XVII.-XVIII. yüzyıl metinlerinde kelime grupları
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 4895
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MERTOL TULUM
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1988
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 143
Özet
ÖZET Aynı cinsten iki kelimenin arka arkaya gelerek kur duğu tekrar grupları, genelde kuvvetlendirme, çokluk, de vamlılık gibi fonksiyon icra ederken, eşmanalı, zıtmanalı ve ilaveli tekrarlar olarak karşımıza çıkıyor. Tekrarlar Türkçe, Arapça, Farsça veya bunların karışı mı kelimelerle kurulabiliyor. Bağlama grubu ise, bağlama edatları ile yapılıp, ve, ile, ilâ (...den...'e kadar ) şeklinde, unsurları birbir lerine bağlıyorlar. Birleşik isimler ise, bir nesnenin ismi olmak üzere yanyana gelen birden fazla ismin meydana getirdiği kelime grubudur. Bunlar aynı zamanda karşımıza yeni bir kavram oluşturarak çıkarlar. Bunlar : a. îsim tamlaması kalıbında birleşik kelimeler; b. Sıfat tamlaması kalıbında birleşik kelimeler; c. Zarf grubu kalıbında birleşik kelimeler. Bir şahıs ismiyle bir unvan veya akrabalık isimleri nin meydana getirdiği kelime grubuna ise, asıl birleşik isimler, diyoruz. Bu grup eksiz bir birleşimdir, önce i- sim, sonra akrabalık veya unvan ismi gelir. Asıl unvan grubu ise, bir isimle bir unvan, akrabalık veya ta'zim bildiren bir kelimenin meydana getirdiği grup tur. Osmanlı toplumu için unvanlar veya ta'zim kelimeleri oldukça fazla yer tuttuğu için, bu grup oldukça geniş yer alır. Bazen de rütbe, makam, bildiren bir kelime veya keli me grubu ile bir unvan grubunun müştereken kurduğu birle şik isimler de vardır. Aynı resmi ta'zim lâkabını veya rütbeyi taşıyan kimseler, emekli olmaları halinde kendile riyle aynı makamı kullanmış, aynı rütbeyi kazanmış kişi lerden ayır edilmek için, bir de unvan grubu eklenerek128 konuya açıklık getirilirdi. Gümrük Emini Hasan Ağa; Gîü'irük Emini Meşhur Hasan Ağa, gibi. Osmanlı toplumunda soyadının olmayışı kişinin nesebi ne bağlılıkla anılmasını doğurmuştur. Bilinen en eski de deden gelen ad, diğer nesillerin, tanınmasına ışık tutmuş tur, önceleri bu şekil için, zade, bin, ibn, gibi kelime ler kullanılırken, bugı“n özellikle Anadolu'da soyadlarma eklenen oğlu kelimesi de, eskiden de revaçta olan bir kün ye unsuru idi. Bu grup bir isim veya birleşik isimle ona bağlı zade, ibni, oğlu gibi Arapça, Farsça ve Türkçe şekillerden olu şur ki, buna künye bildiren sıfat takımı diyoruz. Yine bu grubu kuran kelimeler arasında birader ve kayın' ı da gör mekteyiz. Yine Osmanlı toplumunda rütbe ve makamın yanında lâ kaplar da, mühim yer tutardı. Bugünkü toplumun bile vaz geçemediği lâkap unsuru, kişiyi bazı yönlerden niteleyen bir raümeyiz vasıf karekteri taşır. Dolayısıyla lakap ki şiyi fizikî özellik, huy, tabiat, mensup olduğu millet, halk içindeki itibarı, ilmî seviyesi, bedeni hüner veya kusur, fevkalade meslekler yönüyle tanıtan bir sıfat du rumunda kullanılmıştır; Abaza Mehmed Ağa, Arnavud Kara Osman, Çatalbaş Ahmed Paşa, Hâin Ahmed Paşa, Helvacı Mehmed, Köse Mihal, Serhoş İbrahim Paşa, Türk Ömer Efendi, Yiri Abdurrahman vb. Türkçede kaide olarak asıl unvan unsurunun isimden sonra geldiğini biliyoruz. Fakat zamanla dilimize yabancı tertiplerin