Development of water quality management model for Yeşilırmak basın
Yeşilırmak havzası için geliştirilmiş bir su kalitesi yönetim modeli
- Tez No: 56914
- Danışmanlar: PROF. DR. SEMRA SİBER ULUATAM
- Tez Türü: Doktora
- Konular: İnşaat Mühendisliği, Civil Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1996
- Dil: İngilizce
- Üniversite: Orta Doğu Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 359
Özet
oz YEŞİLIRMAK HAVZASI İÇİN GELİŞTİRİLMİŞ BİR SU KALİTESİ YÖNETİM MODELİ özmenek, Mehmet ÂH Doktora, İnşaat Mühendisliği Böiümü Tez Yöneticisi: Prof Dr. Semra Siber Uîuatam Şubat 1996, 335 sayfa Ülkemizin diğer bütün havzalarında olduğu gibi Yeşilırmak havzasında da giderek yoğunlaşan yerleşim, endüstriyel ve tarımsal faaliyetlerden kaynaklanan atıkların en cazip alıcı ortamlar olan yüzeysel sulara atılması, sucul ekolojinin dinamik dengesinde yenilenemeyecek tahrifata yol açmaktadır. Bu çalışmada, Yeşilırmak havzasının ana arteri olan, Yeşilırmak nehrinin Almus ile Hasan Uğurlu barajlarının arasında kalan kısmında, matematiksel bir su kalitesi yönetim modeli geliştirilmiştir. Bunun için de günümüz teknolojisinde en gelişmiş ve rasyonel bir araç olan bilgisayarlar kullanılmıştır. Karar değişkenlerinin seçimi ve keşikleme için, ilk önce DSİ'den elde edilen kalite ile ilgili mevcut fiziksel, kimyasal, biyolojik ve biyokimyasal veriler ile EİE'den elde edilen kantiie ile ilgili hidrolik, hidrolojik ve hidromeîeorolojik veriler değerlendirilmiştir. Bu sayede havzada kirlilik yaratan fitoplankton, detritus, orto-fosfat, ve azot grubundaki amonyak, nitrit, nitrat ile biyokimyasal oksijen ihtiyacı gibi sucul ortamdaki oksijen konsantrasyonunu direkt etkileyen parametreler karar değişkeni olarak seçilmişlerdir. Dispersiyon katsayısının mevcut olmayışı ve bu hareket ile iigili terimin dahil olduğu denklemlerin analitik çözümü mümkün olmadığından dolayı, her kirletici için adveksiyon hareket ile kinetik reaksiyonlarının oluşturduğu birinci dereceden lineer diferansiyel denklemler oluşturulmuştur. Bu taşınım model sistemi, fitoplankton ve detritus ile Igili üreme, solunum, ölüm ile mineralleşme, azot grubunun nîrifikasyon ile besin ihtiyacı, orto-fosfatın adsorpsiyon, koagulasyon ve besin gereksinimi, çözünmüş oksijen ile ilgili havalanma ve bütün kirleticiler ile ilgili dip çamur ihtiyacı ve çökelme süreçlerinin oluşturduğu fiziksel, kimyasal, biyolojik ve biyokimyasal mekanizmalar altında yerine koyma metodu ile analitik olarak çözülmüştür. Model, kendine özgü geliştirdiği 25 adet katsayı sayesinde Yeşilırmak ana arteri üzerindeki örnekleme istasyonlarının, çeşitli hidrolik yapıların, atık ve karışım noktalarının konumu gözönüne alınarak kesiklenen dokuz ana böiüm ve her ay için kalibre edilmiştir. Kesiklerin baş ve sonunda mevcut kirlilik şartları dahilinde ölçülen veriler sayesinde modelde oluşan 25 tane sabitin kalibrasyonu yapılmıştır. Turbo Pascal dilinde yazılan bir algoritma sayesinde her ay için her kesiğin başlangıç ve bitiş noktalarındaki konsantrasyonları belirli bir kesafet limitilimiti dahilinde tutturmak amacıyla modelde geliştirilen 25 adet kalibrasyon parametresi, kinetik katsayıların literatür aralıkları kullanılarak hesaplanan maksimum ve minimum değerleri arasında iterasyona sokulmuştur. Kalibre edilen model, her keşiklemenin başındaki değişik ayların maksimum, ortalama ve minimum konsantrasyonlarını yüzde yüz artırarak DSİ tarafından önerilen hidrolik özellikler altında