Sosyal ve teknik donatı alanlarının amacı dışında kullanımı:Plan ve uygulama sorunları
Using social and technical infrastructure areas out of purpose: Plan and implementation problems
- Tez No: 557069
- Danışmanlar: PROF. DR. ŞEVKİYE ŞENCE TÜRK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Şehir Planlama Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 205
Özet
Sosyal ve teknik donatı alanları, kentte yaşayanların barınma ve çalışma ihtiyaçlarının dışında diğer gereksinimlerini de karşıladıkları alanlardır. Barınma, çalışma, ulaşım, eğitim, dini, sağlık, sosyo-kültürel, dinlenme vs bireylerin başlıca gereksinimleri olup kentsel alanda yer alan bu fonksiyonlar sürekli etkileşim halinde olup dinamik bir yapıya sahiptir. Kentin dinamik yapısının düzenli ve planlı gelişimin sağlanması için, fonksiyonların belirlenmesi için standartlar bulunmaktadır. Sosyal ve teknik donatı alanlarının sayı, çeşit, konum ve büyüklükleri, ilgili bölgenin demografik, fiziki, ekonomik ve sosyal yapısına göre şekillenmektedir. Türkiye'de şehir planlama sürecinde 3194 sayılı İmar Kanunu geçerli olup Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği'nde yer alan standartlara göre arazi kullanım ve yoğunluk kararları planlanmaktadır. Sosyal ve teknik donatı alanları toplumsal faydanın sağlanması, kentin ve kentlinin yaşam kalitesinin artırılması ve adalet ve eşitlik sağlanması başta olmak üzere birçok yönüyle önemi vurgulanmaktadır. Toplumsal faydanın sağlanması bireysel çıkarların göz ardı edilmesi ve kamu yararının sağlanması ile mümkün olabilmektedir. Yaşam kalitesi yapılaşmış çevre, sosyal çevre, ekonomik çevre, sağlık ve ekoloji bileşenlerinin bir etkileşimi olup bireyin ve toplumun gelişimini etkilemektedir. Planlamanın bir diğer amacı da yaşam kalitesini artırmaktır ve kentin ve kentlinin yaşam kalitesi donatı alanları ile doğrudan ilişkilidir. Adalet ve eşitliğin sağlanması hem nitelik hem nicelik olarak etkinlik ve erişilebilirliğin sağlanması ile mümkün olabilmektedir. Sosyal ve teknik donatı alanları gelir grupları arasındaki dengenin kurulabilmesi ve fırsat eşitliğinin sağlanabilmesi yönünden önemlidir. Sosyal ve teknik donatı alanlarında herkes tarafından erişilebilmesi, eşit ve adaletli kullanılabilmesi için kamunun hizmet verebilmesi ve alanların kamu mülkiyetinde olması gerekmektedir. Türkiye'de kamu eline geçişinde kullanılan araçlar kamu gücüyle uygulanan ve kişinin isteğine bağlı araçlar olmak üzere iki alt başlıkta gruplanmaktadır. Kamulaştırma, plan notları ve arazi ve arsa düzenlemesi kamu gücüyle uygulanan araçlar olup gönüllü terkler kişi isteğine bağlı uygulanmaktadır. Gönüllü terk yönteminde 3194 sayılı İmar Kanunu 15. ve 16. maddesine göre uygulama yapılmakta olup, kişinin rızasına bağlı uygulanmaktadır. İlgili kanun maddelerinde ifraz, tevhid ve terk işleminin nasıl yapılacağı tarif edilmekte olup imar uygulaması esnasında kullanılmaktadır. Fakat pratikte bir imar uygulama aracı haline gelmiş olup, kişilerin imar uygulamasını beklemeden imar hakkı elde etmek için başvurdukları bir yöntemdir. Kamu hizmetine ayrılan alanın %40'dan az olması halinde kişiler imar uygulamasını beklemeden imar parseli elde etmektedir. Arazi ve arsa düzenlemesi yönteminde 3194 sayılı İmar Kanunu 18. Maddesine göre uygulama yapılmaktadır. Literatürde hamur yöntemi olarak da ifade edilen bu yöntemde, düzenleme sınırı içerisindeki tüm taşınmazlar tek parsel varsayılarak düzenleme yapılıp, düzenleme sonrası taşınmaz sahiplerinin hakları mümkün olduğunca aynı veya eşdeğer yerden verilmeye çalışılmaktadır. Düzenleme sonucunda imarlı parsel ve donatı alanları üretilmektedir. Planın bütün olarak uygulanmasına olarak sağlayan bu yöntemde %40'a kadar DOP alanı bedelsiz alınabilmektedir. Tercih edilmesinin en önemli nedeni bu olup DOP alanına dahil edilen alanlar İmar Kanunu'nun 18. Maddesi Uyarınca Yapılacak Arazi ve Arsa Düzenlenmesi ile İlgili Esaslar Hakkında Yönetmelik'te belirtilmektedir. Kamulaştırma 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nda belirtilen koşullara göre uygulanmaktadır. Kamusal hizmetler için gerekli alanın kişinin rızasına