Derlem tabanlı yaklaşımların çeviribilimdeki yeri ve önemi
The role and importance of corpus-based approaches in translation studies
- Tez No: 504793
- Danışmanlar: PROF. DR. MİNE YAZICI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mütercim-Tercümanlık, Translation and Interpretation
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2018
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Çeviribilim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 404
Özet
Dil öğrenimi, dilbilim ve makine çevirisi alanlarında sıklıkla yararlanılan derlemler, 90lı yılların başında çeviri çalışmalarında da kullanılmaya başlanmış ve derlem tabanlı yaklaşımlar, çeviribilimin en önemli araştırma alanları arasında yerini almıştır. Araştırma amacına göre tek dilli, iki dilli ve çok dilli metin yığınlarından oluşturulan bu derlemler, farklı dillerde kaynak ve erek metinlerden oluşan paralel derlemler olarak tasarlanabileceği gibi, aynı dilde özgün ve çeviri metinlerden oluşan karşılaştırılabilir derlemler şeklinde de tasarlanabilir. Ayrıca, araştırmacıya araştırma sürecinde yardımcı olmak amacıyla tek dilli başvuru derlemleri biçiminde de oluşturulabilirler. Çeviribilim araştırmalarında derlemler, genellikle erek metinleri özgün metinlerden ayıran özellikleri, başka bir deyişle çeviri tümellerini ya da“çeviri dili”nin kendine özgü özelliklerini belirlemek için kullanılır. Bunun yanında, derlemler, çevirmenin biçeminin belirlenmesi, çevirmen tarafından sıklıkla tercih edilen yöntemlerin saptanması, terminoloji çıkarımı, sözcük çeşitliliğinin belirlenmesi, çeviri örüntülerinin gözlemlenmesi gibi birçok amaçla kullanılabilir. Derlemler, çeviribilim araştırmacıları yanında, çevirmenler tarafından da kullanılabilmektedir. Günümüzde, çeviri bellekleri, tek dilli ve çift dilli sözlükler, genel ağ üzerinden arama sonuçları ve makine çevirisi sistemleri gibi çevirmenin çalışma ortamında yerini alan araçlara eklenebilecek olan derlemler, çevirmene çeviri süreci boyunca katkı sağlayabilir. Çevirmenler, çeviriye yardımcı araçlar olarak derlemleri kullanarak, daha önce gerçekleştirilmiş çevirileri gözden geçirebilir, çeviri tercihlerini saptayabilir, konu alanı ve terminoloji hakkında bilgi sahibi olabilir. Derlemler, çeviri eğitiminde yeni bir araştırma yöntemi olarak da yerini alabilir. Öğrenciler kendi öğrenme süreçlerinde derlemleri kullanabilir, derlemler üzerinde araştırmalar yapabilir, profesyonel çevirmenlerin tercihleriyle karşılaşabilir, ilgili konu alanına ilişkin terminoloji bilgisi edinebilirler. Aynı zamanda kullanıcılar, kendi araştırma amaçlarıyla uyumlu alt-derlemler oluşturabilir. Ancak, tüm bunların gerçekleştirilebilmesi için yukarıda sözü edilen kullanıcıların kendi amaçları doğrultusunda, bağlamı dikkate alarak sorgulama yapabilecekleri, karmaşık olmayan arama seçeneklerine sahip, bütüncül, kapsamlı ve kapsayıcı bir yaklaşımla inceleme yapabilmelerine olanak sağlayan bir derlem modeline gereksinim vardır. Şimdiye kadar tasarlanan derlem araçları ya da modelleri genellikle dilbilim alanında çalışma yapan araştırmacılara yöneliktir. Bu çalışma kapsamında, çeviribilim araştırmacıları ve çevirmenlerin, araştırma ya da çeviri süreçlerinde onlara yardımcı olabilecek bir derlem modeli sunulmaya çalışılmıştır. Ayrıca, bu derlem modelinin, makine çevirisi sistemleri gibi çeviri ve araştırma süreçlerinde kullanılan diğer araçlarla bütünleştirilmesi öngörülmüştür. Sunulan bu derlem modeliyle birlikte, çeviribilim araştırmalarının daha nesnel, nicel, bütüncül, görgül ve işlevsel bir tabanda yapılmasına katkı sağlanabileceği; çevirilerin ise daha kaliteli bir şekilde gerçekleştirilebileceği düşünülmektedir. Sonuç olarak, derlem tabanlı çeviri yaklaşımlarının, çeviribilimin hem kuramsal hem de uygulamalı alanının gelişmesine katkı sunabileceği öngörülmektedir.
