Geri Dön

Büyük Selçuklu camilerinde kubbeli mekan kullanımı ve köken araştırması

The use of domed space and it's resource research in Great Selcuk mosques

  1. Tez No: 472735
  2. Yazar: ARASH KAZEMIVAND NIAR
  3. Danışmanlar: PROF. DR. CEMİLE NAKIŞ KARAMAĞARALI
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Mimarlık, Architecture
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2016
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Gazi Üniversitesi
  10. Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 166

Özet

Kubbenin kullanımına mimarlık tarihi boyunca değişik kültürlerin mimari yapılarında rastlanmıştır. Kubbenin konsepti araştırmacılara göre milattan önce Orta Asya göçebe halklarının mezar ve çadır yapılarından esinlenmektedir. M.Ö 10.yüzyıldan günümüze kadar dini yapılar çeşitli kültürler tarafından benimsenmiş ve bu yapıların mimari gelişimi çeşitli dinlerin mensupları tarafından desteklenmiştir. İslam dininde de hükümdarlar ve halifeler, sanatsal açıdan camilerin diğer yapı türlerine göre daha zengin ve kusursuz olmasını istemişlerdir. İslamiyet sonrası Büyük Selçukluların gelişiyle birlikte camiler, plan şeması, inşa tekniği ve biçimsel açıdan büyük değişikliklere uğramıştır. Bu değişikliklerin başta geleninin camilere kubbeli mekan ve merkezi avlunun eklenmesi olduğu söylenebilir. Büyük Selçuklu mimarisinde camilerde yaygınlaşmaya başlayan mihrap önü kubbeli mekan, mihrabın kutsallığına ve hükümdarın otoritesine vurgu yapmak için kullanılmıştır. Büyük Selçuklularda kubbeli mekanlar hem tek mekan-tek kubbeli camilerde, hem de açık avlulu ve eyvanlı camilerde benzer mekan anlayışı ve yapım tekniğine sahiptir. Dini yapılarda kubbe kullanımı Orta Asya ve İran'da İslamiyet öncesinde görülmektedir. Ancak, kubbe kullanımı Orta Asya'da süreklilik gösterirken İran'da İslamiyet sonrası erken dönemlerde görülmemektedir. Kubbe kullanımının Orta Asya'da süreklilik arzetmesinin nedeni Karahanlılarda olan mezar yapısı geleneğinin devamıdır. Mezar yapıları İslamiyet sonrası hem müslüman, hem de gayri müslim Türkler tarafından inşa edilmiştir. Aynı türbe mimarisi Karahanlılar döneminde tek mekan-tek kubbeli camilere yansımış, Büyük Selçuklulardan itibaren de tek mekan-tek kubbeli camilerde devam etmiştir. Ayrıca bu kubbeli yapılar açık avlulu ve eyvanlı camilerde hem bağımsız, hem de bir bütün halinde kullanılmaya başlanıp gelişerek devam etmiştir. Anahtar Kelimeler : Kubbe, Orta Asya, İran, Büyük Selçuklu, Cami, Mezar

Özet (Çeviri)

Throughout the history of architecture in different cultures, the use of dome in architectural monuments has been shown great interest. According to researchers the architectural concept of the dome had inspired from the tent and tomb architecture of Central Asian nomadic peoples. From the ancient ages to nowadays religious buildings have been adopted by different cultures and it's architectural development have been supported by various religion members. Also in Islam, the rulers and caliphs were desiring so perfect and excellent mosques in comparing with other buildings. By the time coming Seljuks after Islam, the architecture of mosques had been reached great innovation in terms of plan, technique and form. The properties of this innovations can be seen by adding the central yard and domed space in mosque architecture. The use of the domed space in mosques which was pervaded in Seljuk period was utilizing for emphasize the mihrab sanctity and the sovereign authority. This domed spaces both in one roomed-one domed mosques and mosques with open courtyard and iwan have the same spatial cognizance, structure, plan and construction technique. The use of domed space in religious buildings had been seen in pre-Islamic era in Central Asia and Iran. Although the use of dome in architectural monuments in Central Asia had a continuity aspects also after Islam, it was not the same status in Umyyad and Abbasid's Iran. The cause of continuous use of dome in Central Asia architecture also after Islam is the circumstance of traditional tomb architecture of Turkish Qarakhanids. After islam this traditional tomb builings of Turks was constructed both by Muslims and non-Muslims peoples and the architectural concept of these buildings effected the one roomed-one domed mosques in Qarakhanid architecture as well as Great Seljuk architecture. Furthermore in Great Seljuks era this domed spaces used 1. as a whole and 2. as unattached form in mosques with open courtyard and iwan. Key Words : Dome, Central Asia, Iran, Great Seljuks, Mosque, Tomb

Benzer Tezler

  1. Menteşe Beyliği mimarisi 1. (metin)

    Başlık çevirisi yok

    REMZİ DURAN

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    1995

    Sanat TarihiDokuz Eylül Üniversitesi

    İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı

    PROF.DR. HAKKI ÖNKAL

  2. Çankırı (Merkez ilçe ve köyleri) Türk Dönemi mimari eserleri

    Architectural monuments of the Turkish Period in the Çankırı province (Central towns and villages)

    BETÜL ÖZCAN BALKIR

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2018

    MimarlıkGazi Üniversitesi

    Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HAKKI ACUN

  3. Kayseri Kölük Camii ve medresesi

    Başlık çevirisi yok

    ARZU ÖZBİDECİLER

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    1996

    Sanat TarihiHacettepe Üniversitesi

    PROF.DR. BEYHAN KARAMAĞARALI

  4. İsfahan'da Büyük Selçuklu ve İlhanlı dönemi mimari eserleri

    Historical monuments of Saljukid and Ilkhanid period in Isfahan

    KEMAL ÖZKURT

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2005

    Sanat TarihiYüzüncü Yıl Üniversitesi

    Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı

    Y.DOÇ.DR. MEHMET TOP

  5. Büyük Selçuklu cami mimarisinde alçı süsleme

    Stucco ornaments in great Seljuk mosque architecture

    KAMRAN SOKHANPARDAZ

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2020

    Sanat TarihiOndokuz Mayıs Üniversitesi

    İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. YILMAZ CAN