Modern endüstri mirası alanlarının yeniden kullanımı üzerine bir araştırma ve öneri: Bursa ipek iş fabrika alanının yeniden işlevlendirilmesi
A research and recommendation on the modern industrial heritage areas reuse: Re-use of Bursa ipek iş textile mill area
- Tez No: 567811
- Danışmanlar: PROF. DR. KAYAHAN TÜRKANTOZ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Bina Bilgisi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 210
Özet
Bu tez modern endüstri mirası yapılarının ve alanlarının genius loci (yerin ruhu) bağlamında günün koşullarına ve ihtiyaçlarına göre yeniden işlevlendirilmesi üzerine bir araştırma yapmayı, elde edilen araştırma ve analiz verileri doğrultusunda Bursa İpek İş Dokuma Fabrikası Alanının nasıl yeniden işlevlendirilebileceği üzerine bir proje önerisi sunmayı amaçlamaktadır. Tez, sekiz ana başlık altında ipekçiliğin başlangıcından yayılmasına, Bursa'da ipekçilik ve ipekli sanayinin gelişiminden endüstrileşmenin geçmişten günümüze Bursa Kenti'nin gelişimine etkisine, modern endüstri mirası ve endüstri mirasını koruma gerekliliklerinden, miras yapılarının bulundukları 'yer' e verdikleri karaktere ve modern endüstri mirası yapılarının yerin ve zamanın ruhuna uygun yeniden kullanımına ve kullanım kriterlerini değerlendirip bu tez kapsamında modern endüstri mirası alanlarından Bursa İpek İş Dokuma Fabrikası'nın tüm elde edilen veriler ışığında dünyadan ve Türkiye'den ele alınan örnek analizlere dayanarak yeniden işlevlendirilip kent hayatına kazandırılmasını ele alıp bir sonuç ve öneri kısmı ile tamamlanmaktadır. MÖ 2600 yılında Çin'de keşfedilen ipekböceğinden ipek üretimine ipekçilik faaliyetleri zamanla diğer coğrafyalara da yayılmıştır. Anadolu'ya Bizans Dönemi'nde kazandırılmış olan ipekçilik faaliyetleri Osmanlı Dönemi'nde en parlak seviyeye gelmiştir. Osmanlı Dönemi'nin en önemli ipekçilik faaliyetleri Bursa'da gerçekleştirilmiştir. İpek yollarının güzergahları Bursa üzerinden kurulmaya başlanmıştır. İpek ticareti için hanlar inşa edilmiş ve Bursa adeta bir ipek ticareti şehri olmuştur. 18. ve 19. yy da Fransa ve İtalya ipekli dokumacılığa gerekli hammadde Bursa'dan sağlanmaktaydı. 19. yy ın ilk yarısında Bursa ipekli sanayisi dünya ile aynı anda değişime ve dönüşüme ayak uydurmuş ve ilk filatür fabrikaları kurulmuştur. 1881 Duyun-u Umumiye borçları sebebi ile Bursa ipeğini Lyon'a borç karşılığında taşımak için Bursa-Mudanya demiryolu hattı inşa edilmiştir. 1913-1915 Ticaret ve Ziraat Nezareti sanayi sayımında Bursa'da 41 adet filatür fabrikası olduğunu saptamıştır. Cumhuriyet Dönemi'nde özellikle Osmanlı'dan kalan ipekçilik mirasını canlandırmak için 1925'te Bursa Dokumacılık ve Trikotaj AŞ kurulmuştur. 1930 yılında İş Bankası sermaye ortaklığı ile İpek İş Mensucat AŞ. olmuştur. Bursa, ipekçilik sanayi mirası geleneğinin üzerine başta tekstil ve otomotiv olmak üzere bir çok endüstri kolunda faaliyet sürdüren bir endüstri şehri haline gelmiştir. Öyle ki Bursa Şehri'nin gelişiminde ve büyümesinde endüstri başat faktördür. Osmanlı'dan Cumhuriyete kadar olan dönemde genelde han, cami, hamam ve daha az olarak ipek atelyelerinin şehrin gelişimine etkisi vardı. Cumhuriyetten günümüze olan süreçte çok hızlı bir endüstriyel ve kentsel büyüme görülmektedir. Bu büyümenin sebebi fabrikalardır. Bu fabrikalaşmanın ve endüstrileşmenin temeli ise Endüstri Devrimi'dir. Toplumların üretim ve tüketim kalıplarını, toplumsal ve sosyal