Geri Dön

Mekansal aidiyet ve yabancılaşma bağlamında Zeyrek konut çevresinin irdelenmesi

An investigation about Zeyrek housing environment in the context of place attachment and estrangement

PDF İndir

  1. Tez No: 511578
  2. Yazar: PINAR GEÇKİLİ
  3. Danışmanlar: PROF. DR. ALPER ÜNLÜ
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Mimarlık, Architecture
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2018
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
  10. Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Mimari Tasarım Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 202

Özet

İnsanlık tarihinin en önemli sorunsallarından bir tanesi yabancılaşmadır. Yabancılaşma kavramı nesne ve özne veya özne ve özne arasındaki kopukluktan kaynaklanır. Yani yabancılaşma temel olarak kopukluk ve ayrım temellidir. Aidiyet kavramı ise ilişkisellik olarak tanımlanmaktadır. Dolayısıyla iki kavram birbirinin zıttıdır ve birbirinden beslenmektedir. Aidiyet ve mekan, birbiri içerisine geçmiş iki kavramdır. Bu iki kavramdan ayrıksı olarak düşünülemeyecek olan ise toplum bilim, yani sosyolojidir. Sosyoloji içerisinde barındırdığı toplumsal dinamikler ile şekillenerek, kent kavramının en büyük girdilerinden biri olmuştur. Bir diğer girdi ise mekandır. Dolayısıyla; yabancılaşma olgusu, bu kavramlar çerçevesinde incelenebilir. Çalışmanın, başlıca sorunsalı ve sebebi yabancılaşma kavramıdır. Kent ve yabancılaşma ilişkisi içerisinde sosyolojik, antropolojik ve politik etmenler barındırmaktadır. Aynı şekilde mekan kavramı da bahsedilen etmenler ile şekillenmektedir. Çalışmada; bu bakış ile mekan, aidiyet ve yabancılaşma üçlemesi arasındaki ilişkiler incelenmektedir. Öncelikle, aidiyet kavramına bakış açısını açıklamak amacıyla teorik incelemeler yapılmıştır. Mekan aidiyeti teorileri ile tezin teorisi birleştirilerek kavramsal tavır vurgulanmıştır. Aidiyet olgusu, mekanın barındırdığı sosyolojik, fenomenolojik ve düşünsel ögeler eklenerek irdelenmiştir. Bunlar; ben ve biz ile ben ve onlar kavramlarıdır. Ben ve biz ediminden ben ve onlar edimine geçiş; ilintili olma durumundan yabancı olma duruma geçişi anlatmaktadır. Çalışmada; aidiyet ve mekanın ben ve biz ediminden, ben ve onlar edimine geçişindeki rolü tartışılmıştır. Teorik altyapıdaki bir başka etmen; egemenlik alanı (territoriality), savunulan alan (defensible space), kendileme (communal personalization) ve mahremiyet gibi sosyo-mekansal davranış teorileridir. Bahsedilen sosyo-mekansal davranışların mekan aidiyeti üzerindeki etkileri, literatür taraması sonucu açığa çıkartılmıştır. Tüm bu çalışma, aidiyet yoksunluğunun ve yabancılaşma olgusunun en çok görüldüğü il olan İstanbul içerisinde yapılan alan çalışması ile incelenmiştir. Alan çalışması İstanbul'un Zeyrek mahallesinde yapılmıştır. Zeyrek, kültürel ve tarihsel zenginliğe sahip olan bir mahalledir. Ayrıca sosyolojik anlamda kapalı ve açık topluluk modelleri arasında kalmış bir yapıya sahiptir. Dolayısıyla; mekansal oluşumları ve aidiyet olguları da çeşitlilik göstermektedir. Bu