Çatalhöyük'te Şamanizm izleri
Shamanism traces at Catalhoyok
- Tez No: 526361
- Danışmanlar: DOÇ. DR. NEYİR KOLANKAYA BOSTANCI
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Arkeoloji, Archeology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2018
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Arkeoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 302
Özet
Çatalhöyük, 1961 yılında James Mellaart tarafından araştırılmaya başlandığı andan itibaren dünyanın en önemli Neolitik Çağ yerleşimleri arasına adını yazdırmıştır. Mimari yapılarından küçük buluntularına kadar hemen her türden kalıntısıyla dönemin düşünce yapısını ve toplumsal hayatı düzenleyen mekanizmaları günümüze taşıyan Çatalhöyük, inanç sisteminin araştırılabilmesi için önemli fırsatlar sunmaktadır. Dini inançlar, tarih boyunca toplumların sosyo-kültürel yapıları üzerinde etkili olan unsurların başında gelmiştir. Tarih öncesi dönemlerde de bir takım inanç sistemlerinin toplumların yaşantısı üzerinde etkili olmuş olabileceği düşünülebilir. Bu tez çalışması, Çatalhöyük toplumunun sosyo-kültürel hayatını şekillendiren inanç sisteminin“Şamanizm”olabileceği hipotezi üzerine kurulmuştur. Bu nedenle öncelikle Şamanizm ve şamanlık konusu derinlemesine araştırılarak konuyla ilgili genel bir çerçevesi oluşturulmuştur. Ardından, Şamanizm'in ve ritüellerin arkeolojik kayıtlarda nasıl araştırıldığı konusu ele alınmış, böylece Çatalhöyük'te Şamanizm'in izlerinin tespit edilebilmesi için bir takım kriterler belirlenmiştir. Bunlar arasında şamanların ruhlarla iletişimine aracılık eden duvar resimleri, hayvan-şaman ilişkisine işaret eden karışık yaratıklar, erk hayvanları, heykelcikler ve davul gibi gürültü yapıcılar başta gelmektedir. Şamanizm ile ilişkilendirilen bu türde buluntuların her biri kontekstleri içerisinde tabaka gelişimine göre değerlendirilmiş, bu sayede buluntuların birbirleriyle ilişkisi kurularak Şamanizm açısından dikkat çekici ipuçlarına ulaşılmıştır. Bunun yanı sıra etnografik verilerin referansıyla yorumlama yapılarak buluntuların Çatalhöyük toplumu için ne anlama gelmiş olabileceği anlaşılmaya çalışılmış, çeşitli görüş ve öneriler ortaya atılmıştır. Çatalhöyük'te şaman tabanlı bir inancın tespit edilmesi, yoğun sembolik üretimin altında yatan düşünceyi anlamayı, eşitlikçi toplumsal yapının dinamiklerine bir açıklama getirebilmeyi sağlaması bakımından önem arz etmekte ve Çatalhöyük'ün şamanistik yorumu diğer yaklaşımlardan farklı olarak ele geçen buluntuların anlamlarını yorumlamaya da imkân vermektedir. Elbette Çatalhöyük toplumunun inanç sisteminin kesinlikle Şamanizm olduğunu söyleme imkânı yoktur. Ancak elde edilen veriler ışığında, atalara ve doğa varlıklarına saygı duyma esasına dayalı bir inanç sisteminin hüküm sürdüğü söylenebilir. Çatalhöyük'te sanat, atalarla iletişim kurma çabasını ve toplumun geçmişle olan güçlü bağlarını ortaya koymakta, Çatalhöyük'ün eşitlikçi toplum yapısının da şaman anlayışıyla örtüştüğü görülmektedir.
Özet (Çeviri)
Çatalhöyük has been named among the most important Neolithic settlements of the world since it was begun to be investigated by James Mellaart in 1961. Çatalhöyük, which relays its period's thought structure and regulating mechanisms of its social life with almost all kinds of remains from architectural structures to small finds, offers an important opportunity for the research of belief system. Religious beliefs have been one of the factors that influence the socio-cultural structures of societies throughout history. It can be considered that a number of belief systems in prehistoric times may have had an impact on social life. This thesis is based on the hypothesis that the belief system that shapes the socio-cultural life of the Çatalhöyük community can be-“Shamanism”. For this reason, firstly Shamanism and shamanic aspects were investigated deeply and a general framework was established. Then, the method of how Shamanism and rituals were investigated in archaeological records was examined and thus some criteria were determined in order to determine the traces of Shamanism in Çatalhöyük. Among there are the wall paintings, which are the communication media between shamans with the spirits, the chimaeras (hybrids) that point to the animal-shaman relationships, spirit animals, figurines and noise-making instruments like drums. Each of these findings related to Shamanism was evaluated within their contexts and according to the development of layers, thus, the relationship between the finds were established and important clues were obtainedconcerning Shamanism. In addition, attempts to understand what the findings might have meant for Çatalhöyük society with the reference of ethnographic data were made and various opinions and suggestions were presented. The determination of a shaman-based belief in Çatalhöyük is important in terms of understanding the ideas underlying the intense symbolism and providing an explanation for the dynamics of its egalitarian social structure; the shamanistic interpretation of Çatalhöyük allows the interpretation of the meanings of the finds unlike other approaches. It is not possible, of course, to say that the belief system of Çatalhöyük society is definitely Shamanism. However, in the light of the data retrieved, it can be said that there was a belief system based on respecting the ancestors and the natural entities. The art in Çatalhöyük reveals its efforts to communicate with the ancestors and the strong ties of the society with their past, and the egalitarian social structure of Çatalhöyük seem to coincide with the shamanism.
Benzer Tezler
- Çatalhöyük'te bulunan speleothem örneklerinin incelenmesi
Investigation of speleothem finds at Çatalhöyük
GÜLGÜN GÜRCAN
- Understanding the social structure in Çatalhöyük: An archaeometric study on plasters
Çatalhöyük'te sosyal yapıyı anlamak: Sıvalar üzerinde arkeometrik bir çalışma
ALİ GÜZEL
Doktora
İngilizce
2024
ArkeolojiOrta Doğu Teknik ÜniversitesiArkeometri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÇAĞLA AKGÜL
- Konya Çatalhöyük damga mühürlerinin seramik sanatına etkileri
The effects of Konya Çatalhöyük stamp seals on ceramic art
DİLBER BEYZA KÜÇÜKKAVAS
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
ArkeolojiSüleyman Demirel ÜniversitesiArkeoseramik Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. SERAP ÜNAL
- Çatalhöyük mimari öge ve küçük buluntuların ilişkileri ve dağılım analizi
Relational and distributional analysis of architectural features and small finds at Çatalhöyük
HİLAL GÜLTEKİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Arkeolojiİstanbul ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MİHRİBAN ÖZBAŞARAN
- Batı Çatalhöyük insan ve hayvan betimlemeli çanak çömlekleri
Human and animal representations on Çatalhöyük West pottery
GÜLAY YILANKAYA