Geleneksel Anadolu konut mimarisinde Talas örneği
Case study on Talas as an example with in the vernacular Anatolian housing architecture
- Tez No: 546328
- Danışmanlar: PROF. DR. FATMA İLKNUR KOLAY
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Mimarlık Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 200
Özet
Talas, Osmanlı'nın son dönemlerinde Müslüman ve gayrimüslim nüfusun bir arada yaşadığı, günümüze kadar belli bölgelerinde gelebilmiş geleneksel konut dokusu ile Kayseri'de mimarlık tarihi açısından önemli bir ilçedir. Kültürel sürekliliğin önemli bir bileşeni olan tarihi miras niteliğindeki geleneksel konutların detaylı bir çalışmayla belgelenmesi ve yorumlanması önemlidir. Talas evlerinin özelliklerini, en yakın Kayseri, komşu Orta Anadolu yerleşmelerindeki evler ve Talaslıların kültürel ilişkilerde bulunduğu başkent İstanbul evlerinin özellikleriyle karşılaştırarak Anadolu konut mimarisi içerisindeki yerinin saptanması ayrıca hedeflenmiştir. Bu amaçlarla, Talas evlerininin plan ve cephe elemanları altında plan analizi, cephe analizi, bezeme detayları, bahçedeki yapıları ile mimari özellikleri belirli standart bir katalogta ortaya konulmuştur. Yapılan alan araştırmaları sonucunda üzerinde değişikliklerin yapılmadığı özgün haliyle kalabilmiş, Talas evlerinin özelliklerini gösterebilecek geleneksel konut dokusunun yoğun olduğu aşağı Talas'tan 22 adet, yukarı Talas'tan 3 adet ev olarak toplam 25 adet ev seçilmiştir. Bu evler yerinde rölöve çizimleri ve fotoğraflarıyla belgelenerek, plan ve cephe elemanları altında ilk olarak en detaylı evden başlayarak standart bir katalog çalışmasında incelenmiştir. Bu bilgiler Talas evlerinin genel özelliklerinin belirlenmesi çalışmalarında veri olarak kullanılmıştır. Çalışmanın birinci bölümünde giriş başlığı altında amaç, kapsam, yöntem ve kaynaklar, literatür araştırması alt başlıkları verilmiştir. Bu literatür araştırması bölümü altında şimdiye kadar geleneksel Anadolu konut mimarisinde yapılan araştırma kitaplarının içeriği varsa farklılıkları detaylıca ortaya konulmuştur. İkinci bölümde Talas ve çevresinin tarihi başlığı altında Talas'ın topoğrafyası, tarih öncesi çağlarda, Türklerin hakimiyetinden önce, Anadolu Selçuklu Dönemi'nde, Osmanlılar Dönemi'nde Talas ve çevresi olarak incelenmiş olup evlerinde tarihlendiği bu Osmanlılar Dönemi'nde Talas ve çevresi bölümü 19. yüzyıla kadar Osmanlılar Dönemi'nde ve 19. yüzyılda ve 20. yüzyıl başlarında Talas olarak iki alt başlıklarda detaylıca işlenmiştir. Son olarak 19. yüzyılda Talas'taki mahalleler bölümü altında Talas'taki sokak ve seçilen evlerin de bulunduğu mahalle dokusu hakkında bilgiler verilmiştir. Üçüncü bölümde çalışma kapsamındaki Talas evlerinin seçilme nedenleri verilerek Talas evlerinin mimari özellikleri plan elemanları bölümü altında bodrum, zemin ve birinci katlar olarak katalogtaki elemanlar doğrultusunda analizlerin sonucundaki veriler ortaya konulmuştur. İç mekan elemanları bölümü altında yüklük, gusülhane ve dolap, sedir, niş, ocak alt başlıkları altında bu elemanların genel ve nadir bulunan bütün özellikleri kendi bölümü altında gruplandırılarak verilmiştir. Bu Talas evlerinin mimari özellikleri başlığı altındaki diğer bir bölüm bahçedeki yapılardır. Bu bahçedeki yapılar bölümü altında yöreye özgü tol yapıları ve diğer yapılar başlığı altında kuyu, hela gibi yapılar katalogtaki analizlerin sonucundaki veriler doğrultusunda aktarılmıştır. Cephe elemanları bölümü altında Talas evlerinin giriş kapısı, pencereler, hayat, eyvan, köşk, balkon, cihannüma, teras cepheleri, çıkma, duvar, baca, çörten, saçak olarak bu cephe elemanları yapılan katalog çalışmasındaki analizler sonucundaki genel ve nadir bulunan bütün özellikleri ortaya konulmuştur. Kitabeye sahip olan evler bölümü altında dokuz adet kitabenin çevirileri yapılarak kronolojik sıraya göre verilmiştir. Bu bölümde son olarak malzeme ve yapım tekniği üç boyutlu çizim ve görsellerle desteklenerek ayrıca gözlemlenen harabe yapılarındaki detaylarla ortaya konulmuştur. Dördüncü bölümde Talas evlerinin geleneksel Anadolu konut mimarisi içerisindeki yeri seçilen örneklerle en yakın mesafeden uzağa doğru benzerlikler ortaya konularak etkileşimin olduğu tespit edilmiştir. Beşinci değerlendirme bölümünde Talas evlerinin genel bir değerlendirmesi ve şimdiye kadar yapılan çalışmaların sonucundaki verilerin özellikleri belirtilerek genel bir yoruma gidilmiştir. Altıncı sonuç bölümünde Türk evi genelinde Talas evi özelinde geleneksel konut mimarisinde bulunan kavramlar çerçevesinde yapılan analizler sonucunda Talas evlerinin mimari özellikleri katmanlaşma, işlevsel, geçirgenlik ve mahremiyet kavramlarıyla ilişkilendirilerek ortaya konulmuştur. Çoğunlukla 19. yüzyıl ortalarında ve 20. yüzyıl başlarında inşa edilen bu konutların mimarisi dönemin ekonomik, siyasal ve sosyal gelişmeleri hakkında da bize bilgi verebilmiştir. Genel mimari plan düzeninde 1812 erken tarihli ev avlu düzen ile içe yönelik bir plana sahipken, 1855, 1882, 1888, 1907, 1928 gibi geç tarihli diğer