sebeple aidiyet, mekan ve yabancılaşma durumlarını inceleme anlamında verimli bir örneklem alanı teşkil etmektedir. Zeyrek tarihsel anlamda önemli bir geçmişe sahip olduğundan Dünya Miras Alanı'dır. Bu sebeple, özellikle restorasyon ve mimarlık tarihi kürsülerinin, Zeyrek özelinde çokça çalışmaları bulunmaktadır. Fakat Zeyrek Mahallesi, çalışmada ele alınan kavramlar çerçevesinde daha önce incelenmemiştir. Bu sebeple, tez için yapılan alan çalışması önem arz etmektedir. Zeyrek için yapılan çalışmalar esnasında mahalle; tarihsel, sosyo-demografik, sosyo-ekonomik, sosyo-kültürel ve mekansal olmak üzere 5 katmana ayrılmıştır. Bu katmanların her birinde mahallenin farklı değişkenleri ortaya çıkartılmıştır. Mahallenin katman katman ayrılarak açıklanmasının sebebi, Zeyrek'in kentsel işleyişinin de bu şekilde olmasıdır. Her katman özerk olarak çalışmakta, diğer katmanlarla ilişkilenmektedir. Zeyrek; 1950lerde göç ile gelen Doğu kökenli bir kitleden oluşmaktadır. Kitle zaman içerisinde bölgenin yereli olmuştur. Zeyrek'te bulunan Kadınlar Pazarı ise, bahsedilen halkın kültürel etmenlerini dışavurduğu bir kültürel sergi işlevine sahiptir. Alan içerisinde bölgeleme yapıldığında; kültürel sergi bölgesi, tarihi bölge, yeşil bölge, konut bölgesi ve otomotiv bölgesi ortaya çıkmıştır. Yapılan çalışmalar sonucu kültürel sergi bölgesinin, alanın birincil odak noktası olduğu görülmüştür. Dolayısıyla; gündelik yaşamın şekillenmesinde kültürel etmenlerin, tarihsel etmenlerden üstün olduğu görülmüştür. Bu durum tezde, Heidegger'in (2008) anın üstünlüğüne dayanan, onlar alanı kavramı ile açıklanmıştır. Alan çalışması üç bölümden oluşmaktadır. Bunlardan ilki gözlem, ikincisi görüşme, üçüncüsü ise bilişsel haritalamadır. Gözlem bölümü bulguları, alan araştırması esnasında çeşitli diyagramlar ile çalışmaya işlenmiştir. Görüşme bölümü ise Zeyrek'te yaşayan 40 kişi ile yapılan görüşme verilerinden oluşmaktadır. Bu veriler ile ilgili SPSS programı yardımı ile frekans analizleri yapılarak alanın sosyo-mekansal karakteri ortaya çıkartılmıştır. Bir sonraki adım ise bilişsel haritalama olmuştur. Örneklem grubuna çizdirilen bilişsel haritalar sayesinde alanın bilişsel odak, nirengi, sınır ve eşik/geçitleri ortaya çıkartılmıştır. Böylelikle mahallelinin bilincindeki Zeyrek modeli öğrenilerek aidiyet ile bağlantı kurulmuştur. Gözlem, görüşme ve bilişsel haritalama yöntemlerinin bulgularından birçok bağıntı ortaya çıkmıştır. Tezin savını destekleyen bağıntı ise aidiyet ile başka kavramı arasındaki ilişki olmuştur. Bu ilişki, sosyo-mekansal davranışların yalnızca aidiyet üzerinde değil aynı zamanda yabancılaşma üzerindeki etkisini de göstermektedir. Böylelikle; mekan aidiyeti ve yabancılaşma arasındaki bağı kurularak, çalışmanın hipotezinin doğruluğu test edilmiştir. Tezin birincil savı, statikliğin ve aşkın (transcendental) aidiyetin başka olgusunu dışlayarak sosyal dönüşüme izin vermeyeceği ve bu durumun yabancılaşmaya yol açacağıdır. Sonuç kısmında, bu durumun gerçeklenmesi, Zeyrek üzerinden tartışılmıştır.