ilişkileri ve fiziki çevreyi değiştiren bu önemli kırılma bugünkü ve gelecekteki dönüşümün de ana kaynağıdır. Bugünkü modern toplum ve birey endüstri devrimine çok şey borçludur. Bugünkü yaşamımızı doğrudan etkilemiştir. Ve bu endüstri sürecinin günümüzdeki tanıkları geçmişin endüstri alanlarıdır. İçerdikleri yapı stoku, açık alanlar ve işlevleri, tesisat ve makineleri ile Endüstri Mirası'nı oluştururlar. Bu miras inşa edildiği dönemi yansıtan mimari, tarihi, insani ve bilimsel değeri olan bu yapıları korumamızı ve geleceğe aktarmamızı sağlar. Modern Mimarinin oluşmasını destekleyen bu miras yapıları yakın geçmişimizin tarihidir. Çok hızlı bir şekilde büyüyen endüstri atılımları ve beraberinde endüstri yapı ve alanları bugün kentlerin merkezlerinde atıl durumda olup bilinçsiz yada kasten tehdit altındadır. Dünyanın bir çok yerinde ve Türkiye'de bir çok endüstri mirası site, alan ve yapı yok edilmiştir.(Bu örneklerden birisi de bu tez kapsamında projelendirilen 2016 yılında üretim ve mekanik üniteleri yıkılan İpek İş Dokuma Fabrikası Alanıdır). Endüstri Mirası alanları hem içerdikleri yapı stoku hem de üzerinde bulundukları açık alanları, işlevleri ve simgesel değerleri ile kentin hafızasının ayrılmaz parçalarıdırlar ve varlıklarını, şehre kabul ettirip ruhlarını sindirmişlerdir. Buradaki önemli husus mirasın üzerinde bulunduğu 'yer' dir. Her bir endüstri mirası alanı özgünlüğü ve tekliği ile bulunduğu yere ruhunu sindirir. İşte bu genius locidir. Bu 'yer'in kimliğine katkıda bulunur ve o 'yer' e bir aidiyet verir. Kimi zaman çatı örtüsü, kullanılan malzeme, gridal bir plan bazen de sadece ismi ve işlevi ile bu kimliği verir. Değişim elbette ki kaçınılmazdır. Her şey zamanla değişir ve dönüşür. Önemli olan bu endüstri mirası yapılarını ve alanlarını yerin ruhunu temel alarak zamanın ruhuna uygun olarak geleceğe aktarabilmektir. Bu yeniden kullanımlarla çevrelerine ekonomik, sosyal ve kültürel faydalar sağlarlar. Yeniden kullanım için farklı yöntemler vardır. Tipolojik, teknik, programatik ve stratejik yöntemler. Önemli olan yerin ruhunun mekana yansıtıldığı, sadece teknik değil mirasın felsefik yönü ile de ilgilenen yaklaşımı irdelemektir. Proje aşamasına geçmeden öncelikle Severcan ve Barlas'ın endüstri mirası üzerine oluşturdukları koruma nedenlerini temel alarak dünyadan ve Türkiye'den seçtiğim örnekler üzerinden yeni yorumlar katıp inceledim. Daha sonra bu verilerin analizlerini yapıp yerin ruhunu önceleyen kentsel, mekansal, kütlesel, malzeme ve işlev boyutları ana başlıkları ile ele aldım. Elde ettiğim analiz sonuçları ile bu tez kapsamında Bursa İpek İş Dokuma Fabrikası Alanı'nın yeniden kullanım projesi yerin ruhuna uygun olarak zamanın ruhuna ve günün ihtiyaçlarına cevap verebilecek ipekçilik üzerine sanat, zanaat ve bilim eğitimi veren bir merkez olması gerektiği sonucuna vardım. Yerin ruhuna uygun olarak Bursa'nın ipekçilik hafızası olan bu alan tekrar ipekçilikle ilgili işlevlerle projelendirilmiştir. Eski ve yeni yapıların birada bulunduğu proje zamanın ruhuna ve yerin verilerine uygun olarak tasarlanmıştır. Sonuç olarak Walter Benjamin'in dediği gibi; ''Yaşadığımız zamanda bizden öncekilerin söylediği ve yaptığı şeylerin yankısı var, bir miras var. Şatafatlı, mütevazi yada tamamen yıkılmış bir alan bile olsa her bir miras alanının yada objesinin bizde uyandırdığı bir duygu olacaktır ve bu duygu bir yere olan aidiyeti ve kimliğimizi besleyecektir.''