oluşturulan senaryolar sayesinde her ay için her keşiklemenin sonundaki istatistiksel konsantrasyonları tahmin etmek için kullanılmıştır. Böylece karar değişkenlerinin mevcut ve senarik maksimum, ortalama ve minimum konsantrasyonlarının zamansal ve uzaysal değişimleri kalite standartlarına göre sınflandırılmış, ayrıca tablosal ve grafiksel dökümü yapılmıştır. Sonuç olarak bu değerler çeşitli kalite klaslarına göre sınıflandırılarak, şu anda havzanın yerüstü su kaynaklarında tahsis edilmiş olan içme ve kullanma, endüstriyel, tarımsal, enerji ve taşkın kontrolü gibi yararlı kullanımların yanısıra eklenmesi öngörülen balık yetiştirilmesi ve rekreasyon planlamalarında, sözkonusu tezde geliştirilen su kalitesi yönetim modeli, su kaynakları kontrol projeksiyonlarına yön veren Çevresel Etki Değerlendirme raporlarının halen en yeterli ve en somut dayanağını teşkil etmektedir. ANAHTAR KELİMELER : Yeşilırmak althavzası, Atık, Sucul ekoloji, Su kalitesi yönetim modeli, Karar değişkenleri, Fitoplankton, Detritus, Orto-fosfat, Amonyak, Nitrit, Nitrat, Biyokimyasal oksijen ihtiyacı, Çözünmüş oksijen, Süreç ve mekanizmalar, Üreme, Solunum, Ölüm, Mineralleşme, Nitrifikasyon, Adsorpsiyon, Koagulasyon, Dip çamur ihtiyacı, Çökelme, Kalibrasyon, Kalite klaslan, Uzun dönem yararlı kullanım hedefleri, Balık yetiştirilmesi, Rekreasyon ve Çevresel etki değerlendirmesi.
Özet (Çeviri)
oz YEŞİLIRMAK HAVZASI İÇİN GELİŞTİRİLMİŞ BİR SU KALİTESİ YÖNETİM MODELİ özmenek, Mehmet ÂH Doktora, İnşaat Mühendisliği Böiümü Tez Yöneticisi: Prof Dr. Semra Siber Uîuatam Şubat 1996, 335 sayfa Ülkemizin diğer bütün havzalarında olduğu gibi Yeşilırmak havzasında da giderek yoğunlaşan yerleşim, endüstriyel ve tarımsal faaliyetlerden kaynaklanan atıkların en cazip alıcı ortamlar olan yüzeysel sulara atılması, sucul ekolojinin dinamik dengesinde yenilenemeyecek tahrifata yol açmaktadır. Bu çalışmada, Yeşilırmak havzasının ana arteri olan, Yeşilırmak nehrinin Almus ile Hasan Uğurlu barajlarının arasında kalan kısmında, matematiksel bir su kalitesi yönetim modeli geliştirilmiştir. Bunun için de günümüz teknolojisinde en gelişmiş ve rasyonel bir araç olan bilgisayarlar kullanılmıştır. Karar değişkenlerinin seçimi ve keşikleme için, ilk önce DSİ'den elde edilen kalite ile ilgili mevcut fiziksel, kimyasal, biyolojik ve biyokimyasal veriler ile EİE'den elde edilen kantiie ile ilgili hidrolik, hidrolojik ve hidromeîeorolojik veriler değerlendirilmiştir. Bu sayede havzada kirlilik yaratan fitoplankton, detritus, orto-fosfat, ve azot grubundaki amonyak, nitrit, nitrat ile biyokimyasal oksijen ihtiyacı gibi sucul ortamdaki oksijen konsantrasyonunu direkt etkileyen parametreler karar değişkeni olarak seçilmişlerdir. Dispersiyon katsayısının mevcut olmayışı ve bu hareket ile iigili terimin dahil olduğu denklemlerin analitik çözümü mümkün olmadığından dolayı, her kirletici için adveksiyon hareket ile kinetik reaksiyonlarının oluşturduğu birinci dereceden lineer diferansiyel denklemler oluşturulmuştur. Bu taşınım model sistemi, fitoplankton ve detritus ile Igili üreme, solunum, ölüm ile mineralleşme, azot grubunun nîrifikasyon ile besin ihtiyacı, orto-fosfatın adsorpsiyon, koagulasyon ve besin gereksinimi, çözünmüş oksijen ile ilgili havalanma ve bütün kirleticiler ile ilgili dip çamur ihtiyacı ve çökelme süreçlerinin oluşturduğu fiziksel, kimyasal, biyolojik ve biyokimyasal mekanizmalar altında yerine koyma metodu ile analitik olarak