Türkiye'nin toplumsal metabolizması: Metal ve metal dışı madenlerin metabolik profili
Social metabolism of Turkey: Metabolic profile of metallic and nonmetallic minerals
- Tez No: 490742
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET YETİŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sosyoloji, Sociology
- Anahtar Kelimeler: Toplumsal metabolizma, madde akış hesabı, metabolik profil, yurt içi madde tüketimi, metabolik hız, social metabolism, material flow analysis, metabolic profile, domestic material consumption, metabolic rate
- Yıl: 2018
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sosyal Çevre Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 236
Özet
Toplum ve doğa ilişkisini açıklamaya çalışan toplumsal metabolizma, biyolojik anlamıyla analoji kurularak toplum veya ekonomilerin bir metabolizması olduğunu varsayar. Toplumların, madde girdilerini doğadan alırken çıktılarının doğaya dönmesini sağlayan ve bunu sürdüren enerji ve madde akışını organize etme biçimleri vardır. Bu tez kapsamında toplumsal metabolizma yaklaşımı hesaplama yöntemi Madde Akış Hesabı (MAH) kullanılarak 1960-2015 döneminde Türkiye'nin metal, metal dışı madenler ve bunların toplamına yönelik metabolik profili incelenmiştir. MAH göstergeleri ile Türkiye'nin metal ve metal dışı madenlerinin Yurt İçi Çıkarım (YÇ), Doğrudan Madde Girdisi (DMG), İthalat, İhracat, Fiziksel Ticaret Dengesi (FTD), Yurt İçi Madde Tüketimi (YMT) hesaplanmıştır. Madde akışlarında bu göstergelerin artış ve azalış eğilimlerinin Türkiye ekonomik tarihi dönemleriyle 1962-1976, 1977-1979, 1980-1988, 1989-1997, 1998-2009 uyum içinde olduğu görülmüştür. Ekonomik durgunluklar, krizler döneminde metabolik hız düşerken ekonomik büyümenin yükseldiği dönemlerde yükselişler gözlenmiştir. Tezde fiziksel veriler kullanılarak yapılan analizin, iktisadi ve parasal verilerle yapılan analizle desteklendiği görülmüştür. 1962-1976 arası metabolik hız artarken, 1977-1979 arası düşüş göstermiş, 1980-1988 arası genel artış eğilimi göstermiş ve 1989'dan 2015'e kadar 1994, 2001, 2008-2009 kriz dönemlerinde azalması dışında sürekli artış eğilimi göstermiştir. Metabolik hız, metal madenler, metal dışı madenler ve toplam madenler açısından 1960 yılı için sırasıyla 0,17 ton/kişi, 1,14 ton/kişi ve 1,31 ton/kişi ton ve 2015 yılı için sırasıyla 0,63 ton/kişi, 8,75 ton/kişi ve 9,39 ton/kişi olarak hesaplanmıştır. Çalışmada FTD göstergesi ile dış kaynaklara olan bağımlılık fiziksel olarak ölçülmüştür. Metal madenler açısından 1960-2015 yılları pozitif değerlerle dış kaynaklara olan bağımlılık tespit edilmiştir. Metal dışı madenlerde ise Türkiye 1982, 1984-1989, 1994, 2001-2015 yıllarında net ihracatçı konumundadır, bu yıllar dışında ithalatçı konumundadır. Bu durum metal dışı madenler ve metal madenler toplamında da 1988, 2004 ve 2010-2014 yılları hariç pozitif FTD değerleriyle net ithalatçı durumu ortaya koymuştur. Yakın dönem için AB ülkeleriyle karşılaştırma yapılmış ve Türkiye'nin metabolik hızının 2010'da AB ülkeleri ortalaması altında iken 2014'te metabolik hızının AB ülkeleri ortalamasının üzerine çıktığı tespit edilmiştir. Bir diğer önemli sonuç ise ekonomik olarak gelişmekte olan Türkiye'nin GSYH/kişi ve YMT/kişi arasındaki ilişkiye bakıldığında ekonomik gelişimi kaynak tüketimi ile korelasyon göstermesidir, böylece GSYH/kişi göstergesi artışının madde tüketimi ile eşleştiği tespit edilmiştir. Çalışılan dönemdeki nüfus yoğunluğu artışı ve diğer taraftan metabolik hızın sürekli artış eğilimi kaynaklar üzerindeki baskı ve ekosistemde bozulmaların artacağını ima etmektedir. Gelişmekte olan Türkiye'nin sürdürülebilirliğinin sağlanması için planlama politikalarında Türkiye'nin metabolik profilinin tüm madde grupları için takip edilmesinin, MAH yönteminin Ulusal Hesaplama Sistemi'nin bir parçası haline gelmesinin, kaynak kullanımı ve verimliliğine ilişkin göstergelerin izlenmesinin faydalı olacağı sonucuna varılmıştır.
