Türkiye Türkçesinde adlık yüklemlik ulamı (Ek fiil)
Nominal predicative category in Turkish (Predicative verb)
- Tez No: 559641
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ÖZLEM DENİZ YILMAZ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: adlık çekimi, adlık yüklemlik ulamı (“ek fiilin çekimi”), adlık bildirme kipliği ulamı (“bildirme ekleri”), adlık dolaylılık kipliği ulamı (“ek fiilin duyulan/öğrenilen geçmiş zaman kipi”), adlık pekiştirme kipliği ulamı (+Dİr şekli), ek fiilin şart kipi”, cevher fiil, ek fiil, koşaç (kopula), nominal inflection, nominal predicative category, nominal indicative modality category, nominal evidential modality category, nominal generalizing modality category (modality marker +Dİr ), conditional copular marker +(y)sA, substantive verb, predicative verb, copula
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 86
Özet
Bu çalışmada, Türkiye Türkçesinde genellikle“ek fiilin çekimi”olarak adlandırılan morfolojik birimler incelenmektedir. Söz konusu birimler, çalışmada“adlık yüklemlik ulamı şekilleri”olarak adlandırılmaktadır. Adlık yüklemlik ulamı, üç özel ulamdan meydana gelmektedir: Adlık bildirme kipliği ulamı (“bildirme ekleri”), adlık dolaylılık (rivayet) kipliği ulamı [“ek fiilin duyulan (öğrenilen) geçmiş zaman kipi”] ve adlık pekiştirme (kuvvetlendirme) kipliği ulamı (+Dİr şekli). Bu şekiller,“yargı”nın yanı sıra“kiplik”,“zaman”ve“eden (fail)”anlamlarına sahiptirler. Adlık bildirme kipliği ulamı, iletilen yargının gerçekle örtüştüğünü bildiren adlık bitimli şahıs şekilleri topluluğudur. Bu ulamın adlık bildirme (haber) kipliği şimdiki zaman (öğrenci+yim, öğrenci+sin, öğrenci+ø…) ve adlık bildirme kipliği geçmiş zaman ulamı (öğrenci+ydi+m, öğrenci+ydi+n, öğrenci+ydi+ø…) olmak üzere iki özel zaman ulamı vardır. Adlık dolaylılık kipliği ulamı, kendisine şahıs eki getirilen imiş yarı analitik ekiyle kurulur. İletilen yargı içeriğinin dolaylı yoldan edinilmiş olduğunu bildiren bitimli şekiller topluluğudur. Bu ulam şekilleri, sahip oldukları“dolaylılık kipliği anlamı”vasıtasıyla“öğrenilmişlik”,“çıkarsama”,“varsayma”,“küçümseme”gibi nüansları iletebilir: hatalı+ymış+ım, hatalı+ymış+sın, hatalı+ymış+ø… Adlık pekiştirme (kuvvetlendirme) kipliği ulamı, getirildiği adlık bitimli kelime şeklinin anlam bileşenine ikincil kiplik anlamı olarak pekiştirme kipliği anlamı katan ve +Dİr şeklinden ibaret olan ikincil kiplik ulamıdır. Bu kiplik anlamı vasıtasıyla konuşucu“kesinlik”,“olasılık”,“beklenti”,“tahmin”,“varsayım”gibi nüansları pekiştirir. Adlıklara ulanan +sE şekli ise adlık yüklemlik ulamının bir şekli değildir. Söz konusu şekil, bu çalışmada adlık çekimi ulamlarından biri olan adlık belirteç (zarfsı) kategorisi şekli olarak değerlendirilmektedir.
Özet (Çeviri)
In this study, it was focused on the morphological units, which generally is called“substantive verb”,“predicative verb”,“verb of predication”etc. These morphological units are named“nominal predicative category forms”in this study. In this work, Turkish nominal predicative category forms are analysed and classified. Nominal predicative category in Turkish consists of three subcategories: Nominal indicative modality category, nominal evidential modality category and nominal generalizing modality category. Nominal indicative modality category forms indicate that be suitable to true of transmitted judgment. There are two special subcategories in this category: Present tense category of nominal indicative modality (öğrenci+yim, öğrenci+sin, öğrenci+ø…) and past tense category of nominal indicative modality (öğrenci+ydi+m, öğrenci+ydi+n, öğrenci+ydi+ø…). Nominal evidential modality category forms are constituted with adding personal endings to imiş semi-analytical morpheme. This category forms indicate that be acquired indirectly of transmitted judgment. This category forms can indicate“narrative”,“inference”,“hypothesis”,“disdain”etc. nuances by“evidential modality meaning”: hatalı+ymış+ım, hatalı+ymış+sın, hatalı+ymış+ø… Nominal generalizing modality category is secondary modality category that formed of just“+Dİr”form. Form +Dİr adds to intensification modality meaning to added nominal finit word form as secondary modality meaning. By this modality meanings, the speaker intensifies to“certainty”,“possibility”,“expectation”,“guess”,“hypothesis”etc. nuances. The conditional copula (+sE) that attached to nominals, is not form of nominal predicative category. In this work this form is interpreted as nominal adverbial category form.
Benzer Tezler
- Peyami Safa'nın Matmazel Noraliya'nın koltuğu romanında yüklem ve yüklemi oluşturan kelime grupları
Predicate and word groups that make up predicate in a novel Peyami Safa's Matmazel Noraliya'nın Koltuğu
SEVDENUR ÇAKIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıOrdu ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SALİM KÜÇÜK
- Kazak Türkçesinde isim cümleleri (Abiş Kekilbayev'in Dala Balladaları adlı eseri temelinde)
Noun clauses in Kazakh Turkish through stories in Dala Balladaları by Abiş Kekilbayev
SERDAR ÖZDEMİR
Doktora
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıBilecik Şeyh Edebali ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OKTAY SELİM KARACA
- İbraim Paşi'nin Canlı Nişan adlı romanı esasında Kırım Tatar Türkçesinde isim cümleleri
Noun clauses of crimean Tatar Turkish in the novel of Canli Nişan by Ibraim Paşi
FERDA YAPRAK OK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimErzincan Binali Yıldırım ÜniversitesiTürkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ARZU SEMA ERTANE BAYDAR
- Türkiye Türkçesinde cümlede tümleçler
Sentence the complements in Turkish which spoken in Turkey
CÜNEYT AKIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
Türk Dili ve EdebiyatıAfyon Kocatepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. ERDOĞAN BOZ
- Azerbaycan Türkçesinde isim cümleleri
Noun clause in Azerbaijan Turkish
ELİF UZUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimBilecik Şeyh Edebali ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OKTAY SELİM KARACA