Anlambilim açısından eski Uygurca şiirler
Old Uighur poems in terms of semantics
- Tez No: 580783
- Danışmanlar: PROF. DR. FUNDA TOPRAK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 603
Özet
Bu çalışmada Eski Uygur Türkçesi Döneminin edebi mahsullerinden olan şiirler üzerine anlam bilimsel çalışma yapılmıştır. Büyük oranda Budist ve Manihaist kökenli eserlerin yer aldığı dönem, dini öğretmek ve yaymak gayertiyle yazılmış çalışmalarla doludur. Dini öğretme ve yayma konusunda en etkili yollardan biri olan şiirler, Uygur toplumunda sözlü olarak halk kitlelerine iletilmekteydi. Farklı dillerden yapılmış çevirilerden ve telif eserlerden oluşan şiir külliyatı, şekil bakımından mısra başı kafiyeli ve kafiyesiz şiirlerden oluşmaktadır. Eldeki metinlerden hareketle yapılacak anlam bilimsel bir çalışmanın sağlıklı olabilmesi için öncelikle şiirlerin Eski Uygurcadan Türkiye Türkçesine aktarımlarının düzgün bir şekilde yapılmış olması gerekmektedir. Bu çalışma eldeki metinlerin çevirilerinden başlamak üzere eksikliklerin giderilmesi ve hataların düzeltilmesini amaçlamış böylelikle metinleri anlambilimsel çalışmaya uygun hale getirmeye çalışmıştır. Sözcük anlambilim metodlarıyla incelenen şiir metinleri, anlam çeşitlenmeleri, benzetmeler, imgeler ve duygu değeri, yan anlam, çok anlamlılık, ikilemeleri eş anlamlılık, zıt anlamlılık, kavram alanı ve metaforlar, ad aktarması vb. yöntemlerle ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Derin ve zengin anlamlarla örülmüş şiir metinleri, çeşitli açıklamalarla anlaşılır hale getirilmeye çalışılmış ve doğru anlama ulaşabilme hedeflenmiştir. Her bir sözcüğün diğer bir sözcüğe dolayısı ile bağlama etkisi nedeniyle anlam üzerinde belirleyici olması, sözcüklerin dizimiyle oluşmuş şiir incelemelerinde, anlam bilimsel değerlendirmelerin önemini arttırmıştır. Eski Uygur Türkçesi şiirleri denilince genellikle akla mısra başı kafiyeli şiirler gelmektedir. Ancak mısra başı kafiyeli olmayan ve söz dizimiyle ahengin sağlanmaya çalıştığı manzum parçalar da Eski Uygur Türkçesi şiir metinlerinin diğer önemli bir yarısını oluşturmaktadır. Yapısal bakımdan ayrıma tabi tutulan bu şiirler anlam bilimsel açıdan incelendiğinde aralarında çok ufak faklılıkların olduğu ve bunların da genellikle şairlerin tercihlerine dayalı olduğu görülmüştür.
Özet (Çeviri)
In this study, a semantic research is conducted on poetry, which is one of the literary products of Old Uighur Turkish. The period, mainly nestling creations that have Buddist and Manihaist roots, is full of studies that were written with efforts of enlightening and disseminating religion. Poetries, which are one of most effective means of enlightening and disseminating religion, were orally conveyed to the society in Uighurs. The poetry corpus, which is composed of translations from different languages and copyright works, consists of poetries with beginning rhymes and without beginning rhymes in terms of form. In order to make a proper semantic study from the texts available, primarily, the poetries need to be properly translated from Old Uighur Turkish to Turkey Turkish. This study, beginning from the translations of available texts, aims to correct mistakes and supply the deficiencies, thus texts are tried to predispose for semantic research. Poetry texts, which are examined with word semantic methods, are interpreted separately by the procedures of meaning range, figure of speech, imageries and emotion value, connotation, polysemy, repetitions, synonymy, antonymy, conceptual field and metaphors, synecdoche and so on. Poetry texts, having deep and wealth meaning, are tried to make comprehensible with the help of various explanations to arrive at the exact meaning. Being decisive on meaning because of the indirect binding effect of each word to the other word increases the significance of semantic research in poetry examinations comprised of word order. When it is said poetries of Old Uighur Turkish, poetries having beginning rhymes are come to mind in general. On the other hand, poetics which are without beginning rhymes and where the harmony is gained with syntax also constitute an important half of poetry texts of Old Uighur Turkish. Although these poetries are differentiated in structural regard, when they are examined, very little differences, which are generally based on the preferences of poets, are observed between them.
Benzer Tezler
- Eski Türkçede bilge kavramı
Old Turkish 'bilge' consept
SÜMEYYE KARAKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AKARTÜRK KARAHAN
- Prens Kalyanamkara Papamkara hikâyesi, metin (çeviriyazı ve aktarım), dil incelemeleri (cümle bilgisi ve sözcük yapımı), indeks
A story of Prince Kalyanamkara Papamkara
DUYGU YAVUZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
DilbilimMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TANJU ORAL SEYHAN
YRD. DOÇ. DR. C. ERALP ALIŞIK
- Hatipoğlu Muhammed'in Ferahnâme adlı eserinde sıfatların metinbilim ve anlambilim açısından incelenmesi (Koyunoğlu nüshası)
Analyzing of adjectives in Hatipoglu Muhammed's Ferahnâme in terms of textual and semantic (Koyunoglu copy)
BANU YEŞİLOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıKarabük ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NİMET KARA KÜTÜKÇÜ
- Hatiboğlu Muhammed'in Ferahnâme adlı eserinde zarfların metinbilim ve anlambilim açısından incelenmesi (Bosna nüshası)
Analyzing adjectives in the work of Ferahnâme by Hatiboglu Muhammed (Introduction-analysis-text-dictionary) (Between pages 1b-45b)
ESRA DURSUNLAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıKarabük ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NİMET KARA KÜTÜKÇÜ
- Deutsche und Turkische vornamen: Ein beitrag zur kontrastiven vornamenforschung
Başlık çevirisi yok
DURSUN ZENGİN
Doktora
Almanca
1994
Alman Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiBatı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BATTAL İNANDI