Türk anlatı geleneğinde kahraman, mitoloji, iktidar ilişkisi
The relationship between mythology, power and the hero in Turkish narrative tradition
- Tez No: 271360
- Danışmanlar: PROF. DR. M. ÖCAL OĞUZ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Türk Dili ve Edebiyatı, Folklore, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: The relationship between hero and power, Mythology, Kut? and custom, Folklore, Archetype
- Yıl: 2010
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Edebiyatı Bölümü
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 238
Özet
Bu çalışmada, farklı tarihsel dönemlere ait kahramanların, benzer değerler bütününe gönderme yaptığını mitolojik çözümleme yöntemi kullanarak ortaya koymak amaçlanmıştır. Aynı zamanda, bu kahramanların, zaman içerisinde iktidar kavramıyla ilişkilerindeki dönüşümlerin de gün ışığına çıkarılması hedeflenmiştir. Bu nedenle tezde, Oğuz Kağan, Bamsı Beyrek, Karaoğlan ve Tarkan gibi kahramanlar seçilmiş ve bu kahramanların anlatıları yakın okuma yöntemiyle çözümlenmiştir.Türk kültürünün İslamiyet öncesi metinlerinden Oğuz Kağan Destanı, İslami dönem metinlerinden Bamsı Beyrek Hikâyesi ve 20. yüzyıl çizgi romanlarından Tarkan ve Karaoğlan mitolojik bağlamda okunduğunda, kahramanların aynı kültür evreninden geldikleri görülmüştür. Bununla birlikte, aynı kültür evrenine gönderme yapan bu metinler, tarihsel süreklilik içerisindeki kahraman algısındaki dönüşümleri de açığa çıkartmaktadır. Üç ana bölümde yürütülen tartışmada elde edilen sonuçlar şu biçimde sıralanabilir:İlk bölümde incelenen Oğuz Kağan, arketipik ve göksel bir kahraman olarak iktidarın tam merkezinde yer alır ve hem tanrısal, hem siyasal, hem de örfi iktidar biçimlerini ?kut? kavramı ekseninde kendinde toplar. Merkezde ve gökte olan kahramanın iktidarla bağlantısı kolektif bilinçdışı ile ilişkilendirilerek ?arketip? kavramıyla birlikte okunduğunda, Oğuz Kağan'ın uygarlaştırıcı bir kahraman olarak kendilik arketipine ulaştığı görülür.İkinci bölümde çözümlenen Bamsı Beyrek'in bir kahraman olarak coğrafyada yayılmasıyla dünyevileşmesi arasında bir ilişki bulunmaktadır. Kahramanın bu biçimde dünyevileşmesi mevsimsel doğa döngüleriyle ilişkilendirilmesine olanak sağlar. Kahramanın bu dönüşümü iktidara bağlı merkezinin değişmesine neden olmuştur. Dünyevileşen kahramanın göksel olanla bağlantısını sürdürmesine karşın ?kut? kavramıyla ilişkisinin zayıfladığı tespit edilmiştir.Üçüncü bölümünde Karaoğlan ve Tarkan çizgi romanları, geleneğin icadı ve imhası bağlamında değerlendirilmiştir. ?İcat edilmiş gelenek? ve ?fake-lore? yani ?sahte-folklor? kavramlarından yola çıkılarak çözümlenen metinler ?fake-tip? yani ?sahte-tip? kavramından esinlenilerek ?kırkyama kahraman? olarak değerlendirilmiştir. Kahramanın arketipten, sahte-tipe dönüşmesinin onun iktidarla olan ilişki biçimini de değiştirdiği gözlemlenmiştir. Kırkyama kahramanların siyasal iktidarın erki altında, kahramanın doğasında var olan erginleme aşamalarını yitirdikleri saptanmıştır.Bu çalışmada, kültürün kahraman üretme ve tüketme dinamiklerinin metinlere yöneltilecek mitolojik yakın okuma yöntemiyle açığa çıkartılabileceği görülmüştür. Sonuç olarak kahramanın geleneği restore eden doğal döngüsünü sağlıklı bir biçimde sürdürülebilmesi için iktidarla ilişkisinin önemli olduğu saptanmıştır.Anahtar Sözcükler1- Kahraman ve iktidar ilişkisi2- Mitoloji3- Kut ve töre4- Folklor5- Arketip
Özet (Çeviri)
