Türk anlatı geleneğinde stereotipler
Stereotypes in Turkish narrative tradition
- Tez No: 588518
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET ÖCAL OĞUZ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Folklore
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 350
Özet
Bu çalışmanın amacı, Türk sözlü anlatı geleneği içerisinde yer alan yabancılığa dair imajları biçimlendiren stereotiplerin, Türk toplumunun tarihin farklı dönemlerinde kendini tanımlamak için kullandığı kimlikleri içselleştirmesinde ne tarz işlevler taşıdıklarını ortaya koymaktır. Kimliğin de tıpkı kültürün geneli gibi etkileşime dayalı bir yapısının olduğu varsayımından hareketle, sanatsal bir iletişim boyutu da olan folklorun söz konusu etkileşimleri yansıtma gücü açısından, edebiyat gelenekleri ve medyadan daha değerli bir malzeme olduğu düşünülerek ve halk bilimi disiplininin tarihsel süreç içerisinde benimsemiş olduğu epistemolojik tavır göz önünde tutularak kimliğe dair geleneğin ne dediğine eğilmek hedeflenmektedir. Araştırma kapsamında mit, efsane, menkıbe, masal, destan, halk hikâyesi ve fıkra türleri içerisinden belirlenen örnekler, araştırmacıların sahadan derleyerek metinleştirdikleri ürünlerden seçilmiştir. Bu kapsamda 19. asırdan bu yana konuya eğilen araştırmacıların tekrar tekrar anlattıkları ve sayısı belirsiz olan mitler, 1953 efsane, tip kataloğundan konu dağılımlarına göre seçilen 52 masal, Oğuz Kağan destanı, Dede Korkut boyları, Köroğlu anlatmaları ve gazi tipi ekseninde şekillenen anlatılarla birlikte 7 destan, üç menakıpnâme, 14 halk hikâyesi, Nasrettin Hoca, Bektaşi ve Bekri Mustafa tiplerine bağlı 1111 fıkra ele alınıp değerlendirilmiştir. Çalışmada, temeli kimlik araştırmalarınca oluşturulmuş öğretilere dayandırılan bir yorumbilgisi (hermeneutik) yaklaşımı kullanılarak söz konusu stereotipler dört açıdan anlamlandırılmaya çalışılmıştır. Bunlar sırasıyla beden, mekân, ahlaki nitelikler ve berikine bakış şeklindedir. Böylelikle metinleri üreten kitlenin kendi kimliğinin ne olduğuna dair doğrudan ya da dolaylı fikirlerine ulaşılmıştır. İlki tür kavramı, ikincisi de kimlik bilincinin kronolojik dönüşümü olmak üzere araştırmada elde edilen bulguların kompozisyon hâline getirilmesinde iki veçheden yararlanılmıştır. İlksel türler olan mit ve efsanelerde yer alan insan dışı varlıklara dair stereotipler araştırmanın ilk bölümünün konusunu oluştururken; görece daha girift türler olan masal, menakıpnâme, destan ve halk hikâyeleri ise toplumsal kimliklere dair stereotiplerle bağdaştırılarak eserin ikinci bölümünde incelenmiştir. Araştırmanın ikinci bölümünde masal ile sınıfsal kimlik; menakıpnâmeler ile dinsel kimlik; destan ve halk hikâyeleri ile de ulusal kimlik bilinçleri arasında bağlantılar kurulmuştur.“İnsan”,“Müslüman”,“köylü”ve“Türk”olarak kendini gösteren“biz”kümesinin tanımlanmasında kullanılan kimliklerin karşısına konumlandırılan“insan dışı varlık”,“gayrimüslim”,“aristokrat”ve“azınlık”imajlarına dair stereotiplerin üretilmesinin altında yatan temel sebebin, karşıt kümeleri dizayn etmekten ziyade“biz”kümesinin düzenlenmesi olduğu görülmüştür. İlkel dönemlere ait olan demonik imajlardan azınlık imajlarına uzanan süreçteki dönüşüm görülmeye çalışılırken benzer stereotiplerin farklı dönemlerdeki yabancı imajlarının tasarlanmasında kullanılmış olmasıyla karşılaşılması, sabit yapılar şeklinde varlığını koruyan folklorun farklı dönemlerdeki işlevli kullanışlılığını göstermektedir. Bunun yanında toplumsal kimliklerin içselleştirilmelerinde birbirinden ayrılan kavrayışlar da elde edilen bulgular arasındadır. Sonuç olarak kimlik tartışmalarının çözüme kavuşturulmasında folklorun bu işlevli kullanışlılığından faydalanmanın yerinde olacağı görülmüştür.