bakılmaksızın bedelinin ödenerek kamu mülkiyetine geçmesinde kullanılan araçtır. Fakat çoğunlukla bütçe yetersizliğinden dolayı tercih edilmemektedir. Aynı zamanda arazi ve arsa düzenlemesi uygulamasında; DOP dahil olmayan ve DOP %40'dan fazla olan alanların elde edilmesinde kullanılmaktadır Plan notları belediyeler tarafından geliştirilen bir yöntem olup İmar Kanunu'nda herhangi bir tanımı bulunmamaktadır. Başta bütçe olmak üzere uygulamada karşılaşılan problemlere yönelik alternatif bir çözüm olarak geliştirildiği görülmektedir. Plan notları ile donatı alanının %40'dan fazla olduğu durumlarda, fazla kısma imar hakkı verileceği belirtilerek bedelsiz terk edilmesi teşvik edilmektedir. Bu durum, planda öngörülen yoğunluğun artmasına ve donatı alanlarının yetersiz kalmasına sebep olmaktadır. Planlama yaklaşımının zaman içerisinde değişmesi ile birlikte plan aşaması kadar uygulama aşaması da önem kazanmış olup plan yapıldıktan sonra izleme ve değerlendirme sürecinin önemi artmıştır. Plan değişiklikleri planda öngörülemeyen durumların ortaya çıkması halinde belli koşullarda gerçekleştirilmektedir. Plan notları ile plan kararlarında belirtilmeyen detayları açıklamak amaçlanmaktadır. İmar Kanunu'na göre planlar ve plan değişiklikleri kamu yararı gerekçesi ile yapılmaktadır. İmar Kanunu ile uyumsuz plan değişiklikleri ve plan notları ile sosyal ve teknik donatı alanlar amacı dışında kullanılabilmektedir. Sosyal ve teknik donatı alanlarının amacı dışında kullanımı plan kararları ile yapılan müdahalelerle gerçekleştiği gibi uygulama sonrası amacı dışında kullanımlara da rastlanmaktadır. Plan kararları ile yapılan müdahaleler; sosyal ve teknik donatı alanlarının standarda aykırı değişimi, sosyal ve teknik donatı alanlarına yönelik fonksiyonun değişimi ve sosyal ve teknik donatı alanı karşılığında imar hakkının artırılması olmak üzere üç gruba ayrılmaktadır. İlk iki grupta meydana gelen amacı dışında kullanım hem plan değişiklikleri hem de plan notları ile yapılmaktadır. Üçüncü grup ise plan notları ile gerçekleştirilmektedir. Sosyal ve teknik donatı alanlarının uygulama sonrası amacı dışında kullanımı ise özel kişilere ya da sektöre devretme ve uygulama sonrası fonksiyon değişimi olmak üzere iki alt guruba ayrılmaktadır. Bu grupta yapılan amacı dışında kullanımlar da hem plan notu ile hem de plan değişiklikleri ile gerçekleşebilmektedir. Fakat bu alanlar imar uygulaması yapılmış ve kamu yararı gerekçesi ile kamu eline geçişi sağlanmıştır. Tez çalışması kapsamında ilk aşamada Danıştay 6. Daire kararları kapsamında analiz yapılarak, amacı dışında kullanımların yüksek yargı kararlarında nasıl ele alındığı incelenmektedir. İkinci aşamada literatürde belirlenen beş amacı dışında kullanım durumu göz önünde bulundurularak İstanbul ili üzerine bir analiz yapılmaktadır. Analiz kapsamında her alt grup için beş örneklem alan olmak üzere toplam 25 örnek alan analiz edilmiştir. Sosyal ve teknik donatı alanlarının olması gereken durumları (toplumsal fayda, yaşam kalitesi ve adalet ve eşitlik) yönüyle ele alınmıştır. Amacı dışında kullanımın gerçekleştiği durumda ortaya çıkan sonuçlar analiz edilmiştir. Plan kararları ile yapılan müdahaleler kapsamında ele alınan, sosyal ve teknik donatı alanı karşılığında imar hakkının artırılması şeklinde gerçekleşen amacı dışında kullanımın diğer alt gruplara göre daha fazla olumsuz sonuç ortaya koyduğu görülmektedir. Plan notları ile gerçekleştirilen imar hakkı aktarımı yasal bir süreç olmaması yönüyle tartışılması gereken bir diğer önemli noktadır. Bu amacı dışında kullanım aynı zamanda fonksiyon değişikliği ve standarda aykırı değişim ile de sonuçlanabilmektedir. Toplumsal fayda göz ardı edilmekte, yaşam kalitesi azalmakta ve kentsel kimliğin bozulmasına neden olabilmektedir. Plan bütünlüğünü de bozan bu değişiklik aynı zamanda planın işlevsiz hale gelmesi ile sonuçlanabilmektedir.
Özet (Çeviri)
