Kırımlı dilci Bekir Sıtkı Çobanzade
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 52657
- Danışmanlar: PROF.DR. AHMET B. ERCİLASUN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1996
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 568
Özet
ÖZET Bu tez. Kırımlı dilci ve şair Bekir Sıtkı Çobanzade'nin eserlerinden hareketle, onun bilginlik yanını (dilciliğini ve edebiyat araştırıcılığını) ortaya koy¬ mak üzere hazırlanmıştır. Bekir Çobanzade 1893 yılında Kırım'ın Karasubazar kasabasında doğmuş, ilk öğrenimini 1909'da Kırım'da, orta öğrenimini 1915'te İstanbul'da Galatasaray Sultanîsi'nde tamamlamış, 1919'da Macaristan'da Codex Cumanicus'la ilgili tezini vererek doktor olmuştur. Bir süre Kırım Devlet Üniversitesi'nde çalıştıktan sonra, 1924'te davet edildiği Azerbaycan (Baku) Devlet Üniversitesi'ne öğretim üyesi olmuştur. S.S.C.B.'nin Azerbaycan, Kırım, Özbekistan, Tataristan, Rusya gibi çeşitli yerlerinde ders ve konferanslar vermiş, dekanlık ve çeşitli komisyonlarda üyelik yapmış, çok sayıda kitap ve makale yayımlamıştır. 1937 yılında Türkçülük iddiasıyla tutuklanarak Sibirya'ya sürgüne gönderilmiş, 1939 yılında Azerbaycan'da işkenceyle öldürülmüştür. Şiirlerinin yanında Kın-Tatar, Azerî, Özbek, Kumuk, Balkar Türk şive ve edebiyatları ile Türkçenin bütününü konu alan çok sayıda eser vermiştir. Yazarın dille ilgili olarak incelediğimiz eserleri, ( Türk-Tatar Lisaniyatına Medhâl, Baku 1924; Kınm-Tatar İlmî Sarfi, Akmescit 1925; Türk Dili ve Edebi¬ yatının Tedris Usulü, Baku 1926; Kumuk Dili ve Edebiyat Tedkikleri, Baku 1926; Kumuk Dilinin Başka Türk-Tatar Dilleri Arasındaki Vaziyeti, Baku 1926; Türk-Tatar Diyalektolojisi, Baku 1927; Türk Grameri, Baku 1929, Til ve İmlâ Metodikası Meseleleri, Fergana 1933) Osmanlı Türkçesi, Azerice, Özbekçe, Kırım Tatarcası ve Rusça olarak, Arap veya Lâtin alfabesiyle yayımlanmıştır. Yazarın eserlerinde ilmî üslûbun yanında yer yer samimî sohbet havası da sezilmektedir. Çobanzade, Rusça dahil Batı dillerinde, Arapça ve nihayet (Türkiye Türk- çesinde bulunan ve bulunmayan) Türkçe dil bilgisi terimleri kullanmıştır. Arap gramer terimlerine karşıdır. Bunları“şimdilik ve mecburen”kaydıyla kullanmıştır.11 «- Türkçedeki sesleri ve ses değişikliklerini Batıdaki dil bilimi prensipleri çerçevesinde (ses organları, seslerin çıkartılması, ötümlülük-ötümsüzlük gibi çeşitli bakımlardan sınıflandırılması vb.) ele almıştır. Türkçenin şivelerine has ünlülerin yanında, mürekkep ünsüz gibi ilgi çekici kavramlar ve Türkçenin çekimli dillere benzediği gibi ilgi çekici fikirler ortaya atmıştır. Ses-harf farkım ısrarla vurgulamıştır. Eski gramercilerin manayı esas almasını şiddetle tenkit eden ve (bazen aşırıya kaçacak kadar) şekilci dil bilimi anlayışını benimseyen Çobanzade'nin eserlerinde kelime yapma yollan belirtilmiş, ele alınan şivenin canlı ve cansız ekleri gruplanarak verilmiştir. Yazarın Türkçedeki ekleri söz yapıcı-söz değiştirici, fiile gelen-diğer kelimelere gelen şeklinde ayırması olumlu bir husustur. Eklerin zamanla canlanabileceği ya da kaybolabileceği, bazı eklerin eskiden müstakil kelime olduğu vb. ilgi çekici fikirler vardır. Birçok eserinde fiil çekim örnekleri de vermiştir. Çobanzade'nin eserlerinde başta sayı adlan olmak üzere çeşitli etimoloji denemeleri de vardır. Cümle incelemesi konusunda bu günkünden farklı uygula- malan olan Çobanzade, bu konuda anlamın dikkate alınmasını tavsiye etmiştir. Dil araştırmalarında canlı halk diline öncelik vermenin; seslerin kelime, kelimelerin de cümle içinde değerlendirilmesinin doğru olacağına işaret etmiştir. Eserlerinde Türk şivelerinin ve dünya dillerinin en kıyıda köşede kalanlarına bile az veya çok (çoğu zaman da mukayeseli olarak) temas etmiştir. Eski ve yeni gramer anlayışlannı değerlendirmiş, eskilerini ilmelikten çok faydacılığı ön plâna çıkartmakla suçlamıştır. Çobanzade Türkçenin iyi araştırılıp öğretilebilmesi için Lâtin alfabesinin benimsenmesini, çocuk dilini ve pedagoji usullerim dikkate alan eğitim programlarının geliştirilmesini tavsiyeyle yetinmemiş, bizzat bunun örneklerini vermiştir. Yazar edebiyatla ilgili eserlerine (Son Devir Kınm-Tatar Edebiyatı Tenkit Tecrübeleri, Akmescit 1928; Azerî Edebiyatının Yeni Devri, Baku 1930) daha çok yansıyan ideolojik baskılara rağmen, Türkoloji çalışmalarının ilmî temellere oturtulmasına kısa ömründe üzerine düşenden fazla hizmet etmiştir.1
Özet (Çeviri)
