Bilişsel esneklik eğitim programının lise öğrencilerinin bilişsel esneklik ile algılanan stres düzeylerine ve stresle başa çıkma tarzlarına etkisi
The effects of a cognitive flexibility education program on high school students' cognitive flexibility, perceived stress levels and coping styles
- Tez No: 485634
- Danışmanlar: PROF. DR. MERAL ATICI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Bilişsel esneklik, algılanan stres, başa çıkma tarzları, Cognitive flexibility, perceived stress, coping styles
- Yıl: 2017
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Çukurova Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 201
Özet
Bu araştırmanın genel amacı, Bilişsel Davranışçı Kuramlar çerçevesinde geliştirilen Bilişsel Esneklik Psikoeğitim Programı'nın lise öğrencilerinin bilişsel esneklik ve algılanan stres düzeylerine ve stresle başa çıkma tarzlarına etkisini ve bu etkinin uzun süreli kalıcılığını incelemektir. Araştırmanın deney grubunda bulunan öğrencilere, Bilişsel Davranışçı Terapi kuramlarına dayalı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen, bilişsel esnekliği arttırmaya yönelik, 12 oturumluk Bilişsel Esneklik Psikoeğitim Programı uygulanmıştır. Kontrol grubuna ise herhangi bir deneysel işlem yapılmamıştır. Deney grubu öğrencileri ile 12 hafta boyunca haftada bir olmak üzere ortalama 50 dakika bir araya gelinmiştir. Araştırmanın nicel verileri Martin ve Rubin (1995) tarafından geliştirilen 'Bilişsel Esneklik Ölçeği', Cohen, Kamarck ve Mermelstein (1983) tarafından geliştirilen 'Algılanan Stres Ölçeği' ve Folkman ve Lazarus (1980) tarafından geliştirilen Başa Çıkma Yolları Envanterini (Ways of Coping Inventory) esas alarak, Şahin ve Durak (1995) tarafından geliştirilen 'Stresle Başa Çıkma Tarzları Ölçeği' aracılığıyla elde edilmiştir. Araştırma kapsamında, Bilişsel Esneklik Ölçeğinin lise formunun geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılmıştır. Söz konusu ölçekler deney ve kontrol grubu öğrencilerine öntest, sontest ve izleme ölçümleri olarak uygulanmıştır. Deneysel programa katılan 15 öğrenci (7 erkek 8 kız) bu ölçeklerden alınan puanlara (M= 48.00; Q= 5) göre belirlenmiştir. Araştırmanın nicel verilerinin analizinde SPSS 23 paket programı kullanılmıştır. Deney grubu ile uygulamaların bitiminden 1 hafta sonra sontest, 2.5 ay sonra ise izleme ölçümleri gerçekleştirilmiştir. Elde edilen nicel verilerin analizinde Mann Whitney-U Testi ve Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi kullanılmıştır. Araştırmanın nitel verileri araştırmacı tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış Genel Değerlendirme Formu ile elde edilmiştir. Nitel verilerin analizinde içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Nitel veriler oturumlar bittikten iki hafta sonra toplanmıştır. Yapılan nitel ve nicel analizler sonucunda deney grubunda yer alan öğrencilerin, bilişsel esneklik düzeylerinin ve Kendine Güvenli Yaklaşım, İyimser Yaklaşım gibi daha olumlu stresle başa çıkma stratejilerinin kullanımlarının kontrol grubundakilere göre arttığı; algılanan stres düzeylerinin ve Çaresiz Yaklaşım kullanımlarının da kontrol grubundakilere göre azaldığı bulunmuştur. Yapılan izleme çalışmaları sonucunda, bu etkinin bilişsel esneklik düzeyinde, kendine güvenli yaklaşım ve iyimser yaklaşım stratejilerinde kalıcı olduğunu gösterirken, algılanan stres düzeyi ve çaresiz yaklaşım stratejilerinde uzun süreli olmadığını göstermiştir. Bunun yanı sıra uygulanan programın Sosyal Destek Arama ve Boyun Eğici Yaklaşım stratejileri üzerinde etkili olmadığı da elde edilen bulgular arasındadır. Elde edilen bulgular, araştırmacı tarafından geliştirilen Bilişsel Esneklik Psikoeğitim Programı'nın öğrencilerin bilişsel esneklik düzeylerinin ve olumlu başa çıkma stratejilerini kullanımlarının artmasında, algılanan stres düzeylerinin ve bazı olumsuz başa çıkma stratejilerini kullanımlarının azalmasında kısmen etkili olduğunu göstermektedir.
