Ermeni harfli Kıpçak Türkçesinde isimlerin kavram alanları
Conceptual fields of the nouns in Kipchak Turkish with Armenian letters
- Tez No: 566449
- Danışmanlar: PROF. DR. MUSTAFA ARGUNŞAH
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Ermeni harfli Kıpçak Türkçesi, tarihî Türk lehçelerinde isim, Ermeni harfli Kıpçak Türkçesinde isim, isimlerin kavram alanları, Kipchak Turkish with Armenian letters, nouns in the ancient Turkish dialects, the nouns in Kipchak Turkish with Armenian letters, conceptual fields of the nouns
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Erciyes Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 944
Özet
1521-1699 yılları arasında, Karadeniz'in kuzeyinde, Ermeni harfleri kullanılarak din, tarih, hukuk, edebiyat, dil, kimya gibi birçok farklı konuda Kıpçak Türkçesi ile yazılmış metinler, Türk dili ve tarihi alanında önemli bir yere sahiptir. Ermeni Harfli Kıpçak Türkçesi ile yazıya geçirilmiş bu eserler, kavram alanlarına göre incelendiğinde özellikle isim söz varlığında zengin bir görünüm sergilemektedir. Çalışmamızda tespit edilen isimler akrabalık, askerlik, astroloji, astronomi, barınma, bitki, biyoloji, coğrafya, çevre ve şehircilik, din, edebiyat, eğitim, eğlence, farmakoloji, felsefe, filoloji, fizik, giyim kuşam, hayvan, hukuk, inşaat, jeoloji, kimya, kuyumculuk, matematik, meslek, meteoroloji, mimari, müzik, oyun, renk, psikoloji, sanat, siyaset, sosyoloji, spor, tarım, teknoloji, tıp, ticaret, ulaşım, yer-yön, yiyecek- içecek, zaman gibi başlıklar altında alt-üst anlamlılık ilişkisi çerçevesinde incelenmiştir. İki bölümden oluşan çalışmanın birinci bölümünde Ermeni harfli Kıpçak Türkçesinin tarihi, Ermeni harfli Kıpçak Türkçesi metinlerinin özellikleri, içeriği, nüshaları, bulundukları yerler ve bu eserler üzerine yapılan çalışmalar hakkında bilgi verilmektedir. İkinci bölümde ise tarama yöntemiyle tasnif edilen isimler tek başına değil, diğer sözcüklerle birlikte bir bağlam (context) içerisinde anlamlandırılmış ve ait oldukları kavram alanlarında sınıflandırılmıştır. Bu sınıflandırmalar yapılırken ismin geçtiği cümleler ve öbekler Türkiye Türkçesine çevrilerek klasik bir sınıflandırma çalışmasının önüne geçilip madde başı olan isimlerin öncelikli anlamlarının belirlenmesi ve diğer sözcüklerle kurduğu anlam ilişkilerinin ortaya konması amaçlanmıştır. Çalışmanın sonuç bölümünü bağlamsal ve alfabetik dizin izlemiştir. Yaklaşık otuz bin sayfa olan Ermeni harfli Kıpçak Türkçesi metinleri incelenirken bu metinlerin çok büyük bir kısmına eserinde yer veren Aleksandr Garkavets'in Ermeni harfli Kıpçak Türkçesi metinlerini içeren eserleri“Kıpçakskoe pis'mennoe nasledie I, Kıpçakskoe pis'mennoe nasledie II, Kıpçakskoe pis'mennoe nasledie III”esas alınmıştır. Ermeni Harfli Kıpçak Türkçesi metinlerinde tespit edilen isimler Göktürk, Uygur, Karahanlı, Harezm ve Çağatay Türkçesi metinleriyle karşılaştırılarak art ve eş zamanlı bir çalışma ortaya konmuştur.
Özet (Çeviri)
Between the 1521-1699, in the northern part of the Black Sea, the texts about religion, history, law, literature, language, chemistry; written in Kipchak Turkish by using Armenian letters have an important place in Turkish language and history. These texts, which have been written with Kipchak Turkish by using Armenian letters show detailed appearance especially in the noun vocabulary when they are examined according to conceptual areas. The nouns detected in our study has been examined within the framework of hypnoymy- hyperonymy, under headings, such as relationship, army, astrology, astronomy, botanic, biology, geography, environment and urbanism, religion, literature, education, entertainment, pharmacology, philosophy, philology, physics, clothing, zoology, law, construction, geology, chemistry, mathematics, profession, meteorology, architecture, music, color, psychology, art, politics, sociology, sport, agriculture, technology, medicine, trade, transportation, direction, food-drink, time. In the first part of our two-part study, the information were given about the history of Kipchak Turkish with Armenian Letters speakers, the characteristics, contents, copies, locations of the all contexts and all the works on these contexts. In the second part the nouns classified by the scanning method are not examined alone, but in the context with the other words, and they are classified in the concepts of which they belong to. While these classifications are being made, sentences and phrases that include the noun, translated into Turkish Turkey. In addition to determining the primary meanings of the nouns, it is aimed to reveal the meaning relations that has established with other words to avoid a classical classification work. The results of this study were followed by contextual and alphabetical index. Approximately thirty thousand pages of Kipchak Turkish texts written by the Armenian letters are examined, this study is based on.the books of Aleksandr Garkavets,“Kıpçakskoe pis'mennoe nasledie I, Kıpçakskoe pis'mennoe nasledie II, Kıpçakskoe pis'mennoe nasledie III”which includes a large part of Kipchak Turkish texts written by the Armenian letters. The nouns that existed in the Kipchak Turkish texts written by the Armenian letters, compared with Göktürk, Uygur, Karahan, Harezm and Çağatay Turkish texts to show diachronic and sychronic aspect of these nouns.
Benzer Tezler
- Codex Cumanicus ve Ermeni harfli Kıpçakçada ekleme yoluyla isim yapımı
Noun formation by means of addition in Codex umanicus and Kipchak Turkic in Armenian script
FATMA ŞENYÜZ
Doktora
Türkçe
2017
DilbilimGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜLYA KASAPOĞLU ÇENGEL
- Ermeni harfli Kıpçak Türkçesinde fiil
Verbs in Kipchak Turkish with Armenian letters
LÜTFİYE GÜVENÇ
Doktora
Türkçe
2014
Türk Dili ve EdebiyatıErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ARGUNŞAH
- Codex Cumanicus ve Ermeni harfli Kıpçak Türkçesinde fiil yapımı
Verb formation in Codex Cumanicus and Kipchak Turkic in Armenian script
MUSA SALAN
Doktora
Türkçe
2016
DilbilimGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜLYA KASAPOĞLU ÇENGEL
- Tarihȋ Kıpçak Türkçesinde yapım ekleri ve bugünkü Kıpçak Türkçesindeki izleri
Derivational suffixes in historical Kipchak Turkish and their traces in modern Kipchak Turkish
EMİNE ÖZCAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DilbilimFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HANİFİ VURAL
- Karay Türkçesinin tarihî ve Çağdaş Kıpçak Türkçesiyle karşılaştırmalı söz varlığı - fiil
The comperative vocabulary with the historic and Modern Kipchak Turkish of Karaim Turkish - verb
ABDULKADİR ÖZTÜRK
Doktora
Türkçe
2015
Türk Dili ve EdebiyatıErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NEVZAT ÖZKAN