ABSTRACT This thesis is prepared to define the scientific (linguist and literature researcher) characteristic of the Crimea originated linguist and poet Mr. Bekir Sıtkı Çobanzade. Mr. Bekir Çobanzade, borned in the town of Karasubazar in Crimea, in 1893, completed his primary study in Crimea in 1909, then graduated from the Galatasaray Sultanî in 1915 and got his pH. D. by submitting his thesis about Codex Cumanicus in Hungary in 1919. He worked in the Crimea State University for a period time, then become member of studies in the Azerbeijan (Baku) State University where he had been invited. He had given lectures and conferences had acted as a dean and got responsibilities in various positions, had released several books and articles in Azerbeijan, Crimea Uzbekistan, Tataristan and Russia during the times of the former Soviet Union. He had arrested by the claim of being a Turk nationalist and exclude to Siberia in 1937, and had killed in Azerbeijan by torture in 1939. İn addition to his poems, he released several studies about the Crimea-Tatar, Azerî, Uzbek, Kumuk, Balkar Turkish accent and literature and Turkish language itself as a whole. The writer's following language related studies have been examined by us (Türk-Tatar Lisaniyatına Medhâl, Baku 1924; Kınm-Tatar İlmî Sarfı, Akmescit 1925; Türk Dili ve Edebiyatının Tedris Usulü, Baku 1926; Kumuk Dili ve Edebiyatı Tedkikleri, Baku 1926; Kumuk Dilinin Başka Türk-Tatar Dilleri Arasındaki Vaziyeti, Baku 1926; Türk-Tatar Diyalektolojisi, Baku 1927; Türk Grameri, Baku 1929, Til ve İmlâ Metodikası Meseleleri, Fergana 1933), had been written in Ottoman Turkish, Azerî, Uzbek, Crimea-Tatar and Russian language and published in Arabic and Latin alphabet. İn addition to the scientific manner, a close discussion attitude have been felt in his studies Çobanzade utilized Arabic and finally Turkish (which are available and non available in Turkey's Turkish) grammar in Western languages including Russian. He was against the Arabic grammar terms but he utilized those "for now and obligatory'* terms.1\ He examined the linguistic voice and voice differences of Turkish under the Western linguistic science (voice organs, creation of voice, voice's classification o: different methods, voiced-unvoiced etc.) principals. İn addition to the special vowelss o different Turkish accents, he created new interesting consepts like compounc consonante and claimed that interesting ideas Turkish has similarity to the inflectec languages He insisted on the difference of voice and letters. Çobanzade explained in his studies the methods of construction a word and anc classifical the related accents letters and additions in groups as he had roughly criticizec the previous grammar specialists for considering the meaning of the word and he utilized more conservative and framed system. The writer's apporach of differentiating the additions in Turkish as constructive, -meaning changing, coming with the vert coming with other words was a very positive approach. He had interesting ideas like, additions can be active, or lost some additions were words previously etc. He had giver examples of conjugation in his studies. İn Çobanzade' s studies, there are some etymological trials many names o: numbers. He had a different approach for the examination of sentence and he hac suggested the consideration of the meanings. He pointed out that the priorities should be given present people's language for linguistic studies and examination of voices in £ word and words in a sentence. He had touched, even the least popular and forgotter Turkish accents and world languages in his studies, examined the present and the pası grammar understandings, and accused post of being not scientific, but useful. Çobanzade not only strongly suggested the consideration of establishing or educational system by the preference of Latin alphabet, childish language anc pedagogical principals for a better education and study of Turkish language, he hac given several clear examples for this subject. The writer very seriously served for the scientific standardization o: Turkological linguistic studies, during his short life period despite the ideologica pressure referred in his literatual studies (Son Devir Crimea-Tatar Edebiyatı Tenkr Tecrübeleri, Akmescit 1928; Azerî Edebiyatının Yeni Devri, Baku 1930).
Benzer Tezler
- Bekir Sıdkı Çobanzade'nin Kumuk Dili ve Edebiyatı Tedkikleri adlı eseri; metin-inceleme-dizin
Bekir Sıdkı Çobanzade's Book Named Kumuk Dili ve Edebiyatı Tedkikleri; text- analysis (grammatica)-index
ŞERİF TİRYAKİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Türk Dili ve EdebiyatıAdnan Menderes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ŞAHİN BARANOĞLU
- Bekir Sıtkı Çobanzade'nin şiirleri üzerine bir inceleme
The analysis on the poems of Bekir Sıtkı Çobanzade
ÖZLEM ALTIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
BiyografiBalıkesir ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SALİM ÇONOĞLU
- Kıssa-i Anter (3.cilt 409a-614b) [inceleme-metin-sözlük]
Qissa-i Antar (volume 3 / h.1147 / 409a-614b) [text-analysis-dictionary]
ÖZLEM KIRIMLI
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıOndokuz Mayıs ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YAVUZ BAYRAM
- Asaf Halet Çelebi (hayatı, eserleri, sanatı ve fikirleri)
Asaf Halet Çelebi (his life, Works, art and ideas)
BİLAL KIRIMLI
Doktora
Türkçe
1994
Türk Dili ve EdebiyatıAtatürk ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF.DR. ORHAN OKAY
- 1853-1856 Kırım Harbi'nin Türk ve Rus şiirindeki yansımaları
Reflections of the Crimean War of 1853-1856 on Turkish and Russian poetry
SUZAN KIRIMLI ERDEM
Doktora
Türkçe
2023
Karşılaştırmalı EdebiyatGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ METİN KAYAHAN ÖZGÜL