Özet (Çeviri)

The aim of the research is revealing the effects of place attachment to alientation, based on spatial utilizations in Zeyrek house district. The concept of alienation stems from the disconnect between the object and the subject or between the subject and the subject. Therefore, alienation is essentially the basis of disjunction and separation. Hence, the two concepts are opposite and feed on each other. The concept of belonging is defined as relationship or attachment. Attachment and space are two intertwined concepts. What cannot be thought of as separate from these two concepts is social science, or sociology. It has become one of the biggest entries of the concept of the city by being shaped by the social dynamics it has in sociology. Another input is the place. Therefore; the phenomenon of alienation can be examined within the framework of these concepts. It has sociological, anthropological and political factors in relation to city and alienation. In the same way, the concept of space is shaped by the mentioned factors. In the study; the relationship between space, attachment and alienation is examined. First of all, theoretical studies were carried out to explain the point of view of the concept of attachment. Conceptual attitude was emphasized by combining theory of place attachment and thesis theory for the attachment. The case of attacment is examined by adding sociological, phenomenological and philosophical contexts. These;“me and us”and“me and they”are concepts. The transition inbetween me and us to me and they is defined the charachter of the alientation. This is dicussed that the role of attachment and space in the transition of me and us to me and they situation. Another factor in the theoretical infrastructure is; theories of socio-spatial behavior such as territoriality, defensible space, communal personalization and privacy. The effects on the place attachment of the socio-spatial behaviors mentioned above have been clarified. Communal personalization contains acting and making. A person or a social group leaves marks when they used a place. Therefore there will be a bond between the space and the person. It is a double side intervention. Hence; in this study the social group intervention is crucial. Individuals, by co-ordinating the city, leave traces of themselves, their communities, their cultures, their surroundings in the city spaces they jointly build. These traces are transformed into the city and themselves, creating a bond between them. The mentioned bond is the attachment that acts as a bridge. The territoriality is defined in the literature by different names such as psycho-social domain, alienation. The domain of sovereignty in principle; can be defined by their ability to determine their own area by zoning with various techniques in order to protect themselves. While animals do it with actions such as sound, smell, defecation, fighting, people are doing with physical limitations. The first condition for territory creation is the place attachment. For this reason, the formation of the territoriality triggers the belonging of the person to the place. But with a need, the relationship between the people can also influenced in the opposite direction after a certain point. The theory of defensible space is nourished by the concept of territoriality. It describes the period in which the territory established by the territory of sovereignty is defended in the process not to lose its sovereignty. Therefore; the concept of territoriality and defensible space are bonded with each other. The concept of confidentiality emerges with the infinite domain of dominance over the private space within the individual and often with the phenomenon of loneliness. Retirement can also be explained by features such as reluctance to engage with other people. The balance between territoriality, defensible space, communal communal personalization and privacy reveals the level of place attachment. In addition to that, the degree of place attachment has a bond about alientation. This whole study has been examined with the field work done in İstanbul which is the province where the lack of belonging and alienation phenomenon are seen most. Field work was carried out in Zeyrek district of Istanbul. Zeyrek is a place of cultural and historical richness. It also has a structure that remains between closed and open community models in a sociological sense. Therefore, spatial occurrences and belonging events also vary. For this reason, it constitutes an efficient sampling area for the examination of belonging, space and stranding. Zeyrek is a World Heritage Site since it has an important historical background. For this reason, especially the restoration and architectural historians, has a lot of work about Zeyrek. However, the Zeyrek neighborhood has not been examined before in the framework of the concepts covered in the study. For this reason, fieldwork for thesis is crucial. During the work for Zeyrek, the neighborhood; historical, socio-demographic, socio-economic, socio-cultural and spatial. In each of these layers, different variants of the locality have been revealed. This is why the urban process of Zeyrek is also the reason why the neighborhood is divided and explained as a layer. Each layer works autonomously and is associated with other layers. Zeyrek; It originated in the 1950s with an immigrant-led East. The immigrants have been localized over time. The Kadınlar Pazarı in Zeyrek serves as a cultural exhibition that expresses the cultural factors of the people mentioned. When zoning is performed within the area; cultural exhibition area, historical region, green region, residential region and automotive region have emerged. The result is that the cultural exhibition area is the primary focal point of the area. Therefore; it has been seen that cultural factors are superior to historical factors in shaping everyday life. This is explained in the thesis by Heidegger (2008) as“man sferi”concept, which is based on the supremacy of the moment. Next part of thesis is methodology. The methodological background of the study; observation, interview and cognitive map methods. It is the sampling area used in the“Kadınlar Pazarı”field study in the Zeyrek neighborhood. The reason for choosing this area; It is the socio-cultural stratification of the Zeyrek people and the spatial reflections of this stratification can be read. For this reason the Kadınlar Pazarı has been coded as a cultural exhibition area as mentioned before. Kadınlar Pazarı is defined as the area of socialization of the Zeyrek people. In this sense, it was deemed appropriate for those living in Zeyrek to be chosen for their field work, where they spend most of their time and can express their socio-spatial identities. The field work consists of three parts. The first is the observation, the second is the interview, and the third is the cognitive map. The findings of the observation department were processed to work with various diagrams during field research. The interview section consists of interviews with 40 people living in Zeyrek. Frequency analysis was done with the help of SPSS program on this data to reveal the socio-spatial character of the area. The next step was cognitive mapping. The cognitive maps drawn in the sample group reveal the cognitive focus, triangulation, boundaries and thresholds / crossings of the field. In this way, the Zeyrek model, which is conscious of the neighborhood, is learned and connected with belonging. The findings of observation, interview and cognitive mapping methods reveal many relationships. The relationship that supports thesis defense is the relationship between belonging and other concept. This relation not only shows socio-spatial behaviors not only on belonging but also on alienation. Thus; the validity of the hypothesis of the work was tested by establishing a link between place attachement and alienation. The primary theory of the thesis is that it will not allow social transformation by excluding the other thing of being stable and transcendental place attachment, and this will lead to alienation. In the conclusion, the realization of this situation has been discussed over Zeyrek.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    904522

