Dede Dorkut destanlarının anlambilimsel yapısı
The semantic structure of Dede Korkut epics
- Tez No: 504126
- Danışmanlar: PROF. FATMA ÖZKAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2018
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 271
Özet
Dede Korkut Destanları, on iki hikayeden meydana gelen Oğuz hikayeleri mecmuasıdır. Bugüne kadar iki nüshası tespit edilmiş olan destanların tam adı“Kitâbu'l Dedem Korkut Alâ Lisân-ı Taife-i Oğuzân'dır.”Halk kültürümüz ve edebi kaynaklarımız arasında milli bir hazine değeri taşıyan Dede Korkut Destanları ile ilgili bugüne kadar pek çok çalışma yapılmıştır. Bu çalışmada ise Dede Korkut Destanları anlambilimsel ölçütler eşliğinde değerlendirilmiştir. Gerek söz varlığı gerekse anlam olayları bakımında çok zengin olan destanlar, bugüne kadar işlenmemiş yönleri ele alınarak anlambilim açısından çözümlenmeye çalışılmıştır. Türk kültürü ve edebiyatı bakımından büyük öneme sahip olan Dede Korkut Kitabı üzerine bugüne kadar pek çok çalışma yapılmıştır. Dede Korkut Kitabı hakkındaki ilk bilimsel yayın 1815 yılında Heinrich Friedrich von Diez tarafından yapılmıştır. Dede Korkut Kitabı'nın Dresden nüshası ilk defa Kilisli Muallim Rıfat tarafından yayımlanmıştır.(1916) İki asırlık bir geçmişi olan Dede Korkut çalışmaları gerek Türkiye gerekse yurtdışında halen yapılmakta hatta bu alanda özel olarak üniversitelerde kürsüler kurulduğunu da bilmekteyiz. Tezimizin konusunu Dede Korkut Destanlarının Anlambilim bakımından incelenmesi; anlambilim teorilerinin metin üzerinde uygulanması teşkil etmektedir.Sözcük düzeyinde anlam incelemesi yapılırken; temel (göndergesel) anlam, yan anlam, ters anlam, çokanlamlılık, eşanlamlılık, eşadlılık, yakın anlamlılık, alt anlamlılık gibi temel konular incelenmiştir. Sözcük düzeyinde anlam olayları anlam kayması, anlam genişlemesi, anlam daralması, metaforlar, metonimi ve terim anlamı gibi konular araştırılmıştır. Sözcük düzeyinde anlam incelemesi yapılırken metaforlar ve eylemde görünüş, kılınış konuları ayrı başlıklar halinde detaylı olarak incelenmiştir. Kavram türleri bakımından metaforlar sınıflandırılarak; yönelmeli metaforlar, ontolojik metaforlar, kişileştirme ve kapsayıcı metaforlar metnimizden örneklerle ortaya koyulmuştur. Dede Korkut hikayelerinin tümce anlambilimi açısından görünümü tezimizin ikinci kısmını oluşturmuştur. Sözdizimi çalışmaları hakkında bibliyografik bilgi verildikten sonra bildirme ve istek kiplerinin tümceye kattıkları anlamlar, eylemlerde birleşik zaman oluşturan biçimbirimler, ulaç biçimbirimleri ve tümceye kattığı anlamlar araştırılacaktır. Devrik tümce ve anlamı yanı sıra değişik anlatım kalıpları Dede Korkut hikayelerinden örneklerle araştırılacaktır. Tezimizin amacı, Dede Korkut Destanları'nın anlambilimsel yapısının ortaya konması böylelikle sözcük ve tümce bazında tek tek incelenecek olan metnin dönemin dil hususiyetlerini yansıtması ve leksikal semantik niteliklerinin hem semantik hem de halkbilim araştırmacılarına fayda sağlamasıdır.
Özet (Çeviri)
Dede Korkut Epics is a book of Oghuz stories from twelve stories. The full name of the epics that have been identified so far is“Kitâb-ı Dedem Korkut Ala Lisan-i Taife-i Oguzâ”. Many studies have been carried out on Dede Korkut Epics which carry a national treasure value in our literature. In this study, Dede Korkut epics were evaluated in terms of semantic criteria. The legends, which are very rich in terms of meaning in the sense of the word existence, have tried to solve semantically by considering their unprocessed aspects to this day. Many works have been done on Dede Korkut Book which has great importance in terms of Turkish culture and literature. The first scientific publication about the book of Dede Korkut was made by Heinrich Friedrich von Diez in 1815. Dede Korkut Book's Dresden copy was first published by Kilisli Muallim Rıfat. (1916) Dede Korkut, two centuries old, is still working in Turkey and abroad. Examination of Dede Korkut epics from the point of view of Semantics; is the application of semantic theories on the text. When a meaningful examination is made at the word level; basic concepts such as basic (subordinate) meaning, side meaning, inverse meaning, synonymity, synonymity, homogeneity, close meaning, and sub meaning are examined. At the word level, meanings of meaning phenomena, meaning expansion, meaning constriction, metaphors, metonymy and meaning of term were investigated. Metaphors and their appearance in action, while they have been examined in word level, have been examined in detail in separate titles. By classifying metaphors in terms of concept types; oriented metaphors, ontological metaphors, personalization and inclusive metaphors. The view from the point of sentence semantics of Dede Korkut's stories constituted the second part of my thesis. After bibliographic information about syntax studies is given, it is understood that they are sent by the informants and the requesting people, the forms which form the combined time in the actions, the morphologic forms and the meaning of the phrase are investigated. In addition to the transposed sentence and its meaning, different narrative patterns will be searched with examples from Dede Korkut's stories.The purpose of the thesis is to reveal the semantic structure of Dede Korkut epics, so that the text to be examined individually on the basis of word and sentence reflects language characteristics of the period and lexical semantic qualities benefit both semantic and folklore researchers
Benzer Tezler
- Dede Korkut anlatılarında büyülü gerçekçilik
Magical realism in Dede Dorkut narratives
CEMİLE ŞEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıFırat ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUTLU DEVECİ
- The relationship between psychological maltreatment and investment model
Psikolojik şiddet ve yatırım modeli arasındaki ilişki
SENEM EZGİ DEDEKORKUT
Yüksek Lisans
İngilizce
2015
PsikolojiOrta Doğu Teknik ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZEYNEP SÜMER HATİPOĞLU
- İşitme engelli öğrencilerde binoküler görme
Binocular vision in hearing-impaired students
SADULLAH KELEŞ
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2006
Göz HastalıklarıAtatürk ÜniversitesiGöz Hastalıkları Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. İLKNUR AKYOL SALMAN
- The reasons and suggested solutions of underdevelopment of thermal tourism in Turkey
Türkiye'de termal turizmin azgelişmişliğinin nedenleri ve öneri çözümler
FERYAL DAL
Yüksek Lisans
İngilizce
2007
Turizmİzmir Yüksek Teknoloji EnstitüsüŞehir Planlama Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. AYŞIN DEDEKORKUT
- The effectiveness of turkish coastal legislation in ensuring the protection-utilization balance
Türkiyede'ki kıyı mevzuatının koruma kullanma dengesini sağlamada etkinliği
EDA ÇAÇTAŞ CEYLAN
Yüksek Lisans
İngilizce
2006
Şehircilik ve Bölge Planlamaİzmir Yüksek Teknoloji EnstitüsüŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. AYŞIN DEDEKORKUT