Geri Dön

Тамак аш өнөр жайынын Кыргызстандагы өнүгүү проблемасы жана аны чечүү жолдору

Başlık çevirisi mevcut değil.

  1. Tez No: 576513
  2. Yazar: RAHAT KARABAEVA
  3. Danışmanlar: PROF. DR. CUSUP PİRİMBAYEV
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Ekonomi, Economics
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2007
  8. Dil: Kırgızca
  9. Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Ekonomi Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 168

Özet

Gıda sanayisi, Kırgızistan'ın en temel sanayilerinden birisidir. 2006 yılında gıda sanayisi mamülleri 54235,8 mln som gelir sağlamıştır. Geçen yılla kıyaslandığı zaman % 3,8 artış görülmüştür. Son yıllarda tarım reformları gelişmeye başlamış, tarımlar özelleştirildikten sonra gıda sanayisi hızlanmıştır. Dolayısıyla gıda mamülleri serbest pazar ekonomisinde faaliyet gösterip dünya standartlarını yakalamaya çalışmaktadır. Günümüzde ithal edilen mamüller ihraç edilen mamüllerden daha fazladır. Oysa ülkemizin gelişmesi için daha fazla ihraç etmemiz gerekmektedir. Kırgızistan'ın gıda sektörleri arasında özellikle et ve süt ürünlerine önem verilmesi gerekir. Çünkü bu iki ürün ülkemiz ekonomisinde büyük bir paya sahiptir. Hayvancılık da önemli sektör konumundadır ve uzun zamandan beri etkin bir şekilde faaliyet göstermektedir. Hayvancılık sektörü sadece doğru ve etkin bir şekilde faaliyete geçirildiğinde verimli olur. Hayvancılığa önem vererek ihracat yapmamızı artırmış, et ve süt mamüllerini sağlamış oluruz. Tezde Kırgızistan'daki gıda sanayisinin ekonomik meselesi ele alınmıştır. Sovyet Birliği dağıldıktan sonra Kırgızistan kendi reformlarını yürütmek zorunda kalmıştır. Bu konuda tecrübelerin eksik olması reformların yürütülmesine engel olmuştur. Sovyet döneminde Kırgızistan'ın gıda sektörü sanayileşmişken, Sovyet Birliği dağılması sonucunda tarım sektörü 70 yıl önceki haline gelmiştir. Yeni ekonomik sistem kullanılmaya başlandığında sürekli farklı meseleler ortaya çıkmaya başlamıştır. Bunun sebebi, Sovyet Birliği'nde yer alan ülkelerin yerli veya kapalı bir ortamda yaşamasıdır. Bundan dolayı pazar ekonomisi konusundaki kavramlar eksikti veya hiç yoktu. O dönemde pazar ekonomisine geçen ülkelerin meselelerini anlamak bizim görevimizdir. 138 Pazar ekonomisi faaliyete geçtiği zaman ilk olarak ülkede devlet mamüllerinin özelleştirilmesi gerçekleşti ve pazar ilişkilerinin ortaya çıkmasına temel oldu. Ama Kırgızistan pazar ortamına henüz hazır değildi. Pazar ekonomisinin ülkemizde faaliyet görmesi için daha çok çaba sarfedilmesi gerekir ve bu uzun zaman alır. Üreticiler önceleri mamüllerini nasıl satacaklarını bilmedikleri için zor durumda kalıyorlardı. Devlet de hiç bir yardım etmediği için birçok üretim şirketleri kapandı. Sovyet döneminde gıda sanayisi çok gelişmiş halindeydi ama pazar ekonomisine geçildikten sonra gıda sektöründe kriz yaşanmıştır. Daha sonraları Kırgızistan'daki gıda sanayileri pazar ekonomisinde kendi yerlerini bularak faaliyet göstermeye başlamıştır. Böylece 2000 yılındaki gıda sanayisi üretim oranı 1990 yılıyla kıyaslandığı zaman düşük olduğu ortaya çıkmıştır. Örneğin, 1990 yılında üretilmiş olan gıda mamüllerinin kapasitesi 1228.4 ton iken, 2000 yılında 178.6 tona düşmüştür. 