    Yer olmak -yer yapmak: İstanbul havalimanı örneği

    Place-being and place-making: The case of İstanbul airport

    KÜBRA DOĞU

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Mimarlıkİstanbul Kültür Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ASİYE AKGÜN GÜLTEKİN

  2. Tez No

    424431

    Tarihsel süreç içerisindeki kültürel değişimin fiziksel ve algısal değişim bağlamında irdelenmesi: Trabzon kent meydanları örneği

    Physical and perceptual change of cultural change in the historical process: The case study of Trabzon city squares

    FİLİZ DOĞAN

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2016

    Peyzaj MimarlığıKaradeniz Teknik Üniversitesi

    Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ALİ ÖZBİLEN

  3. Tez No

    590453

    Yabancılaşmanın kent ve konut oluşumu bağlamında incelenmesi: Şişli Cumhuriyet ve Paşa mahalleleri örneği

    Examining alienation in context of city and housing structures: Şişli Paşa and Cumhuriyet neighbourhoods sample

    CEYLAN KOCABAŞ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    MimarlıkMimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. AYŞEGÜL KURUÇ

  4. Tez No

    222270

    Seksenler İstanbul'u kentsel söylemini popüler yazılı medya üzerinden okumak

    Reading the urban discourses of Istanbul eighties through the popular textual media

    FUNDA UZ SÖNMEZ

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2007

    Mimarlıkİstanbul Teknik Üniversitesi

    Mimarlık Bölümü

    DOÇ. DR. BELKIS ULUOĞLU

    PROF. DR. ATİLLA YÜCEL

  5. Tez No

    546352

    Human territorial functioning at the scale of residential environments

    Egemenlik bölgelerinin konut çevresi ölçeğinde işleyişi

    NİHAN OYA MEMLÜK ÇOBANOĞLU

    Doktora

    İngilizce

    İngilizce

    2019

    Şehircilik ve Bölge PlanlamaOrta Doğu Teknik Üniversitesi

    Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ZÜBEYDE MÜGE AKKAR ERCAN

Geri Dön