experience of space, the encounter of a person and a space is unique; the countless elements both the space and the person holds in one single moment or a duration make the experience unrecurrent. The time layers of a person have variables such as senses, feelings and actions that are shaped by the re-established memories of the time layers of one's time, with physical elements such as visible or invisible physical elements, objects etc. Hence, the experience of space could be seen as the encounter of a time layer of a person with a time layer of a space. Space relates with time through movement; of air, light, sounds, bodies, objects and so on. This relation is possible through the openings of the physical space, connecting/opening it to outer space and other spaces. Doors, windows, corridors and stairs, the building components of the physical space are the spatial situation sources through which the effects of establishing the memory of the space will be examined in this study. The assertion is that these building components will provide data about the memory and space relations via the contributions they make to the experience of space because they relate the space to outside and to other spaces, thus create spatial situations which accommodate movement. However, the fact that the information that can be linked to the existing information in the memory is part of the permanent memory, by virtue of the frequent occurrence of the components of the spaces, indicates that the multiplicity of information available about these components increases the probability that the new information can be linked to the existing whole. On the other hand, objects, people, events, senses, actions, thoughts can be originated from person and/or space that make it possible to make the experience unique through customizing, enriching, differentiating the experience. In this thesis study, the situations where the potentials created by the elements of the physical space resulting with the customisation of experience will be searched, and their effects on the experience, hence the establishment of memory of space will be examined. It makes it possible for the experience to involve all elements related or unrelated to it in the images by linking them to the existing data in the memory, that is, to be able to remain in memory. The recalling of the data, in other words remembering it, may be voluntarily or involuntarily by reaching the links of these elements. The elements of experience therefore constitute the prerogative of remembering. In the thesis study, which is based on the argument where the mentioned spatial situations have effects of different qualities on the establishment of the memory of space, a literature review together with ideas and statements are shared on memory and spatial situations, and afterwards all these are discussed through the examinations of selected cinematographic and literary works. For being autobiographical productions and for their confrontation as strong memory representations with similar and different qualities provided by cinema and literature, these examinations will allow to overcome the difficulties of discussion grounded on a subjective and unstable natured knowledge. In the examination of selected cinematographic and literary works, it will be sought to play a role in the memory and recollection of the spatialization of space experiences through the spatial situations. Two selected works to be examined in the study are Michel Gondry's Eternal Sunshine of the Spotless Mind (2004) movie and the autobiographical essay on writer's childhood memoirs A Sketch of the Past (1985) by Virginia Woolf. The decision of the works to be examined is made seeking for oppositions to bring varying potentials to the discussion; even though one of them being a cinematographic and the other one being a literary work provide this comprehensively, adding the difference of fiction versus autobiography has provided drastic potential as well. The two works are deconstructed in order to extract data on how the establishment of space occurs through spatial situations. The productions on works are then re-read relating the theoretical knowledge and discussions on functioning of autobiographical memory and spatial situations.
Benzer Tezler
- False memory: Görsel sanatlarda mekân ve bellek ilişkisi bağlamında sahte anı kavramı
False memory: The concept of false memory in the context of the relationship between space and memory in visual arts
ZEYNEP ABACI
Sanatta Yeterlik
Türkçe
2023
Güzel SanatlarMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiTemel Eğitim Ana Sanat Dalı
PROF. YAVUZ HAKAN GÜRSOYTRAK
- Bellek ve mimarlık ilişkisi kalıcı bellekte mekansal öğeler
Relation of memory and architecture spatial elements in permanent memory
NİLÜFER ÖYMEN ÖZAK
Doktora
Türkçe
2008
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLÇİN PULAT GÖKMEN
- İstanbul deniz mekanları dönüşümlerinin kolektif bellek bakışıyla incelenmesi: Florya Kıyısı örneği
Examination of the transformations of istanbul coastal spaces from a collective memory perspective: The case of Florya coastal spaces
ELİF SELEN ERGÖR
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FATMA ERKÖK
- Closure in autobiographical memories: Involuntary recall and spontaneous future thinking related to open life experiences
Otobiyografik bellekte duygusal kapalılık: Açık olaylarda istemsiz hatırlama ve geleceği düşünme
İREM ERGEN
- Effect of interference in autobiographical memory
Otobiyografik bellekte ket vurmaya bağlı bozulma
BÜŞRA TANRIVERDİ ÖZKAN
