Kısa oyun ve Cumhuriyet Dönemi kısa oyun çözümlemeleri (1980- 2000)
One-act plays and Republican Period one- act plays analysis (1980- 2000)
- Tez No: 586463
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. TANER NAMLI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sahne ve Görüntü Sanatları, Türk Dili ve Edebiyatı, Performing and Visual Arts, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Kısa oyun, tek perdelik oyun, içerik ve teknik özellikleri, Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosu (1980- 2000), oyun çözümleme, Short plays, one- act plays, the theme and the technique characteristics, Republican Period of the Turkish Theater (1980 - 2000), text- oriented analysis
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İnönü Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 270
Özet
Bu çalışmanın amacı, yeni bir dramatik tür olarak değerlendirilen tek perdelik oyunların biçim ve içerik açısından karakteristik özelliklerini metin merkezli bir yaklaşımla gerçekleştirilen çözümlemeler ışığında ortaya koymaktır. Bu amaca ulaşabilmek için Cumhuriyet Dönemi Türk tiyatrosundan (1980- 2000) dokuz tek perdelik oyun seçilmiştir: Adalet Ağaoğlu, Duvar Öyküsü (1992); Turgut Özakman; Ben, Mimar Sinan! (1987); Sabahattin Kudret Aksal, Bay Hiç (1981); Murathan Mungan, Bir Garip Orhan Veli (1980); Güngör Dilmen, Galatea ile Pigmalion (1986); Nezihe Meriç, Sevdican (1984); Sezai Karakoç, Çeyiz (1980); Orhan Asena, Bir Küçük Gece Müziği (1991); Turan Oflazoğlu, Çağrı (1990). Seçilen bu eserler; Freytag tarafından ortaya konulan, beş bölüm ve üç krizden oluşan yapısal metin çözümleme tablosu olan Freytag Piramidi ile B. Roland Lewis'nin Contemporary One-Act Plays/ Çağdaş Tiyatroda Tek Perdeli Oyunlar kitabının giriş bölümünde yer alan tek perdelik oyunların ana özelliklerinin belirlenmesine ilişkin veriler ışığında çözümlenmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde kısa oyunları diğer oyunlardan ayırabilecek ana özelliklere işaret edilmiştir. Çalışmanın sonuç bölümünde gerçekleştirilen metin çözümlemelerinden hareketle tek perdelik oyunlarda konu ve teknik; karakterler, olay örgüsü, klasik sıralanış (giriş, orta ve son) ile epik düzen (klasik düzendeki herhangi bir unsurun ihmali ile oluşturulmuş sahneleme), diyalog/ konuşma örgüsü ile sahne işçiliği ve sahne yönetimi üzerine ulaşılan sonuçlar ortaya konulmuştur. Tek perdelik oyunlarda okur/ seyirci üzerinde bırakılmak istenilen etkinin tekliği, oyun yazarının teknik unsurları bir araya getirme sürecindeki ince işçiliği, gündelik hayatta sıklıkla karşılaşılan durumlardan ziyade nadir olanın izinin sürülmesi, insan hayatının her aşamasının değil en can alıcı noktalarının ele alınarak bütünün gözler önüne serilmek istenmesi; kişi sayısının azlığı, zaman ve mekânın sınırlılığı ancak yoğunluğu ve derinliği; konu çeşitliliği (mitoloji, tarih, tasavvuf, psikoloji, felsefe, göç; aşk, sevgi; sanat, estetik vb.) çalışma boyunca tespit edilen tek perdelik oyunlara ait karakteristik özelliklerden bazılarıdır. Aslında kısa oyunlar, çoğunlukla oyunların doruk noktası/ kriz anı denilebilecek bölümleri gibidir. En vurucu anlar ile hayatın en dramatik kesitleri bir projeksiyonun aydınlığı ile sahnede belirir. Sanatçının işaret ettiği yöne ilerleyen felsefî ve derin bir mesaj hissettirilir. Bazen klasik bazen de klasik ögelerin seyreltildiği epik anlayış ile sahneye taşınsa da kısa oyunun en temel özelliği, ele alınan konunun çoğunlukla metafor/ yerdeğiştirmece yüklü oluşudur.
Özet (Çeviri)
The aim of this study is to reveal the characteristics of one-act plays which are considered as a new dramatic genre in terms of the theme and the technique in the light of the analyzes carried out with a text-oriented approach. In order to achieve this aim, nine one-act plays were selected from the Republican period of the Turkish Theatre (1980- 2000): Adalet Ağaoğlu, Duvar Öyküsü (1992); Turgut Özakman; Ben, Mimar Sinan! (1987); Sabahattin Kudret Aksal, Bay Hiç (1981); Murathan Mungan, Bir Garip Orhan Veli (1980); Güngör Dilmen, Galatea ile Pigmalion (1986); Nezihe Meriç, Sevdican (1984); Sezai Karakoç, Çeyiz (1980); Orhan Asena, Bir Küçük Gece Müziği (1991); Turan Oflazoğlu, Çağrı (1990). These selected works were analyzed in the light of Freytag Pyramid presented by Freytag in his book which name is Die Technik Des Dramas/ The Technique of Drama (1863) which is the structural text analysis table consisting of five chapters and three crises and data presented in the introduction section of B. Roland Lewis's book named Contemporary One-Act Plays. In the second part of the study, the main features that can distinguish one-act plays from other plays are pointed out. Based on the text analysis performed in the conclusion section of the study, conclusions reached through the theme and the technique of one-act plays, the characters in one-act plays; the plot, the beginning, the middle and the end of the one-act plays; dialogue of the one-act plays and stage-business and stage-direction in the one-act plays were presented. In one-act plays, the singleness of impression and dramatic effect to be left on the reader/ audience, the skilled workmanship of the playwright in the process of bringing technical elements together, the pursuit of the rare, rather than the situations often encountered in everyday life, handling of the most crucial points of every stage of human life and the desire to reveal the whole; the small number of people, the limitation of time and space, but their intensity and depth; subject diversity (mythology, history, mysticism, psychology, philosophy, migration, love, passion, art, aesthetics, etc.) are among the characteristic features of one-act plays identified throughout the study. In fact, one-act plays are often the parts of plays that can be called the climax/ crisis moment. The most striking moments and the most dramatic sections of life appear on the stage with the brightness of a projection. A philosophical and profound message is felt in the direction of the artist. Even though it is sometimes brought to the stage with classical and sometimes epic understanding of classical elements, the main feature of the one-act play is that the subject is mostly loaded with metaphor/ displacement.
Benzer Tezler
- Türk dili dergisi üzerine inceleme (1965-1970)
An enquiry on turkish language periodical (1965-1970)
CANAN GÜNGÖR
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF.DR. BELKIS GÜRSOY
- Adalet Ağaoğlu'nun tiyatroları
The theatre of Adalet Agaoglu
EMRE YOLCU
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Türk Dili ve EdebiyatıDumlupınar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HALİL ADIYAMAN
- Orhan Asena'nın tiyatroları
The Theatre of Orhan Asena
HALİL ADIYAMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Sahne ve Görüntü SanatlarıAfyon Kocatepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. H. ABDULLAH ŞENGÜL
- II.Meşrutiyet Döneminde İstanbul'da Yayımlanan Başlıca Mecmualardaki Eğitim Bilimleri ile İlgili Makalelerin Değerlendirilmsi
An Evaluation of the Educational Articles in Major Journals Published in Istanbul During the Constitutonal Period
ALİ ÜNİŞEN
Doktora
Türkçe
2013
Eğitim ve ÖğretimGaziantep ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HİKMET YILDIRIM CELKAN