Kadınların servikal tarama programına katılımı ile ilişkili etkenler: Bir karma metod çalışması
Factors associated with cervical screening program participation of women: A mixed-methods study
- Tez No: 520510
- Danışmanlar: PROF. DR. SİBEL SAKARYA
- Tez Türü: Tıpta Uzmanlık
- Konular: Halk Sağlığı, Public Health
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2018
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Tıp Fakültesi
- Ana Bilim Dalı: Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 98
Özet
Giriş ve Amaç: Serviks kanseri kadınların hayatındaki önemli tehditlerden biri olup dünyada günümüzde 1 milyondan fazla kadının serviks kanseri olduğu tahmin edilmektedir. Serviks kanserini önleme stratejilerinden sekonder koruma yöntemi; tarama ve prekanseröz lezyonların tedavisidir. Serviks kanserinin klinik bulgular ortaya çıkana dek uzun semptomsuz dönemi bulunduğundan düzenli tarama yöntemleriyle anormal sitolojik değişiklikler erken tespit edilirse preinvaziv hastalığın invaziv kansere dönüşmesi önlenebilir. Dünya Sağlık Örgütü'nün önerisi; bir kadının, hiç değilse hayatında bir kere, 30-65 yaş arasında uygun bir yöntemle servikal kanser açısından taranmasıdır. Hayatında bir kez bile olsa simir testi yaptıran kadınların servikal kanserden ölme olasılığının 3 kat azaldığı bilinmektedir. Bu çalışmanın amacı Maltepe ilçesindeki bazı aile sağlığı merkezlerine başvuran 30 yaş ve üzerindeki kadınların servikal kanser tarama programına katılım sıklığını belirlemek, katılımla ilişkili olan etkenleri niceliksel ve niteliksel yöntemler kullanarak incelemektir. Elde edilen sonuçlar bu tür tarama programlarına katılımın arttırılması için bireysel ve yapısal faktörlerin güçlendirilmesine olanak sağlayacaktır. Gereç ve Yöntem: Gözlemsel tipte olan araştırmanın evrenini Kasım 2017- Nisan 2018 tarihlerinde İstanbul Maltepe ilçesindeki 5 aile sağlığı merkezine başvuran 30 yaş ve üstündeki kadınlar oluşturmaktadır. Örneklem seçilmemiş, çalışmaya katılmayı kabul eden ve okuryazar olan tüm kadınlar ile görüşülerek veri toplanmıştır. Veri formu niceliksel kısım için sosyodemografik bilgileri içeren görüşme formu ve Rahim Ağzı Kanseri Ve PapSmear Testi Sağlık İnanç Modeli Ölçeğinden; niteliksel kısım yarı yapılandırılmış derinlemesine görüşme rehberinden oluşmaktadır. Verilerin analizinde tek değişkenli analizler ve lojistik regresyon modeli kullanılmıştır. Görüşme formunun sonunda servikal tarama testini hiç yaptırmayan ve niteliksel kısım için gönüllü olanlardan telefon numarası alınmıştır. Niteliksel araştırmada 6 kadınla derinlemesine görüşülmüş; görüşmelerin tümü kayda alınmış ve tema analizi ile değerlendirilmiştir. Araştırma için Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulunun ve İstanbul İl Sağlık Müdürlüğünün onayı alınmıştır. Bulgular: Çalışmaya katılan 327 kadının yaşlarının ortalaması 47,7±11,3 (30-79) olup, kadınların %75'i en az bir kez simir testi yaptırmıştır. Mamografi yaptırmanın ve simir testinin ne amaçla yapıldığını bilmenin simir testini yaptırmamadan sırasıyla %79 ve %74 koruduğu (OR (%95 GA)= 0,21 (0,08-0,56); 0,26 (0,10-0,63)); sağlık inanç modeli ölçeğinden alınan engel puanı arttıkça simir testi yaptırmamanın da arttığı bulunmuştur (OR (%95 GA)=1,09 (1,04-1,15)). Kadınların sağlık inanç modeli ölçeğinden aldıkları puanlar öğrenim düzeyi ile ilişkili bulunmuştur. Kadınların yarar motivasyon puanları öğrenim düzeyi yükseldikçe artmış, engel puanları azalmıştır. Simir testi yaptıranların yarar motivasyon puanları daha yüksek, engel puanları daha düşük bulunmuştur. Sağlık inanç modeli doğrultusunda yapılan niteliksel analiz sonucunda ortaya çıkan temalar sağlık/sağlıklılık algısı, tarama testinin yararına ilişkin algı, tarama testini yaptırmamaya yönelik engel algısı ve sağlık okuryazarlığıdır. Kadınların tarama yaptırmaması ile ilişkili engeller daha çok bireysel faktörlerle ilişkilidir: bunlar gerek duymama, risk altında hissetmeme, şikayeti olmama, öncelik vermeme, ihmal, kötü sonuç çıkar kaygısı, muayeneden korkma, muayeneden utanma/çekinme, zaman bulamama, kadercilik ve kültürel normlardır. Sisteme yönelik engel olarak doktorun önermemesi bildirilmiştir. Taramaya katılım açısından kolaylaştırıcı faktörler ise kadınların konuyla ilgili bilgilendirilmesi ve sağlık çalışanlarıyla etkili ve güvenilir iletişim olarak bulunmuştur. Sonuç: Kadınların tarama yaptırmaması ile ilişkili engellere yönelik daha çok bireysel faktörler ortaya çıkmıştır ancak bu engellerle mücadelede sadece bireylere yönelik değil sisteme yönelik müdahalelerin de yapılması gerektiği anlaşılmıştır. Bu müdahaleler hekimlerin taramayı önermesi, tarama testlerine yönelik daha çok zaman ayırarak neden gerekli olduğunu anlatmasıyla başarılı olabilir. ANAHTAR KELİMELER: Servikal tarama, sağlık okuryazarlığı, simir testi sağlıklılık algısı
Özet (Çeviri)
Background and aim: Cervical cancer is one of the major threats to life in women, and it is estimated that more than 1 million women in the world today have cervical cancer. Seconder protection method of cervical cancer prevention strategies are; screening and treatment of precancerous lesions. Because of cervical cancer has a long asymptomatic period until clinical symptoms occur, abnormal cytological changes can be detected early by regular screening methods to prevent invasive disease. World Health Organization's recommendation; a woman who is between 30-65 years, at least once in her life, must be screened for cervical cancer by a suitable method. Even once, it is known that women who have had a smear test have a 3-fold reduction in the likelihood of dying from cervical cancer. The aim of this study is to determine the frequency of participation in the cervical cancer screening program for women