This study aims at demonstrating through mythological analysis that heroes in different historical periods refer to the same body of value systems. It also intends to reveal how the relationship between heroes and power has been transformed over time. In this respect, heroes in Turkish narrative tradition like Oguz Kagan, Bamsı Beyrek, Karaoglan and Tarkan were selected and their narratives were analyzed by the close reading method.It was shown that the epic of Oguz Kagan, which is one of the pre-Islamic texts of Turkish culture, the story of Bamsı Beyrek, one of the texts of Islamic period, and Tarkan and Karaoglan, the 20th century comic books, all come from the same cultural cosmos when read in a mythological context. At the same time, they reveal the transformations of the perception of the hero in historical continuity. Conclusions derived from discussions in three main sections can be listed as follows:The first section shows how Oguz Kagan occupies a central place in power relations as an archetypical and divine hero, and how he gathers around him celestial and customary power within the central concept of ?kut?, which means sacred in Turkish. When analyzed the relation of the hero, standing both at the center and in the celestial world, to the power in the context of ?archetype? with regard to the collective unconsciousness, it is observed that Oguz Kagan reaches the self archetype as the civilizing hero.In the second section, the relationship between Bamsı Beyrek?s dissemination in the geography and the hero?s becoming terrestrial has been analyzed. It is claimed that the way the hero becomes terrestrial enables the association of the hero with seasonal cycles. It is observed that the transformation of the hero results in the alteration of his power-related centre. Although the relationship of the terrestrial hero with the celestial continues to exist, the bond between the concept of ?kut? and the hero is weakened.In the third part, the comics of Karaoglan and Tarkan are studied within the context of the invention and destruction of tradition. The texts are decoded through the concepts of ?invented tradition? and ?fakelore?, and inspired by the concept of fake-type, the heroes are identified as ?patchwork heroes?. Furthermore, it is observed that the transformation of the hero from archetype to fake-type also changes his relation to power. Under the power of political authority, patchwork heroes lose the initiation processes intrinsic to their nature.This study revealed that the cultural dynamics of production and destruction of a hero can be found out through mythological close reading applied to texts. As a result, it is suggested that the hero?s relationship to power is essential for the continuity of a hero?s natural cycle that makes the restoration of tradition possible.
Benzer Tezler
- Kahraman yolculuğu öykü yapısı: Türk sözlü anlatı geleneği ve Yavuz Turgul Senaryoları üzerine bir inceleme
Hero's jouney story structure: A research on Turkish oral narrative and Yavuz Turgul Scripts
GÖKHAN ÖZAYSIN
Doktora
Türkçe
2002
Sahne ve Görüntü SanatlarıAnadolu ÜniversitesiSinema Televizyon Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YALÇIN DEMİR
- Sancak bölgesinde Boşnak epik destan geleneği
Bosnian epic tradition in Sanjak region
DANOJLA BARJAKTAROVİÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
Türk Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF.DR. ÖZKUL ÇOBANOĞLU
- Çağdaş Türk edebiyatında ütopya
Başlık çevirisi yok
NURETTİN ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
1992
Türk Dili ve Edebiyatıİnönü ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CAHİT KAVCAR
- Aşk mesnevileri ile şövalye romanslarının yapısal ve içeriksel bağlamda karşılaştırılması: Hüsrev ü Şîrîn – Tristan ile Isolde
A comparison of love masnavies and chevalier romances in terms of form and content: Khosrow and Shirin – Tristan and Isolde
HALİL İLTERİŞ KUTLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Karşılaştırmalı EdebiyatGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. NESLİHAN KOÇ KESKİN
- 'Vatan için ölmek': Türkiye'de şehit asker kültünün sosyo-politik inşası ve şehit aileleri dernekleri
'Dying for the motherland': The socio-political construction of martyr soldier cult and martyr family associations in Turkey
ŞAFAK AYKAÇ