Türkçede zaman ilgeçlerinin geometrisi
The geometry of Turkish temporal adpositions
- Tez No: 546172
- Danışmanlar: PROF. DR. GÜLSÜN LEYLA UZUN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Frame of Reference, Temporal Language, Spatial Language, Spatial-Temporal Prepositions
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Dilbilim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 143
Özet
Referans çerçeveleri, nesneler arasındaki uzamsal ilişkileri belirli bir perspektiften belirlemeye, tanımlamaya ve hesaplamaya yarayan zihinsel ve/ya dilsel koordinat sistemleridir (Bender vd., 2010: 286; Bender vd., 2012: 1; Bennardo, 2004: 1; Majid, vd., 2004: 108). Bunun için sağladıkları temel strateji, uzamda konumlanmak istenen bir nesneden belli bir uzaklıkta bulunan ve ortamda öne çıkan diğer bir nesne seçmek, daha sonra da bu referans nesne üzerinden bir açı tanımlayarak bir arama alanı oluşturmaktır. Böylelikle, bir nesnenin konumu, diğerininki üzerinden belirlenebilmiş olur (Levinson, 2003: 67) Evrensel olarak üç referans çerçevesi bulunduğu kabul edilmektedir (Levinson, 1996, 2003; Levelt, 1996; Tversky, 1996): Göreli referans çerçevesi, konuşucunun bakış açısını ve yönelimini temel almaktadır ve başına-ayaklarına, vücudunun önüne-arkasına, sağına-soluna göre üç farklı doğrultuda olabilmektedir. İçsel referans çerçevesi, belli bir nesnenin ön-tanımlı içsel özelliklerini temel almakta ve eksenler bunlar üzerinden tanımlanmaktadır. Dışsal referans çerçevesinde ise, içinde bulunulan ortama ait belirgin özellikler eksenin doğrultusunu belirlemekte kullanılmaktadır (Carlson-Radvansky & Logan, 1997: 412). Temelde uzam alanıyla ilişkili olan 'referans çerçevesi' kavramını zaman alanına da uyarlayan çalışmalara alanyazında gittikçe daha çok rastlanmaktadır. Ancak bu çalışmaların, metaforik kullanımlara odaklanmak ve/ya yalnızca önce-sonra, ileri-geri gibi, olaylar arasındaki ardışıklık ilişkilerini en basit haliyle gösteren zamansal ifadeleri ele almak gibi bir kısıtlılıkları bulunmaktadır. Bu çalışmada, öncelikle, referans çerçevelerinin dildeki görünümlerinin en temel işaretleyicileri olan ilgeçler Türkçe bağlamında referans çerçeveleri ve öğeleri ile kurdukları ilişkiler bakımından sınıflandırılmaya çalışılmıştır. Bu doğrultuda, Bilişsel Dilbilim odaklı; dilbilgisinin anlamlılığı varsayımını temel alan bir yaklaşım benimsenmiştir. Bunun yanı sıra, uzamsal referans çerçevelerinin zamansal referans çerçevelerine uyarlanması bağlamında şimdiye kadar yapılmış olan çalışmalara ilişkin yeni öneriler getirilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmaların hepsi Levinson'ın uzamsal çerçevelere ilişkin oluşturmuş olduğu kuramsal altyapıdan yararlanırken, bu tezde Talmy'nin bakış açısına da oldukça önemli bir yer verilmiştir.
Özet (Çeviri)
Frames of reference are cognitive and/or linguistic coordinate systems for identifying, describing and computing spatial relations between objects from a particular perspective (Bender et al., 2010: 286; Bender et al., 2012: 1; Bennardo,2004: 1; Majid et al., 2004: 108). The basic strategy that they provide is selecting a reference object, which is at a certain distance from the object to be located and then creating a search space by defining an angle via the reference object. In this way, the location of an object could be identified in terms of another object. It is generally accepted that there are three universal frames of reference (Levinson, 1996, 2003; Levelt, 1996; Tversky, 1996): A relative frame of reference is based on the perspective of the speaker and has three different axes according to the speaker's head-feet, front-back and right-left. An intrinsic frame of reference is based on the pre-defined intrinsic characteristics of an object, by means of which the axes are defined. An external frame of reference is based on salient properties of the present environment, which are used to identify the direction of the axis. The studies that adopt the concept of 'frame of reference', which is originally related to the domain of space, to the domain of time are becoming more and more common in the literature. However, the linguistic examples provided in these works focus solely on metaphorical usages and/or limited with temporal expressions such as before-after, forward-backward, which merely represent simple sequential relations between events. This study first of all attempts to classify Turkish post-positions, which are the most basic markers of linguistic frames of reference, in terms of their relation to reference frames and their constituents. In this direction, a Cognitive Linguistics approach that grounds on the assumption that grammar is meaningful is adopted. In addition to this, new suggestions are tried to be put forward in relation to studies that hitherto attempted to adapt spatial frames of reference into temporal frames of reference. Although all of these works rely on the theoretical framework that Levinson set for spatial frames of reference, Talmy's approach is also given a significant place in this study.
Benzer Tezler
- Çeviri sorunu olarak niteleme ilgeçleri
Modal particles as translations problem
ÖZCAN ERİŞEK
Doktora
Türkçe
1998
Alman Dili ve EdebiyatıMersin ÜniversitesiAlman Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. VURAL ÜLKÜ
- Partikeln in der Deutschen sprache und ihre Türkischen entsprechungen in übersetzten literarischen texten
Alman dilindeki partikel olarak adlandırılan edatlar/ilgeçler ve Türkçeye çevrilmiş edebi eserlerdeki karşılıkları
HAYRİYE BACAKSIZ
Yüksek Lisans
Almanca
2019
Alman Dili ve EdebiyatıTrakya ÜniversitesiAlman Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEVİNÇ MADEN
- Bilim fuarlarının fen öğrenme becerisi ve fen motivasyonu üzerine etkisi bakımından incelenmesi
Investigation of science fairs effects on competence for learning science and motivation towards science
FATİH EYMİRLİOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Eğitim ve ÖğretimBurdur Mehmet Akif Ersoy ÜniversitesiMatematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ GÜLCAN MIHLADIZ
- Türkçede zaman
The Tenses in Turkish
SALİH KÜRŞAD DOLUNAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
DilbilimGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HÜSEYİN ÖZBAY