Kırgız Türkçesi yazı dilinin oluşum süreci (19.yy. sonu 20.yy başı)
Kyrgyz written language formation process (The end of 19th century-the begi̇nni̇ng of the 20th century)
- Tez No: 481425
- Danışmanlar: PROF. DR. GÜLŞEN SEYHAN ALIŞIK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2017
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 1051
Özet
1924 yılında Kara-Kırgız Özerk bölgesinin kurulmasıyla birlikte söz konusu bölgenin resmî yazı dili haline getirilen Kırgız yazı diline ait dil özellikleri bu tarihten önce 19. yüzyılda itibaren bir kısım metinlerde görülmeye başlamıştır. Gerek Türkiye'de gerek Kırgızistan'da bu Kırgız Türkçesinin bir yazı dili haline getiriliş süreci konusunda kapsayıcı bir çalışma yapılmamıştır. Bu çalışmanın amacı 19. yüzyılın sonlarından başlamak suretiyle Kırgız yazı dilinin 1928 yılında Kara-Kırgız Bölgesinin Latin alfabesine geçtiği süreye kadar olan zaman dilimindeki kuruluş aşaması bilimsel olarak tahlil edilmesidir. Kırgız Cumhuriyeti Milli İlimler Akademisi, Kırgızistan Milli Kütüphanesi, Saint Petersburg'da bulunan Rusya Milli Kütüphanesindeki arşiv kaynakları ve ilgili eserler taranarak döneme ilişkin bilgi ve belgelere mümkün olduğunca ulaşılmış, döneme ilişkin değerlendirmeler bu süreçte elde edilen verilere dayandırılmak suretiyle yapılmıştır. Kırgız yazı dilinin ilk örnekleri olarak kabul edilebilecek nitelikte eserlerin dil incelemesi yapılmış böylece yazı dilinin oluşumundaki iç ve dış dinamikler ortaya konulmuştur. Bunun yanı sıra dilin kurulmasına katkısı ve etkisi olan kişiler ile sosyal ve siyasî hadiseler de irdelenmiş, yazı dilinin en önemli unsurları olan imla, alfabe ve terminolojinin de tarihsel süreç içinde geçirdiği değişimler analiz edilmiştir. Elde edilen sonuçlar, Kırgız Türkçesinin Sovyetler Birliğinin kurulmasından daha önce eserlerde kullanılmaya başlandığını, özellikle Ceditçilik döneminde Kırgız aydınlarının Türk dünyası ile bilimsel, edebî ve siyasî olarak ciddî bir etkileşim içinde olduklarını ve incelenen eserlerden de anlaşılacağı üzere bu etkileşimin yazı dilinin gelişim seyrine tesir ettiğini göstermektedir. Ancak Sovyetler Birliğinin kurulması ile Kırgız yazı dilinin farklı bir seyir izlemeye başladığı anlaşılmaktadır.
Özet (Çeviri)
The characteristics of Kyrgyz language, the language that is accepted as the official written language of the Kara-Kirghiz Autonomous Oblast in 1924 upon its foundation, had been seen in some texts even before its acceptance, since nineteenth century. There has not been made an inclusive study on the process of making the Kyrgyz language a written language neither in Turkey nor in Kyrgyzstan. This study intends to analyze the establishing stage of Kyrgyz written language from the late nineteenth century until the oblast started to use the Latin alphabet in 1928. The archival documents and relevant works in National Academy of Sciences of the Kyrgyz Republic, National Library of Kyrgyzstan and National Library of Russia in St. Petersburg were scanned and information on the era was gathered, the evaluation of the era was conducted by using the data that had been gathered. A linguistic analysis of the works that could be seen as first instances of Kyrgyz written language was conducted in order to express the internal and external dynamics during the establishment of written language. In addition, the people, social and political incidents that contribute and affect the establishment were examined, along with the alterations of the most important elements of written language – orthography, alphabet and terminology-that have occurred through time. The results obtained show that the Kyrgyz language had been used before the foundation of the Soviet Union, particularly during the Jadidism era,Kyrgyz intellectuals were in a significant scientific, literary and political interaction with Turkic world and as can be understood from works examined, this interaction affected the course of the progress of written language. However, it is deduced that the course of Kyrgyz written language alteredwith the foundation of the Soviet Union.
Benzer Tezler
- 'uzak Col' romanı örneğinde 1930'lu yıllarda Kırgız yazı dili üzerine bir inceleme
A study on the Kyrgyz written language in the 1930s like on the case of the 'uzak col' novel
HİLMİ GÜLENAY
Doktora
Türkçe
2024
DilbilimNiğde Ömer Halisdemir ÜniversitesiAvrasya Araştırmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HİKMET KORAŞ
- Çağatay ve Kırgız Türkçesi sözlüklerinde sosyal ve kültürel yaşam
The social and cultural life in chagatai and Kyrgyz Turkish dictionaries
BURCU SARIKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimPamukkale ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BİLGE ÖZKAN NALBANT
- Çağdaş Kıpçak Türkçesinde dil bilgilik ses olayları
Grammatical phonology in Contemporary Kipchak Turkish
FERHAT BEKTAŞ
Doktora
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERDAL ŞAHİN
- Osmanaalı Sıdık Uulu'nın eserleri örneğinde geçiş dönemi Kırgızcası
Transitional Kyrgyz language in the works of Osmanaali Sidik Uulu
MEDER SALİEV
Doktora
Türkçe
2019
DilbilimNiğde Ömer Halisdemir ÜniversitesiAvrasya Araştırmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HİKMET KORAŞ
- Тема: кыргыз жана тҥрк тилдеринде сҥйлөмдҥн классификациясы
Başlık çevirisi yok
TURSUNBAEVA AYJAMAL
Yüksek Lisans
Kırgızca
2011
DilbilimKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiDilbilim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DANIŞMAN YOK