aged 30 years or older who apply to some family health centers in Maltepe, by using qualitative and quantitative methods. The results obtained will enable strengthening individual and structural factors to enhance participation in such screening programs. Methods: The observational type mixed method study population is comprised of 30 years old and over women who apply to 5 family health centers in Maltepe, Istanbul, between November 2017 and April 2018. There is no selected sample; data were collected by interviewing all women, who accepted to participate in the study, and who were literate. Data form contains sociodemographic information form and Servical Cancer and PapSmear Test Health Belief Model scale for the quantitative part; The qualitative part consists of a semi-structured in-depth interview guide. Four questions from different dimensions of the European Health Literacy Scale were used to assess women's health literacy in the interview form. At the end of the interview form, telephone numbers were obtained from volunteers who have never had a cervical screening test in her life, for qualitative part. The research have been approved by Marmara University Medical Faculty Clinical Research Ethics Committee and Istanbul Provincial Health Directorate. Results: The average age of 327 women participating in the quantitative study was 47.7 ± 11.3 (30-79), and %75 of the women had smear test at least once. To have mammograms and to know what the smear test was for, found to be protected without participating in the screening test (OR (%95 GA)= 0,21 (0,08-0,56); 0,26 (0,10-0,63)). İt is also found as the barrier score from the health belief model scale increase, nonadherence of the smear test increase too (OR (%95 GA)= 1,09 (1,04-1,15)). The scores of the women on the health belief model scale were related to the level of education. Women's perceived benefit motivation scores increased and their perceived barrier scores decreased as their education level increased. The benefit motivation score of the women who have done the smear test is higher and the barrier scores are lower. The themes that emerged as a result of the qualitative analysis in the direction of the health belief model are perception of health / wellness, perception of seriousness about cervical cancer, perception of the benefit of smear test, perception of barriers related to not having smear test and health literacy. The barriers associated with non-screening are mostly related to individual factors: not needing, not feeling at risk, not having a symptome, not giving priority, neglecting, worrying about worse outcome, to be afraid of gynecological examination, shame from gynecological examination, lack of time, fatalism and cultural norms. Lack of doctor's recommendation about servical screening was reported as a barrier related to the system. Facilitating factors for participation in the screening were found to be women's awareness of the issue and effective and reliable communication with health workers. Conclusion: Although more individual factors are emerging for the barriers related to the non-screening, it has been understood that interventions about barriers should be done not only for the individual factors but also for the system related factors. These interventions may be successful, with physicians recommendations about screening, taking more time to this issue and explain women why it is necessary. KEYWORDS: Cervical screening, health literacy, smear test, perception of health
Benzer Tezler
- 21-65 yaş arası kadınların serviks kanserine yönelik bilgi ve davranışlarının sağlık inanç modeline göre değerlendirilmesi
Assessment of the knowledge and behaviors of women aged between 21 and 65 about cervical cancer based on the health belief model
LEMAN ÇEKİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Halk SağlığıBalıkesir ÜniversitesiHemşirelik Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYSEL ÖZDEMİR
ÖĞR. GÖR. CELALETTİN ÇEVİK
- Aile hekimlerinin servikal smear sonuçları hakkında bilgi tutum ve davranışları
Information attitudes and behaviors of family doctors about cervical smear results
AYŞEN UZUNOĞLU
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2021
Aile HekimliğiSağlık Bilimleri ÜniversitesiAile Hekimliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HAKAN DEMİRCİ
- Sağlık haberlerinin, servikal kanser tarama programlarına katılım üzerine etkisi
The impact of health news on participation in cervical cancer screening programs
HÜSEYİN UYSAL
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2023
Aile HekimliğiDokuz Eylül ÜniversitesiAile Hekimliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TOLGA GÜNVAR
- İstanbul Bağcılar Haseki Eğitim ve Aile Sağlığı Merkezine başvuran 15-49 yaş arası kadınlarda serviks kanseri taraması ve HPV aşısı hakkındaki bilgi düzeyive davranışlarının değerlendirilmesi
İstanbul Bağcılar Haseki Education and Family Health cervix in women aged 15-49 applying to the center level of knowledge about cancer screening and HPV vaccine and evaluation of their behaviors
BETÜL ŞENTÜRK KARAGÖL
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2023
Aile HekimliğiSağlık Bilimleri ÜniversitesiAile Hekimliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA REŞAT DABAK
UZMAN SÜNDÜS GÖRÜKMEZ
- Önlem kabul süreci modeline göre birinci basamakta servikal kanser taramasına katılımın incelenmesi
Investigation of participation in cervical cancer screening at primary health care centers according to the precautionary acceptance process model
NEŞE KÜRECİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Halk Sağlığıİstanbul Üniversitesi-CerrahpaşaEbelik Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ESMA DEMİREZEN