çözülmüştür. Model, kendine özgü geliştirdiği 25 adet katsayı sayesinde Yeşilırmak ana arteri üzerindeki örnekleme istasyonlarının, çeşitli hidrolik yapıların, atık ve karışım noktalarının konumu gözönüne alınarak kesiklenen dokuz ana böiüm ve her ay için kalibre edilmiştir. Kesiklerin baş ve sonunda mevcut kirlilik şartları dahilinde ölçülen veriler sayesinde modelde oluşan 25 tane sabitin kalibrasyonu yapılmıştır. Turbo Pascal dilinde yazılan bir algoritma sayesinde her ay için her kesiğin başlangıç ve bitiş noktalarındaki konsantrasyonları belirli bir kesafet limitilimiti dahilinde tutturmak amacıyla modelde geliştirilen 25 adet kalibrasyon parametresi, kinetik katsayıların literatür aralıkları kullanılarak hesaplanan maksimum ve minimum değerleri arasında iterasyona sokulmuştur. Kalibre edilen model, her keşiklemenin başındaki değişik ayların maksimum, ortalama ve minimum konsantrasyonlarını yüzde yüz artırarak DSİ tarafından önerilen hidrolik özellikler altında oluşturulan senaryolar sayesinde her ay için her keşiklemenin sonundaki istatistiksel konsantrasyonları tahmin etmek için kullanılmıştır. Böylece karar değişkenlerinin mevcut ve senarik maksimum, ortalama ve minimum konsantrasyonlarının zamansal ve uzaysal değişimleri kalite standartlarına göre sınflandırılmış, ayrıca tablosal ve grafiksel dökümü yapılmıştır. Sonuç olarak bu değerler çeşitli kalite klaslarına göre sınıflandırılarak, şu anda havzanın yerüstü su kaynaklarında tahsis edilmiş olan içme ve kullanma, endüstriyel, tarımsal, enerji ve taşkın kontrolü gibi yararlı kullanımların yanısıra eklenmesi öngörülen balık yetiştirilmesi ve rekreasyon planlamalarında, sözkonusu tezde geliştirilen su kalitesi yönetim modeli, su kaynakları kontrol projeksiyonlarına yön veren Çevresel Etki Değerlendirme raporlarının halen en yeterli ve en somut dayanağını teşkil etmektedir. ANAHTAR KELİMELER : Yeşilırmak althavzası, Atık, Sucul ekoloji, Su kalitesi yönetim modeli, Karar değişkenleri, Fitoplankton, Detritus, Orto-fosfat, Amonyak, Nitrit, Nitrat, Biyokimyasal oksijen ihtiyacı, Çözünmüş oksijen, Süreç ve mekanizmalar, Üreme, Solunum, Ölüm, Mineralleşme, Nitrifikasyon, Adsorpsiyon, Koagulasyon, Dip çamur ihtiyacı, Çökelme, Kalibrasyon, Kalite klaslan, Uzun dönem yararlı kullanım hedefleri, Balık yetiştirilmesi, Rekreasyon ve Çevresel etki değerlendirmesi.
Benzer Tezler
- Sakarya nehri havzasında su kalitesi yönetimi
Water quality management in Sakarya river basin
SELMİN BURAK BALTAOĞLU
- Ergene nehri için hidrolik model ve kirletici taşınım modeli geliştirilmesi
Development of hydraulic and pollutant transport models for ergene river
İPEK TEZYAPAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Çevre MühendisliğiKocaeli ÜniversitesiÇevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ RECEP KAYA GÖKTAŞ
- Su havzası yönetim sistemi ve Kırıkkale havzasının incelenmesi
System of water basin management and evaluation of Kırıkkale basin
ÖZLEM AKYEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
Çevre MühendisliğiGazi ÜniversitesiÇevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERDOĞAN HASDEMİR
- Development of an artificial neural network model for the estimation of chlorophyll-a in lakes
Göllerdeki klorofil-a'nın belirlenmesi için bir yapay sinirsel ağ modelin geliştirilmesi
CÜNEYT KARUL
Doktora
İngilizce
1999
Çevre MühendisliğiOrta Doğu Teknik ÜniversitesiÇevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SELÇUK SOYUPAK