2005 yılı istatistik verilerine göre, GSYİH % 35.2 artış olmuştur. Anlaşıldığı gibi gıda sanayisi son yıllarda gelişmeye başlamıştır. Gıda sanayisi ülkemiz ekonomisi için çok önemlidir. Çünkü Kırgızistan'ın gıda sanayisi sektörününün gelişmesi için çok iyi imkanlar mevcuttur: tarım toprakları, sanayileşmemiş tabiat, işçiler v.s., sadece bu imkanları doğru ve verimli kullanabilmek gerekmektedir. Aşağıda gıda sanayisinin gelişmesi için dikkate alınacak özellikler verilmiştir: 1. Sabit ekonominin gelişebilmesi için sadece maddi destek yeterli değil, bunun yanı sıra çok sağlam yapısına sahip olan enstitü ve sosyal reformlarının yardım etmesi gerekiyor. 2. Maddi gelişimde sadece devlet yardımına ihtiyaç duyulmadan ülkenin kendi iç kaynaklarının etkin bir şekilde kullanılabilmesi gerekiyor. Aşağıda verilen sistemde maddi gelişiminin temeli olarak“sermaye 139 çoğaltma – bütçe gelirini arttırma – açıklı bütçeyi azaltma – enflasyon oranını düşürme”gösterilmektedir. Böylece ülke içi talep artmaya başlar ve maddi gelişme için temel sağlar. 3. Ülkenin gelişmesinin en önemli şartı olarak insanın sermayesi de sayılır. Analizlere ve araştırmalara göre, Kırgızistan'ın gıda sanayisinin gelişmesi için çok iyi koşullar vardır, ancak bu koşullar iyi bir şekilde değerlendirilmemektedir. Bunun için aşağıda verilen tedbirleri almamız gerekiyor. Serbest ekonomik bölgelerinin etkin bir şekilde faaliyet göstermesi lazım ve vergi muafiyeti ile maddi destek sağlandığı takdirde birçok gıda sanayilerinin gelişmesi daha da çabuklaşır. Gıda mamüllerinin kalitesi ve üretimi artması sonucunda mamüllerin ithalatı azalmış ve ihracatı artmış olur. Bu bütçe açığının ortadan kaldırılması için yardımcı olur. Günümüzde köylerde ekonomik potansiyelin doğru kullanılması için sanayi sektöründeki yerli üreticilere yön gösterecek bir yardım gerekmektedir. Köylerde küçük ve orta sanayilerin gelişmesinde Kırgızistan devlet siyasetinin büyük önemi vardır. Gıda mamülleri üretiminin gelişmesi için önce ham maddelerinin işletilmesi, sonra dağıtılması ve kullanılması gerekiyor. Bu tarımın yapısal bölümüdür. Tarım sanayisinin tabiatını bilmek çok faydalıdır, çünkü bu sanayi çok yönlüdür ve bunu ekonomik sektöründe her zaman kullanabiliriz. Tarım sanayi toprakların çeşidine, hava şartlarına ve mamüllerin üretimi için gerekli olan suların tipine göre değişebilir. Bu ülkenin içindeki tabiat özelliklerinden, tarımsal ve gıda sanayisinin özelliklerinden, tarımsal ve gıda sanayisinin önemli tarafları ortaya çıkıyor ve bundan başka tarımsal sektör gıda sanayisi durmadan çalışabilmesinde tek önemli sektör olur. İnsanlar gıda mamülleri olmadan yaşayamazlar ve mamülleri başka bir mamüllerle değiştiremezler, bunun için gıda mamülleri ülke içinde 140 üretilmeli veya ithal edilmelidir. Bu ülkemizde çalışan insanların durumuna göre değişebilir. Günümüzde Kırgızistan halkının % 49.6'sı işçi olarak çalışmakta, ülkenin ekonomik durumu çalışkan insanlara bağlıdır. Tarım sanayisi ekonomik gelişmede sermayenin temel kaynağıdır, çünkü bazı iktisatçılar tarım sanayisinden gelen gelirin ülkenin gelişmesinde temel kaynak olduğunu belirtmektedirler. Köylerin ekonomik gelişmesi, tarım sanayisi ile köydeki pazarların gelişmesiyle mümkündür. Ekonomik gelişmenin dengesi uzmanlaşmanın temeli olarak sayılır. Uzmanlaşma ise ekonomik dengeye, ulaşım masrafına, ortaya çıkan riske