Büyük Selçuklu camilerinde kubbeli mekan kullanımı ve köken araştırması
The use of domed space and it's resource research in Great Selcuk mosques
- Tez No: 472735
- Danışmanlar: PROF. DR. CEMİLE NAKIŞ KARAMAĞARALI
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2016
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 166
Özet
Kubbenin kullanımına mimarlık tarihi boyunca değişik kültürlerin mimari yapılarında rastlanmıştır. Kubbenin konsepti araştırmacılara göre milattan önce Orta Asya göçebe halklarının mezar ve çadır yapılarından esinlenmektedir. M.Ö 10.yüzyıldan günümüze kadar dini yapılar çeşitli kültürler tarafından benimsenmiş ve bu yapıların mimari gelişimi çeşitli dinlerin mensupları tarafından desteklenmiştir. İslam dininde de hükümdarlar ve halifeler, sanatsal açıdan camilerin diğer yapı türlerine göre daha zengin ve kusursuz olmasını istemişlerdir. İslamiyet sonrası Büyük Selçukluların gelişiyle birlikte camiler, plan şeması, inşa tekniği ve biçimsel açıdan büyük değişikliklere uğramıştır. Bu değişikliklerin başta geleninin camilere kubbeli mekan ve merkezi avlunun eklenmesi olduğu söylenebilir. Büyük Selçuklu mimarisinde camilerde yaygınlaşmaya başlayan mihrap önü kubbeli mekan, mihrabın kutsallığına ve hükümdarın otoritesine vurgu yapmak için kullanılmıştır. Büyük Selçuklularda kubbeli mekanlar hem tek mekan-tek kubbeli camilerde, hem de açık avlulu ve eyvanlı camilerde benzer mekan anlayışı ve yapım tekniğine sahiptir. Dini yapılarda kubbe kullanımı Orta Asya ve İran'da İslamiyet öncesinde görülmektedir. Ancak, kubbe kullanımı Orta Asya'da süreklilik gösterirken İran'da İslamiyet sonrası erken dönemlerde görülmemektedir. Kubbe kullanımının Orta Asya'da süreklilik arzetmesinin nedeni Karahanlılarda olan mezar yapısı geleneğinin devamıdır. Mezar yapıları İslamiyet sonrası hem müslüman, hem de gayri müslim Türkler tarafından inşa edilmiştir. Aynı türbe mimarisi Karahanlılar döneminde tek mekan-tek kubbeli camilere yansımış, Büyük Selçuklulardan itibaren de tek mekan-tek kubbeli camilerde devam etmiştir. Ayrıca bu kubbeli yapılar açık avlulu ve eyvanlı camilerde hem bağımsız, hem de bir bütün halinde kullanılmaya başlanıp gelişerek devam etmiştir. Anahtar Kelimeler : Kubbe, Orta Asya, İran, Büyük Selçuklu, Cami, Mezar
Özet (Çeviri)
Throughout the history of architecture in different cultures, the use of dome in architectural monuments has been shown great interest. According to researchers the architectural concept of the dome had inspired from the tent and tomb architecture of Central Asian nomadic peoples. From the ancient ages to nowadays religious buildings have been adopted by different cultures and it's architectural development have been supported by various religion members. Also in Islam, the rulers and caliphs were desiring so perfect and excellent mosques in comparing with other buildings. By the time coming Seljuks after Islam, the architecture of mosques had been reached great innovation in terms of plan, technique and form. The properties of this innovations can be seen by adding the central yard and domed space in mosque architecture. The use of the domed space in mosques which was pervaded in Seljuk period was utilizing for emphasize the mihrab sanctity and the sovereign authority. This domed spaces both in one roomed-one domed mosques and mosques with open courtyard and iwan have the same spatial cognizance, structure, plan and construction technique. The use of domed space in religious buildings had been seen in pre-Islamic era in Central Asia and Iran. Although the use of dome in architectural monuments in Central Asia had a continuity aspects also after Islam, it was not the same status in Umyyad and Abbasid's Iran. The cause of continuous use of dome in Central Asia architecture also after Islam is the circumstance of traditional tomb architecture of Turkish Qarakhanids. After islam this traditional tomb builings of Turks was constructed both by Muslims and non-Muslims peoples and the architectural concept of these buildings effected the one roomed-one domed mosques in Qarakhanid architecture as well as Great Seljuk architecture. Furthermore in Great Seljuks era this domed spaces used 1. as a whole and 2. as unattached form in mosques with open courtyard and iwan. Key Words : Dome, Central Asia, Iran, Great Seljuks, Mosque, Tomb
Benzer Tezler
- Menteşe Beyliği mimarisi 1. (metin)
Başlık çevirisi yok
REMZİ DURAN
Doktora
Türkçe
1995
Sanat TarihiDokuz Eylül Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF.DR. HAKKI ÖNKAL
- Çankırı (Merkez ilçe ve köyleri) Türk Dönemi mimari eserleri
Architectural monuments of the Turkish Period in the Çankırı province (Central towns and villages)
BETÜL ÖZCAN BALKIR
- İsfahan'da Büyük Selçuklu ve İlhanlı dönemi mimari eserleri
Historical monuments of Saljukid and Ilkhanid period in Isfahan
KEMAL ÖZKURT
Doktora
Türkçe
2005
Sanat TarihiYüzüncü Yıl ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. MEHMET TOP
- Büyük Selçuklu cami mimarisinde alçı süsleme
Stucco ornaments in great Seljuk mosque architecture
KAMRAN SOKHANPARDAZ
Doktora
Türkçe
2020
Sanat TarihiOndokuz Mayıs Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YILMAZ CAN