Erken Osmanlı camileri içinde Edirne Üç Şerefeli Cami ve belgeler üzerinden Cumhuriyet Dönemi'ne kadar geçirdiği onarımlar
The place of Edirne Uc Serefeli Mosque within Early Ottoman mosques and the restorations up to the Republican Period through the documents
- Tez No: 504797
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ EMİNE NÜKET TUNCER
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Edirne Üç Şerefeli Cami, II. Murat Dönemi, Erken Dönem Osmanlı Camileri, Onarım, Edirne Üç Şerefeli Mosque, II. Murat Era, Early Ottoman Mosques, Restoratıon
- Yıl: 2018
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Mimarlık Tarihi ve Kuramı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 239
Özet
Bu çalışma kapsamında, Erken Dönem Osmanlı camileri içinde Edirne Üç Şerereli Cami ve belgeler üzerinden caminin geçirdiği onarımlar incelenmiştir. II. Murat döneminde inşa edilen Üç Şerefeli Cami, o döneme kadar inşa edilmiş en anıtsal padişah yapısı olmuştur. Önceki camilere göre birçok yeni özelliğe sahip yapı, büyük merkezi kubbesi, avlusu ve yapı ile organik bir bütünlük sağlayan dört minaresi ile Klasik Dönem Osmanlı cami tipinin erken prototipidir. II. Murat dönemi siyası, sosyal ve mimari gelişmeleri doğrudan ya da dolaylı olarak Üç Şerefeli Cami'nin mimari karakterinin şelkillenmesinde etkili olmuştur. Balkalnalar ve Anadolu coğrafyasında genişleme hedefinde olan Osmanlı Devleti, bu dönemde Balkanlar'da kalıcı olarak yerleşmiştir. II. Murat iktidarında birçok siyasi, askeri ve bürokratik krizin üstesinden gelmiştir. Bu dönemde devlet, kurumsal olarak güçlenirken ekonomik olarak da zenginleşmiştir. Özellikle Doğudaki Moğul baskısından kaçarak gelen nitelikli insan grupları, II. Murat'ın hoşgörü ortamı sağladığı Osmanlı topraklarına yerleşmişlerdir. Zenginleşmeyle birlikte gelen etnik ve kültürel çeşitlilik, kültürel ve sanatsal gelişmelere de ivme kazandırmıştır. Osmanlı'nın kuruluşundan itibaren en fazla yapı bu dönemde inşa edilmiştir. Erken Dönem Osmanlı Mimarlığı içinde, tek kubbeli camiler, ulu cami ve zaviyeli cami olarak üç anatip cami inşa edilmiştir. Bu dönem Osmanlı mimarlığı hem Anadolu Selçuklu ve İslam Kültürü etkisiyle hemde egemenlik kurduğu Bizans coğrafyasının yerel etkileri ile şekillenmiştir. Üç Şerefeli Cami büyük merkezi kubbesi ve avlusu ile birlikte yeni bir ulu cami tipi olarak ortaya çıkar. Cami süslemelerindeki zenginlik ve yapı elemanlarındaki biçimsel çeşitlilik ayırıcı en önemli özelliğidir. Yapıya özgü biçimsel çeşitliliğin acemilikten uzak bir denge içinde olması II. Murat döneminde ulaşılan seviyenin göstergesi olmuştur. Edirne Üç Şerefeli Cami, Osmanlı dönemi içinde çeşitli onarımlar geçirmiştir. Bunlardan en önemlisi H. 1165/M. 1752 Trakya depreminde sonra geçirdiği kapsamlı onarımdır. E. H. Ayverdi tarafından bu onarımların detaylarını içeren keşif listelerini yayımlanmıştır. H. 1177/ M. 1764 yılında tamalanan söz konusu caminin yapısal anlamda geçirdiği en kapsamlı 18. yy onarımdır. Bu çalışma kapsamında VGMA ve BOA'dan elde edilen belgelerden caminin 1764 yılı sonrasında ki onarım süreçlerine ilişkin bilgiler edinilmiştir. Çoğunlukla 19. yy'ın ikinci yarısından sonraki döneme ait olan bu belgeler özellikle günlük kullanımdan kaynaklanan ve zaman içinde oluşan hasarların onarımlarıdır. Çalışma kapsamında yapılan arşiv taramalarında caminin özellikle onarım ve fiziksel çevresini ilgilendiren konular ile ilgili bir seçme yapılmış ve Cumhuriyet öncesi geçirdiği onarımlar mümkün olduğunca açıklığa kavuşturulmaya çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