bağlıdır. Kırgızistan'in köy sanayisinin pazar uzmanlaşmasındaki temel problemi, zor çevresel şartlardaki ulaşım masraflarıdır. Örneğin, belirli bir et veya süt mamüllerinin uzak köylerden getirilmesindeki yolun uzaklığı ve uzun zaman alması sonucunda mamüller çok çabuk bozulmaktadır. Sonuç olarak gelir büyük oranda düşmektedir. Bunun için mamüllerin fiyatı onların işletilmesinden değil, ulaşım masraflarından dolayı artmaktadır. Bu tür durumlarda et ve süt mamüllerinin işletilmesi ve uzmanlaştırılması imkansızdır. Bu yüzden ulaşım sisteminin iyileşmesi tarım sanayisi için temel şartlardandır ve bu kesinlikle tarımsal mamüllerin üretimine etkili olur. Ulaşım sisteminde kolaylık sağlandığı takdirde çiftçiler pazar bağımsızlığını kazanır ve riski azaltmış olurlar. Çünkü risk ilk olarak mamülün fiyatına bağlıdır. Devletin ulaşım masrafları ve riskin arasındaki dengeyi sağlaması gerekmektedir. Verimli pazara sahip olmak için yardım etmelidir, ama bazen bu tür yardım tam tersine ülke ekonomisine zarar verebilir. 141 Tablo №10. 2006 yılı Ocak-Kasım aylarında Kırgizistan'da büyük baş hayvanlar, küçük baş hayvanlar ve domuz, at ve kümes hayvanlarının etlerinin işletimi Yer Üretilen et, t. İşletilmiş et, t. İşletilmiş özkütlesi, %. Diri kütlesi, t. Kesildikten sonraki kütlesi, t Kırgızistan içi 334689 187593 4134,6 2,2 İlçeler: Batken 26876 15064 162,3 1,08 Calalabat 47233 26474 58,4 0,22 Isıkgöl 37318 20917 137,1 0,66 Narın 50168 28119 0 0 Talas 21932 12293 207,6 1,69 Çüy 81858 45881 1161,1 2,53 Oş 69304 38845 2407,3 6,2 Tablo №10'da gösterildiği gibi etin en çok üretimi ve işletilmesi ilk olarak Çüy ilçesinde, sonra Oş'da olduğu görülmektedir. Calalabat'ta kesilen hayvanların ağırlığı işletilmiş etin ağırlığından daha fazladır. Bunun sebebi Calalabat da et işletim sanayileri sayısının düşük olmasıdır. Bu,ilçeyle kıyaslandığı zaman Isıkgöl, Batken, ve Talas ilçelerinde et sanayileri daha fazla gelişmiştir ve işletilmiş et gıda mamüllerinin ağırlığı 137.1 ton, 162.3 ton, 207.6 ton olarak gösterilmektedir. Narın ilçesinde ise et üretimi çok yüksek olduğu halde eti işleten sanayiler yoktur. 142 Tablo №11. 2005 yılı Ocak – Aralık ayları 2006 yılı 10 ay Kırgızistan'da büyük baş hayvanlar, küçük baş hayvanlar ve domuz, at ve kümes hayvanlarının etlerinin işletimi. Geçici oran. 2004y. 2005y. 2006y. 10.ay Üretildi t. Işletildi t. Geri işletilmesinin öz kütlesi,% Üretildi t. Işletildi t. Geri işletilmesinin öz kütlesi,% Üretildi t. Işletildi t. Geri işletilmesinin öz kütlesi,% Et ve onun maddeleri, t. 1 4203 4203 3302 3302 2482 2482 et konserveleri, t. 1,4 53,5 76,5 90 129 122 175 Sucuk maddeleri, t. 1,6 433 672 454 704 465 720 Bütün işletilen et, t. 4951 4135 3377 (Diri kütlede) üretilen et, t. 334818 334689 261572 (Kesilen kütlede) üretilen et, t. 187665 187593 146611 % işletilen et 2,64 2,2 2,3 İşletmenin artma hızı, %. 