Social and technical infrastructure areas are the areas where the inhabitants of the city meet their other needs except shelter and working. Sheltering, working, transportation, education, religious, health, socio-cultural, rest etc. are the main requirements of individuals and these functions in the urban area are in constant interaction and have a dynamic structure. In order to ensure the regular and planned development of the dynamic structure of the city and for the determination of functions there are standards. The number, type, location and size of social and technical infrastructure areas are shaped according to the demographic, physical, economic and social structure of the region. Reconstruction Law No. 3194 is valid in the city planning process in Turkey. Land use and density decisions are planned according to the standards in the Spatial Plans Regulation. Importance of social and technical reinforcement areas emphasis on many aspects, especially providing social benefit, increasing the quality of life of the city and the city, and providing fairness and equality. The provision of social benefits can only be achieved by disregarding individual interests and providing public benefit. Quality of life is an interaction of the built environment, social environment, economic environment, health and ecology components and affects the development of the individual and society. Another aim of the planning is to improve the quality of life and the quality of life of the city and the inhabitants is directly related to the reinforcement areas. The provision of justice and equality can be ensured by ensuring efficiency and accessibility in both quality and quantity. Social and technical reinforcement areas are important for establishing equilibrium between income groups and ensuring equal opportunities. Public services and public ownership should be provided for the equal access to social and technical reinforcement areas and for equal and fair use, Tools used in the transition into public in Turkey are grouped under two sub-headings; public-powered and applied depending on the person's request. Expropriation, plan notes and land readjustment are public-powered and voluntary method is implemented depending on the request of the person. Voluntary method is applied according to the 15th and 16th article of the Reconstruction Law No. 3194. In related law articles; it is described how to do the process of parceling, and it is using at the zoning process. But in practice it has become a tools of zoning, it is a method that people apply to obtain the right to zoning without waiting for zoning. If the area allocated to the public service is less than 40%, the people obtain the zoned plots without waiting for zoning. The land readjustment method is implemented according to Article 18 of Reconstruction Law No. 3194. In this method, which is also referred to as dough method in the literature, all the immovable within the regulation limit are made by assuming the single parcel. The rights of the immovable owners after the regulation are tried to be given from the same or equivalent place as much as possible. As a result of the readjustment, zoned plots and infrastructure areas are produced. It provides the whole implementation of the plan. With this method, up to 40% (contribution percentage) of the area can be obtained free of charge. The areas included in the contribution percentage are specified in the By-Law on Land Readjustment in accordance with Article 18 of Reconstruction Law no.3194. Expropriation is implemented according to the conditions specified in the Expropriation Law No: 2942. It is used to obtain these areas when contribution percentage is more than 40% . It cannot be preferred due to lack of budget. Plan notes are a method developed by municipalities. There is no definition in the Reconstruction Law no. 3194. It is seen that it was developed as an alternative solution to the problems especially budget encountered in the application. In cases of the infrastructure area is more than 40%, extra zoning rights will be given free of charge to leave is encouraged by plan notes. The projected density will increase in the plan and infrastructure areas will be inadequate. With the change in the planning approach over time, the implementation phase has gained importance as