Evliyâ Çelebi seyahatnâmesi'nde görünüş kategorisi
Aspect category in the travel book of Evliya Çelebi
- Tez No: 512115
- Danışmanlar: PROF. DR. HATİCE TÖREN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2018
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeni Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 215
Özet
Görünüş (aspekt) kategorisi, Türkçede özel işaretleyicilere sahip değildir ve zaman ekleriyle birlikte zarf, kılınış, nesnenin niteliği ve bağlamın etki ettiği kompleks bir yapıda kendini gösterir. Olayın zaman ekseninde ne zaman değil ne kadar süre gerçekleştiği görünüşsel bir veridir ve bu veri aynı zamanda konuşurun olaya nasıl yöneldiğini de gösterir. Bu kategori bir eylemin farklı bakış açılarıyla sunuluşuyla ilgilenmektedir. Bu çalışmada cümle, mevcut birleşenleriyle işleyen bir sistem olarak ele alınırken görünüş kategorisi bu sistemde yer alan olayın zamansal bilgilerini sunar. Analiz bitmişlik-bitmemişlik karşıtlığına dayandırılmış ve her biri farklı bir yöntemle incelenmiştir. Bitmişlik türünde olayların oluş tarzlarına göre bir sınıflandırma yapılarak zamansal veri ortaya konmuş bu bağlamda durum, tamamlama, etkinlik, erişme, anlık gerçekleşim başta olmak üzere sürerlik, sonuçsallık, yaklaşma, plan-niyet, gelecek gibi diğer durumlar da incelenmiştir. Bitmemişlikte ise olayların zamansal kapsamlarının çeşitli faktörlerin (zarf, nesne, özne vs.) etkisi ile nasıl değişebildiği gösterilmiş ve bitmemişliğin geniş zaman içeriği derecelendirme yöntemi ile incelenebilmiştir. Çalışmada görünüş, Evliyâ Çelebi Seyahatnamesi'nin 1, 2, 3, 5, 7. ciltlerinden seçilen örnekler temelinde incelenerek ele alınmıştır. Bu bakış açısının hangi morfemlerle işaretlendiği, diğer parametrelerin (zaman eki, zarflar, konteks, kılınış özellikleri vs.) işbirlikleri, etkileri ve hangi bağlamlarda ön plana çıktığı gösterilmiştir. Bu bağlamda çalışma, Osmanlı Türkçesinin belirli bir dönemindeki görünüş kategorisini ortaya koymaya çalışmıştır.
Özet (Çeviri)
The aspect category does not have special markers in the Turkish language, therefore, it appears in a complex structure with tense suffixes, adverbs, aktionsart, objects, subjects and the context. In this regard, examining the relationship between the speaker, sentence and event or saying how long the action takes place on the time axis is aspectual information. This category deals with the presentation of an action with different perspectives. In this study, the sentence is considered as a functioning system with its existing components (object, subject, verb, etc.) and the aspect category presents the temporal information of the event in this system. The analysis is based on perfective-imperfective opposition and each one is examined according to different theories. In the perfective aspect, a classification is made according to the types of events such as state, accomplishment, action, achievement, semelfactive, continuous, resultative, approximation, plan-intent and future. On the other hand, in the imperfective aspect, it is shown how the temporal extent of events can be changed by the influence of various factors such as adverb, object, subject, etc. and the temporal information of imperfectivity is examined by the grading method. Aspect category has been examined on the basis of examples from volumes 1, 2, 3, 5, 7 of the Travel Book of Evliya Çelebi. It has been shown what morphemes and parameters (suffixes, adverbs, context, aktionsart, etc.) are used and their collaboration in the category. The chapters chosen in the Travel Book mainly consist of narratives that use a less descriptive style and use more quotations and dialogues. In this regard, the study puts forth the aspect category on Ottoman Turkish.
Benzer Tezler
- Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nde analitik fiil yapıları
Analytical verb structures in Evliya Çelebi's Seyahatname
GÜLŞAH KADEM
Doktora
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FUNDA TOPRAK
- Manyas (Kuş) gölü doğal çevre sorunları
Natural environmental problems of Manyas (Bird) lake
NAZMİ DALKILIÇ
- Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nde folklorik unsurlar
Folkloric elements in Evliya Çelebi's Seyahatname (travel book)
OSMAN ŞENTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
Halk Bilimi (Folklor)Niğde ÜniversitesiTürk Halk Edebiyatı Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. FARUK ÇOLAK
- Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nde organ adları
Organ names in Evliya Çelebi's travel book
MESUD BAKIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimKocaeli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. KENAN ACAR
- Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nde hayvanlarla ilgili söz varlığı
Vocabularies about animals in Evliya Çelebi's Seyahatname (Book of travels)
SABİRE DİDEM PEKER
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. Güljanat Kurmangaliyeva ERCİLASUN