83,5 Tablo №11'de görüldüğü gibi 2006 yılında et üretim sanayisi 79239,1 bin som değerinde ve %77,7 oranında et ve gıda mamüllerini üretti, bu 2005 yılıyla kıyaslandığı zaman üretim oranının %22,3 oranına ve 22727,7 bin soma düştüğünü görebiliriz. Nakit parayla hesapladığımız zaman büyük baş hayvanlar, at, domuz v.b. hayvanların et üretimi 3191 ton, kümes hayvanlarının eti 111,4 ton sucuk maddeleri ise 453,9 tondur, bu geçen yılla kıyaslandığı zaman oranların aynı olduğunu görebiliriz. Büyük baş hayvanları, yani inek, boğa, bunun yanı sıra küçük baş hayvanları, domuz, at etinin azalmasının sebebi, diri hayvanların fiyatının 143 artmasıdır, çünkü bizim ülkeden diğer ülkelere hayvanların ihracatı yükseldi ve büyük baş hayvanları etinin satın alınması sınırlı oldu. Bu yüzden kalan hayvanların ihracatı arttı. Kümes hayvanlarının eti (tavuk etinin) ve yumurtaların fabrikalarda azalmasının nedeni, yumurtaların daha fazla üretilmesidir. Başka bir deyişle 2004 yılından itibaren tavuk etinin temel üreticisi olan“Çüy Kümes Hayvanları Eti ve Yumurta Fabrikası”Anonim Şirketi devamlı yumurta üretmektedir. Döndüren sermayeleri olmayan birçok büyük sanayi çalışamamaktadır, etin % 95'i küçük sanayiler ile özel üreticiler tarafından üretilmekte ve bazıları hijyen sartlarına uymamaktadır. 2006 yılında Kırgızistan'da 190.6 bin ton et ve et ürünleri üretildi, bu % 2,2' yi gösteriyor. İç piyasa talebini sağlamamız için bir yılda 46,7 kg et gerek olduğunu düşünürsek, 239,1 bin ton et gerekli olduğunu anlayabiliriz. Uzmanların hesaplarına gore, iç piyasa için çiğ etin ağırlığı % 79,7 ve işlenmiş etin hacmi % 1,9 olması gerekiyormuş. 2006 yılında memleketimiz içinde et ve et mamüllerinin işletilmesine 259 tarım sanayi, 29 hukuki uzman, 230 özel firma katıldı. Et üreten sanayilerinin genel enerji kapasitesi ile bir günde üretilenler: et üretiminde - 250 ton, sucuk maddelerinde – 30 ton, süt ve et ürünleri konservelerinin ağırlığı – 120 tondur. Genel olarak 2006 yılının Ocak-Ekim aylarında et sektörü sanayilerinde tüm hayvanların etinden 2482,2 ton et üretildi. Bunların arasında 2407,6 ton büyük baş hayvan, küçük baş hayvan, domuz eti, kümes hayvanları eti üretimi 74,6 tonu buldu. Sucuk maddeleri 464,6 ton ağırlığında üretildi, bu geçen yılla kıyaslandığı zaman 102,8 tondan fazladır. Bugünkü Kırgızistan'da kesilecek diri hayvanların ağırlığı 261,572 tondur. Et sanayisinde on ay içinde 3,4 bin ton et işletilmiştir, bu Kırgızistan'daki et üretiminin % 2.3 dir. Etin ve et mamüllerinin ithalatı 10 ayda 12,998,7 ton buldu, arasında aşağıdaki mamüller vardır: 144 Büyük baş hayvan eti – 152 ton Domuz eti – 5717,2 ton Kümes hayvanları eti ve ürünleri –6722,9 ton Sucuk ürünleri –223,7 ton v.b. Etin ve et mamüllerinin ihracatı ise 118,7 ton Domuz eti –63 ton, Küçük baş hayvanların eti – 13,9 ton. v.b. Kırgızistan'da süt mamülleri sanayilerinin sayısı ve onların işletildiği yerler. Günümüzde süt üretimiyle ilgilenen 46 tane süt mamülleri şirketi faaliyet göstermektedir. Bu şirketler pastorize edilen süt, yoğurt, krema, kaymak, peynir, peynir çeşitleri, tereyağı, tatlı yoğurt, süzme yoğurt, çeşitli süt mamülleri, yoğunlaştırılmış süt, dondurma v.b. mamülleri üretmektedir. Süt mamülleri şirketleri Kırgızistan'ın her bir ilçesinde bulunmaktadır. Çüy ve Bişkek ilçelerinde – 31, Isıkgöl ilçesinde – 6, Talas'ta – 3, Oş'ta – 3, Calalabat'ta – 3'tür. Bundan başka süt mamülleri sektöründe 247 tane özel süt mamülleri şirketleri faaliyet göstermektedir. İlçelerdeki süt mamüllerinin durumu 2006 yılında 1409278,8 bin som değerinde süt mamülleri üretildi, bu geçen yılın % 133,5 dengesinde oluyor. Bunun yanı sıra 3889,4 ton чалынган май üretildi, bu geçen yılla kıyaslandığı zaman 2005 yılının %195 dengesine eşit oluyor, 4786,7 ton peynir üretildi, hızı % 112,3 oldu, 25717,7 ton taze süt üretildi ve 2005 yılla kıyaslandığı zaman %100 dengesine eşit oluyor. 