girmesiyle, Sultan Orhan, Sultan Selim, Şehza de Murad, Şah îsmâil gibi şekillerin varlığını da görürüz. Bunlara aksi tertipte unvan öbekleri diyoruz. Dilimizde sayılar üç şekilde karşılanmaktadır: a. Tek kelime ile; b. Sıfat tamlaması ile; c. Sayı grubu ile.129 Sayı grubu da, küçük sayı ve büyük sayı olmak üzere iki unsurdan meydana gelir. Eğer küçük sayı önde olursa sı fat tamlaması; iki yüz gibi, büyük sayı önde olursa sayı grubunu meydana getiriler. Her ikisi de önünde oldukları nesneyi sayı yönüyle nitelerler. îsnat grupları işe, biri diğerine isnat edilen iki un surdan meydana gelirler. Genelde bir partisip grubunun kı saltılmışı gibi görünürler. Bu yüzden bir kısaltma grubu saymak mümkündür. Akkuzatif grubu ise, akkuzatifli bir isim unsuru ile onun arkasından gelen bir isimle kurulan gruptur. İkinci unsur, isimle yapılan bir birleşik fiilin isim kısmı olur. ve dolayısıyla geçişli fiil ifadesi taşır. Bu grup da, bir ”olan" düşmüş kısaltma grubu gibidir. Keza bulunma ve ayrılma halleriyle bir isim unsurunun konduğu gruplar da lokatif ve ablatif gruplarıdır. Ablatif grubunun unsurlarından bazısı isim, bazısı yer ismi olabilir. Fiil grubu ise, fiil isimleri üzerine kurulan kelime grubudur. Fiil isimleri en sonda bulunur. Cümle dışı unsurlardan ise, ünlem grubunu saymak müm kündür. Genelde bre, be gibi ünlem kelimeleri üzerine ku rulur. Kelime grupları, cümlede isim, sıfat, zarf olarak kul lanılırken, ismin fiil, nesne, yer tamlayıcısı şekillerin - de de kullanılırlar. Tekrar grupları genelde zarf, bağlama grubu, fiil, hal ekleriyle yer tamlayıcısı veya nesne ya hut zarf veya yüklem ismi olarak kullanılırlar. Birleşik isimler genelde ismin her halinde, unvan g- rupları genelde fail. esas oümak üzere ismin halleriyle di ğer şekillerde kullanılırlar. Çayı grupları e a yaygın şekilde isim tamlaması veya sıfat tamlamasının tamlayan unsuru olarak kullanılırlar. Fiil grubu genelde fail, zarf grubu sıfat olarak kul lanılırlar.
Özet (Çeviri)
Özet çevirisi mevcut değil.
Benzer Tezler
- Mezâkî Divanı sözlüğü [bağlamlı dizin ve işlevsel sözlüğü]
Dictionary of Mezaki's Divan [contextual index and functional dictionary]
METE BÜLENT DEGER
Doktora
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSMAİL HAKKI AKSOYAK
- Çeviri yazılı gramer ve sözlüklere göre XIX. yüzyıl Osmanlı Türkçesi fonetiği
19th Ottoman Turkish phonetics according to the transcription grammar and dictionaries
MUHAMMED DORUK
Doktora
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ARGUNŞAH
- Ali Halife'nin Enîsü'l-Münḳatıʿîn adlı eseri üzerinde dil incelemesi (Giriş- inceleme- sözlük- özel adlar dizini- metin)
Language study on Ali Halife's work named Enîsü'l-Münḳatiʿîn (Introduction-review-dictionary-proper- names index - text)
İSA BALDEMİR
Doktora
Türkçe
2023
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET NAİM ÇİÇEKLER
- Geleneksel İstanbul konutunda çıkma
Projections in the traditional İstanbul houses
V. GÜL CEPHANECİGİL
- Osmanlı Türkçesi metinlerinde dil ve imla (XVI. , XVII. ve XVIII. yüzyıl)
Language and ortography in Ottoman manuscripts (written in XVI. , XVII. and XVIII centuries)
AZİZ GÖKÇE
Doktora
Türkçe
2002
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF.DR. HAMZA ZÜLFİKAR