Özet (Çeviri)
The purpose of this study is to reveal the stereotypes that shape the images of foreignness in the Turkish oral narrative tradition and in what way they function in internalizing the identities that Turkish society uses to define itself in different periods of history. It has been aimed to focus on what the tradition says about identify, based on the assumption that identity has a structure based upon interaction just like culture-wide, considering that folklore, an artistic communicative dimension too, is more valuable than the literary traditions and the media, in terms of its power to reflect these interactions and taking into account the epistemological attitude that the folkloristics has adopted during the historical process. The examples which were determined from genres of myth, legend, religious legend, tale, epic, folk story and comic anecdote within the scope of the study were selected from the products compiled and written by researchers. In this context, we discussed and evaluated; unclear myths which are repeated since the 19th century by the researchers who have addressed; 1953 legends; 52 tales selected according to topic distribution from classification system; 7 epics include The Epic of Oghuz Khan, Dede Korkut narratives, Köroghlu narratives and narratives shaped on the axis of the saint soldier types; 3 religious legend book; 14 folk stories, 1111 comic anecdotes connected with the types of Nasrettin Hodja, Bektaşi and Bekri Mustafa. In the study, we tried the said stereotypes to be interpreted in four respects by using a hermeneutic approach based on the doctrines which were formed by the basis of identity studies. These are blow-by-blow body, place, moral qualities and outlook on hither. Thus, we reached the direct or indirect ideas of what self identity of the mass of the people producing the texts is. Two aspects have been utilized in making the findings obtained in the research into a composition, the first being the concept of genre and the second being the chronological transformation of the consciousness of identity. While the stereotypes of non-human beings in archaic genres which are myths and legends constituted the first part of the research, tale, religious legend book, epic, and folk stories, which are relatively more intricate genres, were examined in the second part of the study in conjunction with stereotypes of social identities. In the second part of the study, we established relationships between; class identity and tale; religious legend books and religious identity; epic and folk stories with national identity consciousnesses. It has been seen that the main reason behind the production of stereotypes on the images of“non-human being”,“non-Muslim”,“aristocratic”and“minorities”that are positioned against the identities used in defining the cluster of ''we'' manifesting itself as“human”,“Muslim”,“peasant”and“Turkish”is the organization of the cluster of“we”rather than the design of the opposing cluster. While trying to see the transformation during the process extending from the demonic images belonging to the primitive periods to the minority images, it is seen that similar stereotypes have been used in the design of foreign images in different periods and it shows the functional usefulness of the folklore in different periods, which maintains its existence in the form of fixed structures. Not to mention, also the insights that are separated from each other in the internalization of social identities are among the findings. As a result, it was seen that benefiting this functional usefulness of folklore will be suitable to solve the identity debates.
Benzer Tezler
- Türk sinemasında fantastik tür filmlerinin anlatı yapısı (Drakula İstanbul'da, Turist Ömer Uzay Yolunda ve Ulak filmleri üzerine bir inceleme)
The narrative structure of fantastic genre films in Turkish cinema (A review on Drakula in Istanbul, The Tourist Omer on the Space Travel and Ulak movies)
BUŞRA KARADUMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Sahne ve Görüntü SanatlarıAtatürk ÜniversitesiRadyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İRFAN HIDIROĞLU
- Türk anlatı geleneğinde kahraman, mitoloji, iktidar ilişkisi
The relationship between mythology, power and the hero in Turkish narrative tradition
EVRİM ÖLÇER ÖZÜNEL
- Erali ve Şirali Destanı (2 cilt)
The Epic of Erali and Şirali
SELAMİ FEDAKAR
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FİKRET TÜRKMEN
- Özbek kahramanlık destanı Zülfizar
Zulfizar, a bravery epic of Uzbek
HALİL ÇOLAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
Halk Bilimi (Folklor)Ege ÜniversitesiTürk Dünyası Araştırmaları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NERİN KÖSE
- Son dönem türk öykücülüğünde göç (2015-2022)
Migration in recent Turkish storytelling (2015-2022)
AHMET BAHADIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MESUT KOÇAK