145 Süt mamüllerinin genel hacmi 2006 yılının 10 ay içinde gıda mamülleri ile işletilen sanayilerin arasında % 20 oran oluşturdu. Tablo №12. Kırgızistan'da çalışan süt mamülleri şirketleri (2006y.) Üretilen mamül İşletilmiş süt mln. som. Üretilen mamül. Bin ton. Ton Çüy 1108751 308,9 110026,8 Isıkgöl 209895,3 154,9 25750,9 Тalas 79352,7 75 18514,7 Oş 7131,6 248,1 841,7 Calalabat 1015,5 203,5 321,1 Narın 3100 114,4 441,9 Batken 26500 92,6 0,57 Toplam 1435746,1 1197,4 155897,67 Günümüzde 43 tane süt mamülleri şirketleri çalışmaktadır, bu şirketler taze süt, yogurt, peynir çeşitleri, kaymak, dondurma v.b. üretiyorlar. Adı geçen süt mamülleri memleketimizin her bir ilçesinde vardır. Bundan başka 237 tane özel süt mamülleri şirketleri sütü geri işletip süt mamüllerini üretiyorlar. Süt mamülleri şirketlerinin genel kapasitesi bir günde 1500 ton sütün işletilmesi için yeter. 2006 yılı memleketimizin süt sanayisinde kapasitenin kullanımı % 34,6' dır. Kırgızistan' da 2006 yılı 10 ay içinde 1197,6 bin ton süt üretildi, bu Kırgızistan'da işletilen sütün ağırlığı 155987,7 tondur, üretilen sütün %13,0' ü oluyor. Üretilen çiğ süt memlekette halkın süte olan isteğini sağlamaktadır ve % 147 oluyor. Ilk olarak gıda sanayisinin faaliyet göstermesi için ülkemize uygun ve ekonomik açıdan doğru olan branşı seçmemiz gerekiyor. Gıda sanayisi her yıl gelişmektedir. Her yıl gıda mamüllerinin çeşitleri, çabuk bozulan mamüllerin saklama yöntemleri ve saklama zamanı değişmekte ve artmaktadır. 146 Örneğin, et satılan yerlerde sadece çiğ et değil bunun yanı sıra yağlı ve yağsız etler de satılır. Süt mamüllerinin çeşitleri git gide çoğalmakta ve bununla beraber süt mamüllerinin saklama zamanı artmaktadır. Her geçen yıllarda yeni teknikler ve teknolojiler gelişmektedir. Süt çeşitleri o kadar arttı ki, hem çocuklar hem de yetişkinler için faydalı ürünler vardır. (Aktivia, Biolakt, çeşitli tattaki yoğurtlar, dondurma ile kaplı peynirler, kuru sütlerin farklı kokulu çeşitleri, farklı tatlılar içerisinde kullanılan süt v.s.). Gıda mamülleri çabuk bozulduğundan dolayı özel hijyenlik kontrolü ister, bunun için gıda mamüllerin uzun zaman saklanabilmesi için yeni teknolojileri kullanmamız lazım. Bu yeni teknikler ve teknolojiler kullanıldığı takdirde süt mamüllerinin uzak yerlerden getirilmesi ve uzun zaman saklanması mümkündür. Böylece süt mamülleri kolayca ithal edilebilir. Bu ülke ekonomisindeki dış açığı kapatmak için destek olur. Kırgızistan'da gıda sanayisinin yeterince gelişmediği için gıda mamülleri işletilmeden ihraç ediliyor. Bu tür mamüllere ham madde diyebiliriz ve işletilmediği için düşük fiyata satılır, ama biz başka ülkelerden işletilmiş et veya süt mamüllerini yüksek fiyatla satın alıyoruz. Bu yüzden dış borç problemi oluşmaktadır. Kırgızistan'ın bir avantajı vardır. Bu gıda mamüllerinin tabii olmasıdır veya gıda mamülleri işlenmeden doğal olarak satılıyor, bu yüzden mamül ekolojik bakımdan temiz ve organizma için çok faydalıdır. Bunun yanı sıra gıda sanayisinin iyi bir tarafı vardır. Bu gıda sanayisindeki işlemlerin sonucunda ortaya çıkan organik atıkları tarım sektöründe yem olarak ya da organik gübre olarak tekrar kullanılabiliyor.