evler çok odalara, özellikle 1907 tarihli ev ikinci bir kata, 1928 tarihli ev cihannümalara sahip olarak İstanbul'daki köşkler gibi görkemli yapılardan oluşmaktadır. İstanbul'da başlayan değişim Kayseri'ye daha geç sürede gelmiş ve 1930'lara kadar etkisini sürdürmüş olmalıdır. Araştırmalar sonucunda erken 1812 tarihli ev daha az bezemeye sahipken, daha geç döneme ait evlerde bezemeler yoğunlaşmıştır. Evlerin genel cephe karakteri dikdörtgen pencereler, dik açılı çıkmalar ve silmelerle rasyonel bir düzen içerisinde olmasına rağmen geç dönemde yapılan evlerin bezemelerinde barok, rokoko gibi anlayışların görülmesiyle başkentteki mimari değişime bağlı olarak eklektik bir biçime dönüşmüştür. Yapılan bu araştırma sonucunda Talas evlerinde en yakın Kayseri, komşu Orta Anadolu yerleşmeleri evleriyle benzer geleneksel mimari özellikler bulunmakla birlikte, İstanbul evleriyle de 19. yüzyıl başkent mimarisi doğrultusunda uygulamalar yapıldığı görülmektedir. Talas evlerinin her ne kadar bir değişime uğradığı görülse de, geçmişi de bırakmamanın arasında kendi özgün yapılarını da oluşturmuşlardır.
Özet (Çeviri)
Kayseri has been an important centre in Anatolia throughout history. Talas is an important district in the history of architecture in Kayseri with its traditional dwellings, where Muslim and non-Muslim populations lived together in the last period of the Ottoman Empire. Talas is a town at eastern side of Kayseri, about 8 kilometres form the city centre. According to the census in 1875, the total male population of Talas was 5808, 2395 of which was Greek, 2240 was Armenian and 1173 was Turkish. It can be inferred that the Muslims and Non-Muslims were not living in separate quarters of Talas, but rather they were living within the same area, even as neighbours at the same street in some cases. In addition, this study examines four houses in Talas belonging to the Muslim population with inscriptions in Ottoman Turkish and five hosuses belonging to the Non-Muslims population with inscriptions in Karamanlica. On these inscriptions 1522, 1812, 1855, 1869, 1882, 1888, 1907 and 1928 building dates can be acquired. It is important to document and interpret traditional dwellings, which are an important component of cultural continuity, with a detailed study. For this purpose, plan analysis, facade analysis, decoration details, structure and architectural features of the garden are presented. It is aimed to determine the characteristics of the Talas houses and the location of the houses in the Anatolian housing architecture by comparing the houses of the nearest Kayseri, neighboring Central Anatolian settlements and the capital houses of the city of Talas in the cultural relations. The architecture of these dwellings, which were mostly built in the early 19th and early 20th centuries, could also inform us about the economic, political and social developments of the period. As a result of the field surveys, the houses that were left unchanged were selected. A total of 25 houses have been selected from the areas where the traditional residential texture is intense, which can show the characteristics of Talas houses. These houses were documented with on-site drawings and photographs, and were first examined under the plan and facade elements from the most detailed home to a standard catalog. This information has been used as data in the determination of the general characteristics of Talas houses. One of the specific architectural characteristics of Talas houses is that almost every house has a basement. These basements are barrel vaulted or rock-carved. These vaults constitute a stable foundation for houses. In addition to this, the people living in the region could store their foods in these vault or rock-carved basements for a long time. The plans have been analyzed efficiently in terms of their function. There is a hearth within an area, and a toilet near the entrance door, along with the rooms as common characteristics at the ground floor. The rooms at the ground floor must have been used as service, store areas. All the houses have a sedir and cupboards in most of the rooms at the first floor. Similarly, each and every room of all the houses, having a cupboard, also has a bathing cubicle. There is only one house, dated to 1928, which has a toilet with entrance at the first floor. The harem and selamlık sections having 1855 and 1928 houses also have a hearth each at this floor. The hearths at the upper floors of Talas houses are generally used for heating or making coffee. The sofa in all of them are connected to either gardens or the street. The hearth area is close not only to the basement, but also to the garden. Additionally, the stairs are placed to the centre of the house with equal distance to each room. While the 1812 house has a main room, the other houses have separated selamlık and harem sections. There is as a head room in 1812 house, two separate houses in houses with the catalog number 1 and 2, 1855 house, 7 catalog house