Türkçede zaman
The Tenses in Turkish
- Tez No: 117784
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. HÜSEYİN ÖZBAY
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2001
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 220
Özet
ÖZET Bu çalışmada Türkiye Türkçesindeki morfolojik zamanların ayrıntılı ve tasvirî bir incelemesi yapılmış, morfolojik zaman dışında çeşitli zarflarla ifade edilen diğer zamanlar da ele alınıp sınıflandırılmıştır. Başka bir deyişle dilimizdeki dolaylı dolaysız her türlü zaman ifâdesi bu çalışmanın çerçevesini oluşturmaktadır. Tezimizin“Giriş”bölümünde“Genel Olarak Zaman Kavramı”ele alınmış, daha sonra“Dil Bilgisinde ve Türkçede Zaman Kavramı”konusunda bilgi verilmiştir. Çalışmanın“İnceleme”bölümü,“Geçmiş Zaman Kipleri ve İşlevleri”,“Şimdiki Zaman Kipleri ve İşlevleri”,“Geniş Zaman Kipleri ve- İşlevleri”,“Gelecek Zaman Kipleri ve İşlevleri”,“Sıfat Fiillerde Zaman”,“Zarflarda Zaman”,“İkileme ile Verilen Zamanlar”ve“İsim Cümlelerinde Zaman”olarak kısımlara ayrılmıştır. Çalışmamızın esasını teşkil eden“İnceleme”bölümünde, 1960'tan günümüze kadar olan dönemde basılmış roman, hikâye, tiyatro, şiir, deneme vs. türündeki eserlerden fişleme yoluyla elde edilmiş örnek cümlelerden hareketle Türkiye Türkçesindeki morfolojik zamanlar ve morfolojik zaman dışında kalan diğer zamanlar incelenmiştir. İncelemenin ilk dört bölümünü oluşturan geçmiş zaman, şimdiki zaman, geniş zaman ve gelecek zaman kipleri kendi içlerinde“Basit Kipler”ve“Birleşik Kipler”olmak üzere iki alt başlıkta incelenmiştir.“Sıfat Fiillerde Zaman”adını verdiğimiz bölüm,“Geçmiş Zaman Bildiren Sıfat Fiiller”,“Gelecek Zaman Bildiren Sıfat Fiiller”ve“Süreklilik Bildiren Sıfat Fiiller”şeklinde üç başlıktan oluşmaktadır. Bu bölümde sıfat fiillerdeki zaman ifadesi üzerinde durulmuş ve cümlenin zamanına etkileri belirtilmiştir.208“Zarflarda Zaman”bölümünde“Zaman Zarflan”üzerinde durulmuş,“Hâl Ekleri ile Yapılan Zaman Zarfları”,“Zarf Fiillerde Zaman”,“Filolojik Zaman”,“Kozmik Zaman”,“Soyut (Kategorik) Zaman”ve“Etnografik Zaman”örnek cümleler yardımıyla açıklanmaya çalışılmış ve cümle zamanına etkileri ifade edilmiştir. Çalışmanın“İkileme ile Verilen Zamanlar”bölümünde aynı kipli iki farklı fiilin kullanıldığı cümlelerdeki zaman ifadesi incelenmiştir.“İsim Cümlelerinde Zaman”bölümünde ek fiilin ifade ettiği zaman kavramı örneklerle gösterilmiştir.“Durum Bildiren Ek Fiil”,“Ek Fiilin Bilinen Geçmiş Zamanı”ve“Ek Fiilin Duyulan Geçmiş Zamanı”ifade ettikleri zaman açısından incelenmiştir. Türkçe zaman bakımından zengin bir dildir. Bu zenginlik morfolojik zamanların yanı sıra birtakım zarflarla ve fiil isimleriyle yapılan zamanlarla daha da belirginleşmektedir. Türkiye Türkçesinde zaman denildiğinde akla sadece morfolojik zaman değil zaman ifade eden diğer unsurlar da gelmelidir.