Özet (Çeviri)

Özet çevirisi mevcut değil.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    615544

    Küreselleşme sürecinde Kırgızistan ekonomisinde rekabet gücü oluşturma ve geliştirme sorunları

    Ааламдашуу процессинде кыргызстандын экономикасында атаандаштык чөйрө түзүү жана өнүктүрүү маселеси

    KIYALBEK AKMOLDOEV

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2013

    EkonomiKırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi

    İktisat Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. JUSUP PİRİMBAEV

  2. Tez No

    613777

    Кыргызстанда экономикалык башкарууда мамлекеттин ролун анализдɵɵ

    Kırgızistanda ekonominin yönetiminde devletin rolü üzerine bir analiz

    АMANGELDİ CUMADİLOV

    Yüksek Lisans

    Kırgızca

    Kırgızca

    2011

    EkonomiKırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi

    İktisat Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. DAMİRA CAPAROVA

  3. Tez No

    615543

    Muhammed Sadık Kaşgarî'ye göre doğu Türkistan

    Мухаммед садык кашгар-и боюнча чыгыш туркстан

    KADİR TUĞ

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2013

    TarihKırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi

    Tarih Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. BAYRAM KODAMAN

  4. Tez No

    613932

    Кыргызстанда өсүүчү кээ бир жемиштердин антоциандарынын изилдениши жана копигментация методу аркылуу термостабилдүүлүгүнүн жогорулатылышы

    Kırgızistanda yetişen bazı meyvelerin antosiyanin profillerinin belirlenmesi ve kopigmentasyon ile ısıl kararlılıklarının arttırılması

    AYÇÜRÖK MACİTOVA

    Yüksek Lisans

    Kırgızca

    Kırgızca

    2011

    Gıda MühendisliğiKırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi

    Gıda Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. AYDAYKAN KASIMAKUNOVA

  5. Tez No

    615134

    Кыргыз-түрк «манас» университети табигый илимдер институту өсүмдүктөрдү коргоо багыты

    Toprak mikroorganizmalaronon pestisitleri bozma yeteneklerinin incelenmesi ve eski ilaçla dönüştürülmesi için en uygun koşullaron belirlenmesi

    EDİL KULСABAEV

    Yüksek Lisans

    Kırgızca

    Kırgızca

    2018

    ZiraatKırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi

    Bitki Koruma Ana Bilim Dalı

    DR. MAHABAT KONURBAYEVA

Geri Dön