In this study the place of Edirne Üç Şerefeli Mosque within early ottoman mosques and renovations found from documentations are analysed. Üç Şerefeli Mosque which was built in II. Murat era had been the most monumental construction that was built for a sultan. In comparison to the earlier mosques this mosque has several new features such as possessing a big central dome, a courtyard and four minarets that organically forms a unity and it is the early prototype of the classical era ottoman style mosques. The political, social and architectural progresses in the II. Murat era has influenced the achitectural characteristics of the Üç Şerefeli Mosque directly and indirectly. The ottoman empire that was aiming to expand in the balkans and anatolia, resided permanently in the balkans around that time. II. Murat overcame a lot of political, military and bureaucratic crises while he was ruling. At that time the empire become more powerful and economically richer. Especially the meritable people who have escaped from the mongolian repression in the east, have settled down in the ottoman land that has a tolerant atmosphere. The ethnic and cultural diversity that came with abundance accelarated the cultural and artistic developments. Since Ottomans establishment, the highest number of achitectural structures was built in this period. In early ottoman architecture single dome mosques, grand mosques, zaviye-type mosque were the three types of mosques that were built. In this period ottoman architecture was shaped with the effects of anatolian selçuklu and islamic culture along with byzantian geographies' regional effects, which was ruled by ottoman empire. Üç Şerefeli mosque is a new grand mosque type with its big central dome and courtyard. The most distinct features of the mosque are the richness of mosques decorations and the variety in the shapes of the structural elements. Unique shape variety that is far from inexperienced with its balance is a strict reminder of the architectural level that is reached in II. Murat period. Edirne üç şerefeli cami has been renovated several times during Ottoman era. The most significant one is the comprehensive renovation after the Trakya earthquake (1752) The finding list that includes the details of this renovation was published by E. H. Ayverdi. The mosque that was finished at 1764 had the most drastic change in terms of the structure was in the 18th century. The documentation about this project provided by VGMA and BOA gives information about the renovation processes after 1764. With those renovations, the damages caused by the daily usage and depreciation are repaired. During the archive research conducted in the study especially the topics considering the renovations and the physical environment of the mosque were chosen and the renovations before the Turkish Republic are analysed as much as possible.
Benzer Tezler
- Edirne'deki erken Osmanlı devri eserlerinde çini süslemeler
The tile decorations at early Ottoman period works of art in Edirne
BAŞAK KILIÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2000
Sanat TarihiEge ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. LALE BULUT
- İstanbul'da Mimar Sinan'ın Kaptan-ı Deryalar için yaptığı eserler
Mimar Sinan's works in İstanbul for Master of the Ships
DUYGU DOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Sanat TarihiDokuz Eylül Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ŞENAY ÖZGÜR YILDIZ
- Erken Osmanlı selatin camilerinde minareler (Bursa-Edirne)
Minarets in early Ottoman selatin mosques (Bursa-Edirne)
ÜMİT LEVENT ŞAHİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Sanat TarihiSüleyman Demirel ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SÜREYYA EROĞLU BİLGİN
- Erken Osmanlı dönemi taş minberlerinde tezyinat
Ornaments on the stone minbars in Early Ottoman period
HATİCE EKİCİM
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
El SanatlarıMarmara Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AZİZ DOĞANAY
- Osmanlı camilerinde çinili mihraplar (15.-18. yüzyıl)
Tiled mihraps in Ottoman mosques (15th-18th century)
DİLEK ÇAKIR
Doktora
Türkçe
2024
Sanat TarihiÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZEKİYE UYSAL