Özbekçede kılınış işlemcisi olarak yardımcı fiiller
Auxiliary verbs in Uzbek as actionality operators
- Tez No: 561589
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SEMA ASLAN DEMİR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 80
Özet
Kılınış fiilin iç yapısına ait sözlüksel bir zaman kategorisidir. Her fiil başlangıç, süreç ve bitiş evrelerinden oluşur. Bazı fiiller ise bu evrelerden birine vurgu yapan bir gerçekleşme tarzına sahiptir. Fiillerin gerçekleşme tarzı ve evre yapısı kılınış olarak adlandırılır. Kritik sınıra sahip olan fiillerin aşılması gereken bir dönüşüm noktası bulunmaktadır. Söz konusu fiiller, yardımcı fiil, nesne ve zarf gibi yapılarla etkileşime girdiğinde kılınış değişimi gerçekleşebilir. Değişime neden olan yapılara kılınış işlemcisi adı verilmektedir. Çalışmanın ana konusu da yardımcı fiillerin kılınış işlemcisi olarak üstlendiği fonksiyonlardır. Art fiiller, fiillerle birleşerek birleşik fiil oluştururlar. Özbekçe yardımcı fiiller yönünden zengin bir dildir. Bu tezin amacı Özbekçede kullanılan yardımcı fiillerin kılınış işlemcisi görevlerini tespit etmektir. İnceleme için seçilen materyaller -başta Abdullah Kadiri'nin Ötken Künler romanı olmak üzere- çeşitli Özbekçe romanlardır. Bu romanlardan elde edilen örneklerdeki birleşik fiil yapıları kılınış değişimi yönünden incelenmiştir. Çalışma sekiz bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde çalışmanın konusu, amacı ve yöntemi anlatılmıştır. Daha sonraki bölümlerde kılınış kavramı ve çeşitli araştırmacıların bu kavram üzerindeki tespitleri ele alınmıştır. Özbekçede kullanılan yardımcı fiiller tespit edilmiş ve kılınış işlemcisi görevi yaptığı görülen 23 fiilin fonksiyonları incelenmiştir. Sonuç bölümünde ise araştırma sürecinde toplanılan verilerin değerlendirilmesi yapılmıştır. Tezin amacı kılınış ve kılınış işlemcisi kavramlarının Türk dilleri özelinde daha iyi araştırılmasına katkıda bulunmaktır.
Özet (Çeviri)
The actionality is lexical time category of inner structure of the verb. Every verb consist of start, process and end stages. Some verbs have a realization style that emphasizes one of these stages. This realization style is called actionality. There is a transformation point that must be reached in order to that have a actionality. When these verbs interact with structures such as art acts, objects, and envelopes, this turning point is displaced and the actionality is altered. The structures that cause change are called transformativization markers. The main subject of the study is the functions of auxiliary verbs that transformativization markers. Auxiliary verbs combine with verbs to form a unified verb. Uzbek is a rich language for auxiliary verbs. The materials chosen for the study are various Uzbek novels, including Abdullah Kadir's Ötken Künler novel. Combined verb structures in the samples from these novels were examined in terms of the change of actionality. The study consists of eight chapters. In the introduction, the subject, purpose and method of the study are explained. In later chapters, the concept of actionality and the determinations of various researchers on this concept are discussed. The auxiliary verbs used in Özbekci were determined and the functions of the 23 verbs were explained. In the conclusion section, the data collected during the research process was evaluated. The aim of the thesis is to contribute to a better understanding of the concept of actionality.
Benzer Tezler
- Özbekçede şimdiki zaman işaretleyicilerinin zaman ve görünüş açısından incelenmesi
Study of present markers in uzbek in terms of present tense and aspect
SENEM ÖZAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DilbilimHacettepe ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NURETTİN DEMİR
- Özbekçede cümle bağlayıcıları
Sentence connectors in Uzbek
GÜLŞAH TUĞLACI
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimHacettepe ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NURETTİN DEMİR
- Özbekçede soru
Interrogative in uzbek
TUĞBA BİLVEREN
Doktora
Türkçe
2017
DilbilimÇukurova ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞEHAN DENİZ ABİK
- Özbekçede metaforlar
Metaphors in Uzbek
SILA GEN
Doktora
Türkçe
2015
DilbilimÇukurova ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. A .DENİZ ABİK
- Özbekçede fiil türetimi
Verb derivation in Uzbek
AYSEL CENGİZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DilbilimHacettepe ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HASAN GÜZEL