Özet (Çeviri)
This thesis aims to conduct a research on the re-using of modern industrial heritage structures and areas in accordance with the conditions and needs of the day in the context of Genius Loci, and to present a project proposal on how to re-use the Bursa İpek İş Weaving Factory Area in accordance with the research and analysis data obtained. The origins and expansion of sericulture, the development of silk industry in Bursa and the effects of this industrialization on development the city of Bursa throughout the time, modern industrial heritage and the requirements of protecting the industrial heritage, the characteristics added to the“place”by these heritage buildings and the usage of these modern industrial heritages in accordance with their current time and place are evaluated under eight major titles and by analyzing all the data retrieved, this thesis discusses the repurposing and refunctioning of Bursa İpek İş Textile Mill, one of the modern industrial heritages of Turkey, and is completed by a conclusion and a recommendation. Discovered in China in 2600BC, sericulture have spread over the other territories in the course of time. Sericulture is introduced to Anatolia during Byzantine period and had its hey-day during the Ottoman period. The most significant sericulture activities of Ottoman period took place in Bursa. The routes of silk road were planned so that they passed through Bursa. Town caravanserais were built for the silk trade and Bursa fairly became the city of silk trade. In 18th and 19th centuries, the raw material needed for the silk textile in France and Italy was provided from Bursa. In the first half of the 19th century, silk industry in Bursa was keeping in step with the worldwide developments and the first silk filatures were established. Bursa-Mudanya railway was built in order to carry Bursa silk to Lyon in exchange for the debts to Public Debt Administration in 1881. It is confirmed by Ministry of Trade and Agriculture's industry inventory of 1913-1915 that there were 41 silk filatures in Bursa. During the republican period, Bursa Textile and Knitting Inc.was founded in 1925 in order to uplift the silk industry heritage of Ottomans. In1930, it became İpek İş Textiles Inc. with the capital partnership of İş Bank. Bursa, has become an industrial city, active particularly on textile and automotive, together with many more areas of the industry following its heritage of silk industry. Such that, industry has been the most dominant factor in development and growth of the city of Bursa. In the period between Ottoman period to the Republic, mainly town caravanserais, mosques, Turkish baths and less importantly silk workshops had the effect on city's development. A rapid industrial and urban development has been observed during the period from Republic to these days. The reason for this growth is the factories. The basis for the industrialization is the industrial revolution.This important breakdown, which has changed the patterns of production and consumption of societies, public and social relations and the physical environment, is the main source of the present and future transformation.Modern-day society and its individuals owe a lot to the industrial revolution. It has a direct impact on today's source of life. And the present-day witnesses of this process of industrialization are the industrial buildings of the past. They consist the Industrial Heriatge with their building stock, open spaces and functionalities. This heritage enables us to protect buildings which reflect the period that they were built in and have an architectural, historical, humanistic and scientific value and enables us to pass them on to the future. These heritage buildings, supporting the formation of the Modern Architecture, are the history of our recent past. The rapidly growing industrial enterprises and consequently built industrial structures and areas have remained idle or deliberately left threatened in the centers of cities today. In many parts of the world as well as in Turkey, a number of industrial heritage sites, areas and buildings are demolished. One of the examples to this is İpek