and two houses adjacent to as harem and selamlık in 1928 house. It can be seen that the sections, reserved for guests, change the general layout plan. While the harem section mostly has kitchen, service, store, basement areas, the selamlık section has hayat, iwans, sofa, pavillions connected to the garden or the street. The decoration materials of these areas were procured and applied more studiously, unlike other rooms. In the general architectural plan layout, the early house built in 1812 had an inward plan with the courtyard layout, while in the other late houses such as 1855, 1882, 1888, 1907, 1928, there were many rooms, especially the second floor of 1907 houses, and in 1928 the house had a pavilion. Like the mansions in Istanbul, they are similar to the magnificent buildings. The interaction between the capital and Anatolia can be seen via people, who lived in Talas, working as tradesmen and having relations with Istanbul. This study gives information about the relevant period and local architecture in Talas, but also shows the interaction between the capital and Anatolia due to the presence of traders who have relations with Istanbul living in Talas. The change that started in Istanbul should have come to Kayseri later and continued its effect until the 1930s. The decorations of the structural elements of the interior are mostly seen on cupboards and niches on these three houses, which are mainly placed on the lower surface of entrance door lintel, skylights, projections and hayat. This change took a long time, starting in the capital city of Ottoman Empire, to reach to Anatolia. The evolution in the ornament can be seen as S curves on the lower surface of yard entrance door lintel in the 1812 house. In addition, as voluted S curves on the lower surface of harem entrance door lintel of the garden wall of the 1855 house. Moreover, as voluted S curves over the key block of the portico within the same house, and as C curves on the entrance door of the 1928 house. As a result of the researches, the house in the early 1812 house had less ornamentation, while the decoration of the houses belonging to the later period intensified. Although the general façade character of the houses is in a rational order with rectangular windows, right angles and erasures, it has turned into an eclectic form depending on the architectural changes in the capital with the appearance of baroque and rococo in the decoration of the houses made in the late period. Tol is placed in the gardens of houses. They must have been used as cooking area since they have a hearth. Receiving light from a single direction, while being directed to the garden and the view, these structures are also used as sheltered resting areas. In addition, in some houses, the chimney at the front contributes to the design of the street façade by creating a composition with an entrance door in an expressionist manner. Most of the masses and facades of the Talas house have been designed with human scale in mind. Talas houses have different proportions that reduce the human scale in the facade layout from the roof level to the entrance door. As a result of this research, it is seen that Talas houses the closest Kayseri, neighboring Central Anatolian settlements with similar traditional architectural features, but also the houses of Istanbul in the 19th century have been implemented according to the architecture of the city. Although the houses of Talas have been undergoing a change, the houses have created their own unique structures.
Benzer Tezler
- Küresel iklim değişiminde doğal afetler ve konut tasarımı ilişkileri
Natural disasters and housing design relations in global climate change
LÜTFİYE ÇETİN MURAT
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
MimarlıkAksaray ÜniversitesiJeodezi ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HAVVA ÜLGEN BEKİŞOĞLU
- Manisa Kula ilçesi folkloru üzerinde inceleme çalışmaları
Başlık çevirisi yok
AĞGÜL ERDOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2000
Halk Bilimi (Folklor)İstanbul Teknik ÜniversitesiHalk Bilimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. AFŞİN EMİRALİOĞLU
- Doğu Karadeniz konut mimarisinde süsleme üzerine bir inceleme
Başlık çevirisi yok
SUAT İSKENDER
Yüksek Lisans
Türkçe
1987
MimarlıkKaradeniz Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. KUTSAL ÖZTÜRK
- Konya Kilistra Köyü geleneksel konutlarının yapım teknikleri
Construction techniques of traditional house in Kilistra, Konya
ŞEYMA ÜSTÜN ÇALIŞIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
MimarlıkYıldız Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DİLEK EKŞİ AKBULUT
- Taraklı'da geleneksel sivil mimaride kullanılan yapım teknikleri ve sadık özen evi restorasyon önerisi
Construction technics applied to civil architecture in tarakli and sadik ozen house restoration proposal
FERDİ SEYMEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
MimarlıkYıldız Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NADİDE SEÇKİN