Özet (Çeviri)
Social metabolism describing the society-environment relation assumes that the societies or the economies has a metabolism by drawing analogy with its biological usage. Societies organize the sustainability of their material and energy flow that ensures to get materials' input from the environment and return outputs to the environment. In this study Material Flow Accounting (MFA) methodology of social metabolism was used to investigate the metabolic profile of Turkey for the period 1960-2015 for metal and non-metal ores. Domestic Extraction (DE), Imports, Exports, Direct Material Input (DMI), Domestic Material Consumption (DMC), Physical Trade Balance (PTB) indicators were calculated. Material flows were observed in parallel with the Turkish economical historical classification 1962-1976, 1977-1979, 1980-1988, 1989-1997, 1998-2009 through these indicators' trends. The analysis of this study in physical terms is supported by the economic analysis in monetary terms. Metabolic rate decreased with the economic recession and crisis while increasing in economic growth periods. In 1962-1976 period metabolic rate was increased, 1977-1979 it decreased, 1980-1988 period showed an increasing trend and for 1989-2015 period except the crisis 1994, 2001, 2008-2009 metabolic rate continually increased. Metabolic rate for 1960 was calculated as 0,17 tonnes/capita, 1,14 tonnes/capita and 1,31 tonnes/capita for metal, non-metal ores and their sum, respectively. Dependence on outsourcing was physically analyzed with the indicator PTB. For the studied whole period metal ores showed dependence on outsourcing. For non-metal ores Turkey was observed as a net exporter in 1982, 1984-1989, 1994, 2001-2015, these years as a net importer. For the total of the ores except 1988, 2004, 2010-2014 FTD was positive implying that the imports are bigger than exports. Turkey's metabolic rate were under the average of EU countries in 2010 whereas higher in 2014 according to DMC/capita comparison. The other important result of this study was the highly correlated relation between DMC/capita and GDP/capita, showing that economic growth couples with material consumption. For the studied period continuous growth trend of population density and also metabolic rate implies the growth of pressures on resources and degradation of the ecosystem. It is concluded that metabolic profile for all the materials should be analyzed and followed, MFA methodology should be a part of National Accounting System, resource usage and resource efficiency indicators should be accounted for sustainable development of the developing country Turkey.
Benzer Tezler
- Türkiye'deki yoğun insülin tedavisi alan diyabetli bireylerin karbonhidrat sayımı metodunu kullanım durumlarının HBA1C düzeylerine etkisi
The effect of using carbohydrate counting method on hba1c levels in individuals WHO have intensive insulin treatment
KÜBRA YILDIZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Beslenme ve Diyetetikİstanbul Üniversitesiİç Hastalıkları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HASAN MAHMUT İLKOVA
- Mega-projects in production of nature in Türkiye: Socio-natural metabolism of İşkencedere Valley
Türkiye'de doğanın üretiminde mega-projeler: İşkencedere Vadisi'nin sosyo-doğal metabolizması
SİMLA ŞANLI
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
MimarlıkOrta Doğu Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜVEN ARİF SARGIN
- Disease perception among mothers of children with PKU
Fenilketönüri hasta annelerinin hastalık algılamaları
ÖZGE BURGUT
Doktora
İngilizce
2014
AntropolojiYeditepe ÜniversitesiAntropoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AKİLE REŞİDE GÜRSOY
- Endemik guatr bölgesi olan Denizli ilinde, gelişigüzel iyot kullanımının tiroid volümü, troid fonksiyonları, nodül/kist oluşumu ve tiroid immünitesi üzerine olan etkisi
The Effect of random iodine salt usage on thyroid nodule/cyst formation, thyroglobulin level andthyroid immunity in Denizli, an area of endemic goitre
SEMRA SÖNMEZ
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2000
Endokrinoloji ve Metabolizma HastalıklarıPamukkale Üniversitesiİç Hastalıkları Ana Bilim Dalı