İş Textile Mill Area, the production and mechanical units of which were demolished in 2016 and on which a project is developed in this thesis. Industrial Heritage areas are the indivisible parts of the urban memory with their building stock as well as the open areas they are founded on, their functionalities and symbolic values; and they made their existence and the spirit accepted to the city. The significant issue is the“place”that they are located on. Each industrial heritage saturates its spirit to its place by its authenticity and uniqueness. This is called genius loci. It contributes to the identity of the“place”and gives a sense of belonging to that“place”. It gives this identity sometimes with a roofing, material, a grid pattern or sometimes with just a name and a function. Change, surely, is inevitable. Everything changes and transforms in time. The point is to be able to pass these industrial heritage buildings and sites to the future, basing on the spirit of the place and in accordance with the spirit of the time. These reuses contribute economically, socially and culturally to their environments. There are various methods of reuse. These are typological, technical, pragmatical and strategical. It is important to study the strategical approach that reflects the spirit of the place to the space, and that deals not only with the technical but also the philosophical aspect of the heritage. Before I proceeded to the project phase, through the examples I selected from different parts of the world and Turkey, I studied and added my comments on Svercan and Barlas's protection reasons on industrial heritage. Later on, I analyzed this data and I studied urban, spatial, mass and functional extents prioritizing the spirit of the place. With the results of the analysis, I came to a conclusion within the scope of this thesis that, the reusing project of Bursa İpek İş Textile Mill should be a center of sericulture/silk weaving arts, crafts in accordance with the spirit of the place and in order to meet the spirit and needs of the time. This place, which is the sericulture memory of Bursa, is re-designed with functions related to silk production. The project in which new and old buildings go hand in hand, is designed in compliance with the spirit of the time. As a result, just as Walter Benjamin said; ''The things that our predecessors said and did have an echo on our time, there is a heritage. Splendid, modest or even completely demolished, each heritage site or object arouses a feeling in us and this feeling feeds our sense of belonging and identity. ''
Benzer Tezler
- Delikli bir kent olarak İstanbul'a bakmak: Kentin müphem alanlarına dair bir araştırma
Investigating Istanbul as a perforated city: A research on terrain vagues of the city
MERVE KARADABAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FATMA ERKÖK
- Kültürel miras alanlarının toplumsal bellek bağlamında yeniden işlevlendirilmesi: Haydarpaşa örneği
Refunctioning of cultural heritage fields in the context of collective memory: Haydarpasa example
NESİL UZUNOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiKentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YASİN ÇAĞATAY SEÇKİN
- Kıyılarda yer alan eski endüstri alanlarının değerlendirilmesi: Paşabahçe cam fabrikası için yeniden kullanım önerisi
Benefitting former industrial places in coastal areas: A reuse suggestion for Paşabahçe glass factory
AHMET GÜN
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiKentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NURAN ZEREN GÜLERSOY
- İstanbul'da endüstri yapılarında gerçekleşen dönüşümlerin mekânsal açıdan irdelenmesi
Evaluation of spatial transformations in industrial buildings in Istanbul
DUYGU NART
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLÇİN PULAT GÖKMEN
- İşlevini yitirmiş endüstriyel alanların yenileme/dönüşümünün Eskişehir kent örneklemi üzerinden değerlendirilmesi
Assessment of renewal/transformation of redundant industrial zones: Eskişehir city/Turkey example
HACER YÜKSELİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
MimarlıkGebze Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ELİF ÖZLEM AYDIN