Özet (Çeviri)
ABSTRACT This study provides a detailed and descriptive analysis of the morphological tenses in the Turkey dialect of Turkish, as well as a categorization of other tenses which are expresses not with morphological tenses, but with adverbs. In other words, all kinds of direct or indirect time indicators constitute^ the framework of this paper. The“Introduction”explores“The Broader Concept of Time”and gives information about“The Concept of Time In Grammar and In Turkish”. The“Analysis”Part is divided into the following headings:“Past Tense Indicators and Functions”,“Present Continuous Tense Indicators and Functions”,“Simple Present Tense Indicators and Functions”,“Future Tense Indicators and Functions”,“Tenses In Adjectives and Verbs”,“Tenses In Adverbs”“Expressing Tenses With Repetitions”and“Tenses In Sentences with Verbs Derived From A Noun.”Based on example sentences selected from novels* stories, plays, poems and essays published from 1960 on to today, the“Analysis”gives an account of the morphological tenses and all other remaining tenses in the Turkey dialect of Turkish. Each of the first four headings in the“Analysis”- namely The Present Continuous, the Simple Present, Future and Past Tenses- are studied under two separate subheadings:“Simple Indicators of Tense”and“Compound Indicators of Tense”.“Tenses In Adjectival Verbs”is divided into three subheadings:“Adjectival Verbs Expressing Past Tenses”,“Adjectival Verbs Expressing Future Tenses”,“Adjectival Verbs Expressing Continuity”. This part mainly dwells on the expression of time in adjectival verbs and explains its effect on the actual tense of the sentence.210“Tenses in Adverbs”looks into the“Adverbs of Time”, tries to explain them with“Adverbs of Time Derived With Prepositional Suffixes”,“Tenses in Adverbial Verbs”,“Philological Time”,“Cosmic Time”,“Abstract (Categorical) Time”and“Ethnographical Time”and demonstrates their effects on the actual tense of the sentence. Under the subheading“Expressing Tenses with Repetitions”, the way of expressing time with two different verbs suffixed with the same tense indicator is examined. The section about“Tenses in Sentences with Verbs Derived From A Noun”clarifies the time concept as rendered by the verb of a relative clause.“Indicative Relative Clause Verbs”,“The Direct Past Tense of Relative Clause Verbs”,“ The Reported Past Tense of Relative Clause Verbs”are analysed with regards to the tense they express. Turkish is a language quite rich in tenses. Considering the fact that Turkish language not only has morphological tenses, but also tenses formed by adverbs and verbs derived from nouns, this abundancy of tenses becomes even more noticeable. Thus, if it is Turkish that is in question, the word“tense”should imply not only the morphological tenses but also other elements expressing time. TC YUKSEKOCRCTWI KUBÜU.
Benzer Tezler
- Türkçede zaman ilgeçlerinin geometrisi
The geometry of Turkish temporal adpositions
AYDA SEVİN BEYAZPINAR
- Almanca ve Türkçede dilbilgisel zamanların kullanım yerleri ve karşılaştırılması
Usage and comparison of tenses in German and Turkish
ÖZGE SİNEM İMRAĞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Alman Dili ve EdebiyatıAtatürk ÜniversitesiAlman Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. DURSUN BALKAYA
- Eski Türkçede zaman anlamı taşıyan sözcükler
Old Turkic words with the meaning of time
İPEK DURSUNAY ÖLMEZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimÇukurova ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ENGİN ÇETİN
- Кыргыз Жана Түрк Тилдериндеги Убакыт - Мезгилди Туюндуруучу Лексикалык Каражаттар
Kırgızca ve Türkçede zaman kavramıyla ilgili sözcüklerin leksikolojik özellikleri
ALİ DAŞMAN
Doktora
Kırgızca
2010
DilbilimBişkek Sosyal Bilimler ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BEYŞENBAY USUBALİEV
- Valeurs semantiques des temps grammaticaux en Français et enture contemporain
Fransızca ve Türkçe'deki zaman kavramlarının anlamsal değerleri
SUNA AĞILDERE TİMUR
Yüksek Lisans
Fransızca
1997
Fransız Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiFransız Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZEYNEL KIRAN