Understanding the social structure in Çatalhöyük: An archaeometric study on plasters
Çatalhöyük'te sosyal yapıyı anlamak: Sıvalar üzerinde arkeometrik bir çalışma
- Tez No: 889941
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ÇAĞLA AKGÜL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Arkeoloji, Arkeometri, Archeology, Archaeometry
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: İngilizce
- Üniversite: Orta Doğu Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Arkeometri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 180
Özet
Yakın Doğu'da Neolitik geçiş (MÖ 10.000-6.500 civarı), emek bölümü ve toplumsal eşitsizlik gibi yeni kavramlar etrafında yeniden yapılandırılmış tarım toplumlarının kademeli olarak ortaya çıkışını işaret eder. Bu değişiklikler, 'ev' ve 'hane'nin mimari ve zihinsel alanları aracılığıyla gerçekleşmiştir. Çatalhöyük'ün MÖ 7. binyıl yerleşimi, bu toplumlardan biri olarak kapsamlı bir şekilde incelenmiş olmasına rağmen, sosyal yapısının eşitlikçi olup olmadığı konusundaki tartışmalar devam etmektedir. Bu tez, Çatalhöyük evlerinde kullanılan sıvaların arkeometrik analizi yoluyla bu tartışmaya katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Hammadde kullanımında, üretim tekniklerinde ve sıvaların uygulama prosedürlerinde zamansal ve mekânsal farklılıklar olup olmadığını belirlemeyi ve bu bulguları erken köy toplumlarında bilgi paylaşım kalıpları ve haneler arası rekabetin ve eşitsizliklerin ortaya çıkışıyla ilişkili olarak bağlamlandırmayı amaçlamaktadır. Bu amaçlara ulaşmak için, Çatalhöyük Güney ve Kuzey bölgelerindeki beş evden, MÖ 7. binyıl boyunca farklı zaman aralıklarını kapsayan 26 duvar ve platform örneği analiz edilmiştir. Örnekler, XRD, ICP-OES, FTIR, EPMA, SEM-EDS ve Mikro-CT yöntemleri kullanılarak mineralojik, elementel, kimyasal, mikro yapısal ve morfolojik olarak karakterize edilmiştir. Veriler, istatistiksel yöntemler kullanılarak küme analizleri yoluyla değerlendirilmiştir. Analiz sonuçları, Çatalhöyük'te iki farklı sıva yapma tekniğini ortaya koymuştur: 'Erken Dönem'de tek katmanlı marn sıva ve 'Orta Dönem'de çok katmanlı marn-yumuşak kireç çifti sıva yapma teknikleri. Sıva örnekleri, zaman ve mekân açısından elementel ve mineralojik bileşimlerde dikkate değer benzerlikler göstermiştir; ancak bazı durumlarda hammaddelerin homojen olmaması ve marn ile yumuşak kireç oranındaki değişiklikler gibi uygulama farklılıkları nedeniyle element ve mineral miktarlarında niceliksel farklılıklar tespit edilmiştir. Çatalhöyük yerleşimi yakınlarında birden fazla marn kaynağının bulunması, Neolitik yerleşimcilerin birden fazla kaynağa erişimi olduğunu ve bunları kullanabildiğini düşündürmektedir. Çatalhöyük'teki farklı evler, aynı kaynakları ve teknikleri önemli farklılıklar olmaksızın kullanmış olsa da, bu durum mutlaka eşitlikçi bir toplumu işaret etmez. Aksine, sıvanın, ritüellere entegre bir malzeme olarak, haneler arasındaki artan rekabet karşısında topluma eşitlikçi bir görüntü kazandıran 'sembolik bir yapıştırıcı' olarak işlev gördüğünü savunuyoruz. Çatalhöyük'te mimari sıvanın takıntılı bir şekilde kullanılması, muhtemelen artan eşitsizlikleri bastıran 'agresif bir eşitlikçi' davranışı temsil etmektedir.
Özet (Çeviri)
The Neolithic transition in the Near East (c. 10000-6500 BC) marks the gradual emergence of agricultural societies, restructured around new concepts of labor division and social inequality. These changes were mediated through the architectural and mental spaces of the 'house' and 'household.' Although the 7th millennium BC site of Çatalhöyük has been extensively studied as one of these societies, debates about whether its social structure was egalitarian persist. This thesis aims to contribute to this discussion through an archaeometric analysis of the plasters used in Çatalhöyük houses. It seeks to determine whether there were temporal and spatial variations in raw material use, production techniques, and application procedures of plasters, and to contextualize these findings in relation to knowledge-sharing patterns and the emergence of inter-household competition and inequalities in early village societies. To achieve these aims, 26 wall and platform samples from five houses in the Çatalhöyük South and North Areas, spanning different time intervals throughout the 7th millennium BC, were analyzed. The samples were characterized mineralogically, elementally, chemically, microstructurally, and morphologically using XRD, ICP-OES, FTIR, EPMA, SEM-EDS, and Micro-CT methods. The data were evaluated through cluster analyses using statistical methods. The analysis identified two distinct plastering techniques at Çatalhöyük: single-layer marl plastering during the 'Early Period' and multi-layer marl-softlime pair plastering during the 'Middle Period.' The plaster samples showed remarkable similarities in elemental and mineralogical compositions over time and space; however, quantitative differences in elements and minerals were detected in some cases, likely related to the non-homogeneity of raw materials and application differences, such as changes in the marl and softlime ratio. The presence of multiple marl sources near the Çatalhöyük settlement suggests that Neolithic settlers had access to and could use various sources. While different houses at Çatalhöyük utilized the same resources and techniques with minimal differences, this does not necessarily indicate an egalitarian society. Instead, we argue that plaster, as a material integral to rituals, acted as a 'symbolic adhesive' that helped the society maintain an egalitarian facade amidst increasing household competition. The obsessive use of architectural plastering at Çatalhöyük likely represented an 'aggressively egalitarian' behavior that suppressed rising inequalities.
Benzer Tezler
- Çatalhöyük'te Şamanizm izleri
Shamanism traces at Catalhoyok
ELİF YULUĞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
ArkeolojiHacettepe ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NEYİR KOLANKAYA BOSTANCI
- Eski Anadolu'da tarım (Neolitik Çağdan Urartulara kadar)
Agriculture in Ancient Anatolia (From the Neolithic Period to the Urartians)
MUHAMMED BURAK YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
TarihAğrı İbrahim Çeçen ÜniversitesiEskiçağ Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ İNAN YÜKSEL
- İbn Haldûn'un düşüncesinde toplumsal/siyasal yapının anlaşılmasında bütünlük ilkesi
Integrity principle in understanding the social/political structure in the opinion of İbn Haldun
MUHİTTİN CANBAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
FelsefeMardin Artuklu ÜniversitesiFelsefe Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YUNUS CENGİZ
- Understanding the social and political changes through novels from 1990s to today in Turkey
1990'lardan günümüze Türkiye'de toplumsal ve siyasal değişimi romanlardan okumak
NECMETTİN ÖZDİN
Doktora
İngilizce
2019
Siyasal BilimlerBahçeşehir ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YILMAZ ESMER
- Urartu Dönemi'nde bürokrasi ve toplumsal yapı
The social structure and bureaucracy in the Urartian Period
ARMAĞAN TAN