Osmanlı Dönemi fıkıh usûlü çalışmaları: Hüsün-Kubuh zemininde oluşan Mukaddimât-ı Erbaa literatürü
Usûl al-fiqh studies during Ottoman Period: Literature of al-Muqaddimāt al-Arba'a in the context of Husn-Qubh
- Tez No: 584578
- Danışmanlar: PROF. DR. OSMAN ŞAHİN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Hüsün-kubuh, Ahval teorisi, Fatih dönemi, İrade, Zorunluluk, Husn-qubh, Theory of ahvāl, The Reign of the Conqueror Mehmed, Will, Necessity
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ondokuz Mayıs Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 234
Özet
Hüsün-kubuh konusu kelam ve fıkıh usûlünün kesiştiği disiplinlerarası bir konudur. Sadrüşşerîa dört mukaddime şeklindeki delilinde, konuya illet-ma'lûl birlikteliği içerisinde yaklaşmıştır. Ancak felsefe temelli bu yaklaşımla, kelam geleneğinde kabul edilemeyen nedenselliğe varmamak için delilini âdet teorisi yerine ahval teorisi üzerine kurmuştur. Delil, insan fiilinin zorunlulukla meydana gelmediğini ispatta literatüre orijinal bir katkı sunmuştur. Fatih döneminde dört mukaddime üzerine hâşiyeler yazılmış ve sonrasında bu bir gelenek haline gelmiştir. Bu çalışmada hüsün-kubuh konusunun, dört mukaddime şeklinde bir telif geleneği haline gelinceye kadar Hanefî fıkıh usûlü literatüründe hangi konular içerisinde ve hangi bağlamda tartışıldığını görmek amacıyla kronolojik bir okuma yapılmıştır. Daha sonra Sadrüşşerîa'nın dört mukaddime yazmasının gerekçesini belirlemek için kendi kaynakları ve ayrıca kelam kaynakları incelenmiştir. Fatih dönemi hâşiyelerinin literatüre katkılarını incelemek üzere öncelikle yazmaların kütüphane kayıtları belirlenmiştir. Sonrasında her bir hâşiye tek tek incelenerek, hâşiyelerin meseleyi ele aldığı konular tespit edilmiştir. Bu konular üzerinden hüsün-kubuh meselesinin nasıl tartışıldığı aktarılmıştır. Hâşiyelerde Sadrüşşerîa'nın delilinin İbn Sina felsefesi ile irtibatının kurularak incelendiği görülmüştür. Sadrüşşerîa'nın ahval teorisi ile insan iradesinin yaratılmamış olduğunu vurgulamasının, Mâturîdî kelamında daha önce net bir şekilde söylenmediği tespit edilmiştir. Bu yaklaşımının Fatih döneminde olmasa da sonraki dönemlerde Osmanlı âlimlerini etkilediği görülmüştür. Sadrüşşerîa'nın tabii alanda kabul etmediği zorunluluğu, fıkhî kıyasa uygulayıp uygulamadığı incelendiğinde ise onun fıkhî kıyastaki zorunluluğun savunucularından biri olduğu tespit edilmiştir.
Özet (Çeviri)
The issue of husn-qubh is an interdisciplinary issue which kalam and usûl al-fiqh intersect on it. Sadr al-Shari'a discussed the mentioned issue in the argument which has been known as four preliminaries in the context of causality. However, instead of the theory of ādet he built his argument on the theory of ahvāl in order to avoid causality which is not acceptable in the tradition of theology. The argument provided an original contribution to the literature in demonstrating that the human action did not occur with necessity. During the reign of the Conqueror Mehmed, annotations were written about the four preliminaries and then it became a tradition. In this study, a chronological reading was made in order to see which topics were discussed and in which context until the issue of husn-qubh became a tradition of reconciliation as four preliminaries in the Hanefi usûl al-fiqh literature. In order to determine why Sadr al-Shari'a wrote the four preliminaries, his own references and the resources of the theology were examined. The library records of the manuscripts were identified in order to examine the contributions of the annotations in the reign of the Conqueror Mehmed to the literature. After examining each annotation, the issues that annotations were addressed. It was explained how husn-qubh was discussed through these issues. It was seen that the argument of Sadr al-Shari'a was correlated to the philosophy of Ibn Sina in these annotations. The issue about human will which was not created as emphasized by Sadr al-Shari'a had not been clearly mentioned in the Maturidi theology before. It was observed that this approach affected the Ottoman scholars especially in the reign of the Conqueror Mehmed. When it was examined whether Sadr al-Shari'a accepted necessity in the fiqh syllogism which he did not accept, it was understand that Sadr al-Shari'a was one of the defenders of necessity in the fiqh syllogism.
Benzer Tezler
- XIX. asır islam hukuk usülü çalışmaları (1800-1923)
Başlık çevirisi yok
HASAN ÖZKET
Doktora
Türkçe
2003
DinAtatürk ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HALİL İBRAHİM ACAR
- Zenbillizade Fudayl Çelebi'nin Tenvî'u'l-Usûl adlı eserinin tahkik ve değerlendirilmesi
Editing and reviewing Zenbillizade Fudayl Çelebi's tanwi' al-usul
ÖMER KORKMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
DinÇukurova ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NASİ ASLAN
- Son dönem hadis çalışmaları ve Talat Koçyiğit (1927-2011)'in hadisçiliği
Recent hadith studies and Talat Koçyi̇ği̇t (1927-2011)'s haditherty
RECEP BİLGİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
DinKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. NECMEDDİN ŞEKER
- Ali Fuat Başgil'in yaşam öyküsü ve düşünce dünyası
Ali fuat basgil's li̇fe story and world of thought
KADİR TANSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
TarihYıldız Teknik Üniversitesiİnsan ve Toplum Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TURHAN ADA