Özet (Çeviri)
The general aim of this study was to examine the effects and long-term sustainability of the Cognitive Flexibility Psycho-Educational Program, which was developed by the researcher based on cognitive behavior theories, on high school students' cognitive flexibility, perceived stress levels and coping styles. The twelve-session Cognitive Flexibility Psycho-Educational Program was applied to an experimental group of high-school students with the aim to improve their cognitive flexibility. The program was implemented over the course of twelve weeks with each session lasting about 50 minutes. The control group hasn't attended any program. The quantitative data of the study was collected using the Cognitive Flexibility Scale, which was developed by Martin and Rubin (1995), the Perceived Stress Scale developed by Cohen, Kamarck and Mermelstein (1983) and the Coping Styles Inventory which was developed by Şahin and Durak based on the Methods of Coping Inventory developed by Folkman and Lazarus (1980). In the process of this study, the researcher adapted the reliability and validity studies of the Cognitive Flexibility Scale to the context of high school students as opposed to university students. The given scales and inventories were applied to both the control and experimental group as a pre-test, post-test and follow-up. The fifteen students in the experimental group were selected based on their scores from these scales. The quantitative data of the study was analyzed with SPSS 23. The qualitative data of the study was obtained using a semi-structured General Assessment Form, which was developed by the researcher. Content analysis was used to analyse the qualitative data. A post-test was applied to the experimental group one week following the completion of the program and a follow-up test was applied ten weeks after that. The qualitative data was collected two weeks after program completion. The quantitative data was analyzed using the Mann Whitney U Test and the Wilcoxon Signed Rank Test. According to result of qualitative and quantitative analysis, the students in the experimental group were found to possess higher level of cognitive flexibility levels and to be better at using positive coping approaches, such as self-confidence and optimism, than the students in the control group. Also, their perceived stress levels and usage of the helpless approach decreased compared to the control group. The results of the follow-up test revealed that the effects of the program dissipated over time. Additionally, the applied program was not effective in the seeking social support and submissive approaches. The study findings suggest that the Cognitive Flexibility Psycho-Educational Program ultimately increased students' cognitive flexibility levels and positive coping strategy usage while it was only partially influential on decreasing their perceived stress and specific negative coping strategy usage in the short-term.
Benzer Tezler
- Bilişsel davranışçı yaklaşım temelli psikoeğitim programının lise öğrencilerinin sınav kaygısı, bilişsel esneklik ve dikkat düzeylerine etkisi
The effect of a cognitive behavior-based psycoeducation program on exam anxiety, cognitive flexibility and attention levels of high school students
ÖMER FARUK ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Eğitim ve ÖğretimHasan Kalyoncu ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ CEMRE ERTEN TATLI
- Özel yetenekli ergenlerde kariyer kararsızlığına ilişkin bir model testi ve kariyer kararsızlığı psikoeğitim programının etkisinin incelenmesi
A model test on career indecision in gifted adolescents and investigation of the effect of career indecision psychoeducation program
OSMAN GÖNÜLTAŞ
Doktora
Türkçe
2023
PsikolojiBurdur Mehmet Akif Ersoy ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET ALİ ÇAKIR
- Ergenlerde psikolojik sağlamlık ile bilişsel esneklik ve duygusal özerklik arasındaki ilişkinin incelenmesi
Examining the relationship between psychological resilience, cognitive flexibility and emotional autonomy in adolescents
MERVE KARATAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
PsikolojiAkdeniz ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA USLU
- Üstbilişsel ve bilişsel esneklik becerilerinin öğretmenlik mesleki yeterliliklerini yordama gücü
The predictive role of metacognitive and cognitive flexibility skills on professional teaching qualifications
ZUHAL BAŞPINAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Eğitim ve ÖğretimAnadolu ÜniversitesiTemel Eğitim Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EMİNE AYSIN ŞENEL
- Konya ili tarımsal sanayi işletmelerinde yenilik yönetimi uygulamalarının analizi
Analysis of innovation management practices in agro-industrial enterprises in Konya province
GÜRHAN ÖZAYDIN
Doktora
Türkçe
2022
EkonomiSelçuk ÜniversitesiTarım Ekonomisi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MİTHAT DİREK