much as the planning phase and it is stated that the importance of the monitoring and evaluation process has increased after the plan has been made. Plan changes are made under certain conditions if unforeseen circumstances occur in the plan. With plan notes, is aimed to explain the details not mentioned in plan decisions. According to the Reconstruction Law no.3194, plans and plan changes are made on the grounds of public interest. social and technical infrastructure areas can be used out of purpose with plan changes and plan notes incompatible with the Reconstruction Law no.3194. Usıng socıal and technıcal ınfrastructure areas out of purpose can be possible both interventions with plan decisions and using out of purpose after implementation. Interventions with plan decisions is divided into three groups: change of social and technical infrastructure areas contrary to the standard, change of use function for social and technical reinforcement areas and increasing the right to zoning for the social and technical infrastructure areas In the first two groups using out of purpose can be made with both the plan changes and plan notes. In the third group it can be with plan notes Using social and technical infrastructure areas out of purpose after implementation is divided into two groups: transfer to private persons or sector and changing function after implementation. For two groups, using out of purpose can be made with both the plan changes and plan notes. However, the zoning implementation of these areas has been made and the transition to the public has been provided for public benefit. Within the scope of thesis study, in the first stage, the analysis was made within the scope of the decisions of the 6th Chamber of the Council of State. In the second stage, an analysis is carried out on the province of Istanbul, with considering five using social and technical infrastructure areas out of purpose. A total of 25 sample areas were analyzed, five for each sub-group. The results that occurred when the using out of the purpose was analyzed. Increasing the right to zoning for the social and technical infrastructure areas which is grouped in interventions with plan decisions has the most negative results. It is made with plan notes and another important point to discuss is that in terms of not being a legal process. At the same time, this using out of purpose can be result with both change of social and technical infrastructure areas contrary to the standard and change of use function for social and technical reinforcement areas. As a consequence, social benefits are neglected, quality of life decreases and can lead to disruption of urban identity deteriorates. This can be result with disrupting the integrity of the plan and, at the same time, plan becomes dysfunctional
Benzer Tezler
- Süleymaniye ve Sulukule yenileme alanlarındaki uygulamaların karşılaştırmalı değerlendirmesi
Comparative assessment of the applications in the Suleymaniye and Sulukule renewal areas
AYŞE BUDAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. SAKİNE YILDIZ SALMAN
- Kentsel mekan içerisinde yer alan yeşil alanların değerlendirilmesi: İstanbul-Ümraniye örneği
Evaluation of green system existing in urban residence; İstanbul-Ümraniye sample
SÜLEYMAN KARALI
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiPROF. DR. AYŞE SEMA KUBAT
- Tarihi kentlerde tarihi park ve bahçelerin değerlendirilmesi ve İstanbul örneği
The Evaluation of historical parks and gardens situated in historical cities and case study of İstanbul
RAHŞAN DEMİRKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NURAN ZEREN GÜLERSOY
- KKTC Gazimaguso şehri yeşil alanlarının irdelenmesi
A Study of the green areas in TRNC Famagusta city
BUKET ASİLSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2000
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiPROF.DR. AHMET C. YILDIZCI
- İzmir-Foça Sazlıca mevkii kırsal yerleşimini koruma önerisi
Proposal to protect the rural settlement of Sazlıca in Izmir Foça district
ÇAĞIL ATAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZEYNEP ERES ÖZDOĞAN