Özet (Çeviri)
Dating back to the early 1990s, corpus-based approaches, generally used in language learning, linguistics and machine translation, have entered the scope of Translation Studies and corpus-based studies have become one of the most crucial research fields in Translation Studies. Corpora could include monolingual, bilingual and multilingual texts in parallel with the aim of the research. They might be designed as parallel corpora including source and target texts or text extracts in different languages; as comparable corpora containing original and translated materials in the same language; and as reference corpora having the potential of assisting the researcher within his/her research process. In Translation Studies, corpora are generally used to determine translation universals, in other words, to establish the features pertaining to translated texts. They are also used to determine the style of the translator, the procedures applied by the translator, lexical variety, translation patterns and to extract terminology. Besides other tools in their translation workstation such as translation memories, bilingual and monolingual dictionaries, web search results and machine translation systems, professional translators could also use corpora within the process of translating. Using corpora as an assisting tool in translation process, translators do research on various kinds of corpora, observe translation decisions of other translators, gain information about the terminology of relevant fields. Corpora may also be used in translator's education. Students could use corpora in their learning processes, make research on them, learn about the procedures chosen by professional translators and obtain terminological knowledge. Corpus users may also create their own sub-corpus in harmony with their research purposes. However, a corpus model, having user-friendly search features and providing opportunity to make inquiries in a context-dependent manner, should be designed to make research in an integrated, comprehensive and inclusive way. Corpus tools or models developed before are generally designed to support researchers from the field of linguistics. Within the scope of this study, a corpus model which could assist the research and translating processes of both researchers of Translation Studies and translators has been created. Also, it is proposed that other tools used in those processes such as machine translation systems should be integrated into the corpus model. The contribution of the corpus model proposed in this study is two-folded: Firstly, the model will contribute to the discipline of Translation Studies in terms of realizing researches on a more objective, quantitative, integrated, empirical and functional basis. Secondly, the model could also help increase the quality of translations. In conclusion, corpus-based approaches may contribute to both theoretical and applied Translation Studies.
Benzer Tezler
- Derlem tabanlı görsel Türkçe sözlük kullanımının yabancı dil olarak Türkçe öğrenenlerin kelime öğrenme düzeyine etkisi
The effect of the use of the corpus-based visual Turkish dictionary on the vocabulary learning level of the learners of Turkish as a foreign language
SERCAN HALAT
Doktora
Türkçe
2020
Eğitim ve ÖğretimMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiTürkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HATİCE FIRAT
- Corpus-based semantic kernels for supervised and semi-supervised text classification
Eğiticili ve yarı-eğiticili metin sınıflandırması için derlem tabanlı anlambilimsel çekirdekler
AYŞE BERNA ALTINEL
Doktora
İngilizce
2016
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolYıldız Teknik ÜniversitesiBilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BANU DİRİ
YRD. DOÇ. DR. MURAT CAN GANİZ
- Anlam alanı ve anlam ezgisi açısından eş anlamlı durum sıfatları (Derlem tabanlı bir inceleme)
Synonym situation adjectives in terms of semantic field and semantic prosody (A corpus based analysis)
GÖKSEL SERT
Doktora
Türkçe
2018
DilbilimEskişehir Osmangazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERDOĞAN BOZ
- Diagnosis of diseases through genes by using machine learning
Başlık çevirisi yok
ISRAA JIHAD ABED ABED
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Bilim ve TeknolojiAltınbaş ÜniversitesiBilişim Teknolojileri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ OGUZ KARAN
- İlköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitapları bağlamında sıfat öğretiminde aşamalılık sorunu
Problem of progressivity in teaching adjectives in context of secondary school Turkish coursebooks
HALİL ERDEM ÇOCUK
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Eğitim ve ÖğretimMersin ÜniversitesiTürkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FAİK KANATLI